Πολύς λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα για τις πατέντες των εμβολίων. Ο κάθε καλοπροαίρετος νοήμων άνθρωπος αναρωτιέται τα αυτονόητα:
1) Αφού τόσα κρατικά χρήματα έχουν δαπανηθεί για την ταχύτατη εξεύρεση ενός εμβολίου πως καταφέρνουν οι εταιρίες να ξεγλιστρούν και να τα αξιώνουν όλα για τον εαυτό τους;!
2) Ένα δεύτερο ερώτημα που αυτονόητα τίθεται είναι ακόμα πιο βαθυστόχαστο: όλη αυτήν την γνώση που απαιτείται για να ετοιμάσουν οι διάφορες ιδιωτικές εταιρίες τα διάφορά εμβόλια την έχουν παράγει οι ίδιες, την έχουν αγοράσει, δανειστεί, ή κλέψει;!
Θα ξεκινήσουμε από κάτι που ως ορολογία είναι γνωστή από τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ στην διακυβέρνηση της χώρας: την μεταφορά τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα (παραγωγής, στον σχεδιασμό και προώθηση προϊόντων, σε διοικητικό επίπεδο αλλά και μεταφορά τεχνογνωσίας επίσης σε όλα τα επίπεδα). Η όλη προσπάθεια που στέφτηκε με απόλυτη ξεκίνησε από διάφορα Ανώτατα Ιδρύματα σε πόλεις του εξωτερικού, άνοιγμα θέσεων στην Ελλάδα για Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού και την θεσμοθέτησης ενός από τα δημοκρατικότερα θεσμικά πλαίσια στον κόσμο για την ανάπτυξη της τριτοβάθμιας στον τόπο μας (νόμος 1268/1982). Τα τελευταία χρόνια θεωρώ ότι στην κατεύθυνση αυτή η ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) το 2016 αποτελεί αντάξια εξέλιξη στο πεδίο της έρευνας.
Εδώ όμως και χρόνια έχουν θεσμοθετηθεί και λειτουργούν σε διάφορα ΑΕΙ της χώρας τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας. Για το έργο των γραφείων αυτών έχει διενεργηθεί πολύ πρόσφατα (από 11/2019 – 5/2020) σε 15 φορείς (πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα) μια έρευνα από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου «προκειμένου να καταγράψει τη διοικητική δομή, τα χαρακτηριστικά και τις επιδόσεις των γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας επιλεγμένου αριθμού πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων» [1].
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το ιστορικό που αφορά στο ζήτημα της εμπορικής αξιοποίησης της επιστημονικής γνώσης που για να μην παραποιήσω τα γραφόμενα το αντιγράφω αυτολεξεί [1]:
«Η ψήφιση, στις ΗΠΑ, το 1980, του νόμου Stevenson-Wydler για την τεχνολογική καινοτομία και του νόμου Bayh-Dole την ίδια χρονιά, αποτελούν ορόσημα στην προσπάθεια ενίσχυσης της οικονομίας, μέσω της εμπορίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που προκύπτουν από την έρευνα. Οι νόμοι αυτοί παρείχαν στα πανεπιστήμια την κυριότητα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που είχαν προκύψει από την έρευνα που χρηματοδοτήθηκε στο ομοσπονδιακό επίπεδο, με αντάλλαγμα τη δέσμευση των πανεπιστημίων να προσπαθήσουν να τα εμπορευματοποιήσουν. Η παραδειγματική αυτή προσέγγιση εκ μέρους των ΗΠΑ, αποτέλεσε το πρότυπο αναφοράς για τα υπόλοιπα αναπτυγμένα κράτη. Το ίδιο ισχύει και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού η αναζήτηση ενός αναπτυξιακού μοντέλου, το οποίο στηρίζεται στην επιστήμη και την τεχνολογία και εκμεταλλεύεται τα περιφερειακά γνωσιακά, τεχνολογικά και βιομηχανικά χαρακτηριστικά έχει καταστήσει τα τριτοβάθμια ιδρύματα και τους μηχανισμούς μεταφοράς τεχνολογίας σε κύριους μετασχηματιστές αυτής της προσπάθειας..» [2]. Αυτό που κατανοώ από την παράθεση των ανωτέρω είναι ότι υπάρχουν στις ΗΠΑ νομοθετήματα και αντίστοιχα στο πολυδαίδαλο ευρωπαϊκό οικοδόμημα με πάνω από 1400 γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα που «δένουν άρρηκτα» κρατικές επιδοτήσεις και πατέντες. Είναι άγνωστο εάν αυτές τις διαδρομές χρησιμοποιούν οι ιδιωτικές εταιρίες που έχουν διεισδύσει αθρόα σε όλον τον κόσμο στα διάφορα Ανώτατα Εκπαιδευτικά και Ερευνητικά Ιδρύματα για να εκμεταλλεύονται άμεσα και έμμεσα και την παραγόμενη γνώση από τους δεκάδες εκατομμύρια επιστήμονες ανά την υφήλιο, των οποίων τα διεθνή επιστημονικά περιοδικά δημοσιεύουν (στην συντριπτική πλειοψηφία τους) μόνο πρωτότυπες ιδέες και πρωτοποριακά ερευνητικά αποτελέσματα. Θα θέσει ο ίδιος καλοπροαίρετος πολίτης βέβαια το ερώτημα: πρωτότυπες εργασίες γράφετε, πρωτότυπα αποτελέσματα παρουσιάζετε δεν σας ανήκει η πρωτοτυπία; Η απάντηση είναι απλή και αφοπλιστική: Όχι δεν μας ανήκει, διότι η επιστήμη «προχωράει» και αναπτύσσεται με την διάχυση της πρωτότυπης γνώσης. Κάθε τι καινούργιο και πρωτοπόρο μεταλαμπαδεύεται μέσω των επιστημονικών δημοσιεύσεων σε χιλιάδες άλλους συναδέλφους, που με την σειρά τους «κεντάνε» την δική τους πρωτότυπη ιδέα και πρωτότυπα αποτελέσματα και με τον τρόπο αυτόν κρατάμε όλοι μαζί «φωτεινό τον ήλιο της παγκόσμιας γνώσης». Τίποτε μεμπτό μέχρι εδώ. Ανάμεσα σε αυτήν την ειλικρινή συνέργεια δεκάδων εκατομμυρίων επιστημόνων που χρηματοδοτούνται (μισθοδοτούνται και επιδοτούνται) από το τους κρατικούς προϋπολογισμούς υπάρχουν τράπεζες σκέψης, τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας και οι ίδιες οι ιδιωτικές εταιρίες που μετατρέπουν ένα τμήμα της επιστημονικής γνώσης σε εμπορεύσιμο προϊόν. Και πάλι μέχρι εδώ δεν υπάρχει κάτι μεμπτό! το ερώτημα που τίθεται είναι το ακόλουθο: στην μετατροπή τι έχει παραχθεί από τις ίδιες τις εταιρίες, τι έχει αγοραστεί, τι έχει δανειστεί και τι έχει κλαπεί; Σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει σαφής απάντηση μόνο απλά παραδείγματα. Να δώσω ένα από την δική μας ερευνητική περιοχή: κάθε πρωτότυπη ιδέα, άποψη, πρωτότυπα ερευνητικά αποτελέσματα σχετικά με την γεωλογική δομή μιας περιοχής που πιθανώς να περιέχει φυσικό αέριο ή πετρέλαιο μέχρι τώρα εκφράζεται σε μια δημοσίευση σε διεθνές περιοδικό.
Τις πρωτότυπες αυτές απόψεις που απευθύνονται σε άλλους συναδέλφους τις συλλέγουν και τις “διαβάζουν” οι πετρελαϊκές εταιρίες επειδή είναι συνδρομητές στο περιοδικό, χωρίς καμία άλλη επιβάρυνση. Όχι ότι βρίσκουν με αυτές τις δημοσιεύσεις πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, αλλά συγκεντρώνοντας δεκάδες ή και εκατοντάδες δημοσιεύσεις για τις οποίες δεν έχουν πληρώσει δεκάρα, συγκρίνοντας και αξιολογώντας τα αποτελέσματα για την περιοχή που οι ίδιες έχουν επιλέξει, μειώνουν το επενδυτικό τους ρίσκο και κόστος, χρησιμοποιώντας και όλα αυτά τα «προγράμματα λήψης αποφάσεων», με αλγόριθμους που προέκυψαν από νέους απλήρωτους επιστήμονες (π.χ. από πρωτότυπες διπλωματικές ή/και μεταπτυχιακές εργασίες), που και αυτά σχεδόν δωρεάν, με τον ίδιο απλό τρόπο τα αποκτούν, με μια απλή συνδρομή στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό…Σε αυτόν το κυκεώνα είναι δυνατόν να βρει κανείς που αρχίζουν και που τελειώνουν τα πνευματικά δικαιώματα του κάθε επιστήμονα, του κάθε ερευνητή, απέναντι στις οργανωμένες εταιρείες;
Με απλά λόγια: οι μεγάλες εταιρίες εκμεταλλευόμενες την ανάγκη της διαρκούς και ανοιχτής επικοινωνίας των πρωτότυπων ιδεών και δεδομένων για την πρόοδο της επιστήμης, αποκόπτουν «πνευματικά φιλέτα» προς όφελός τους, θεωρώντας δικές τους αποκλειστικά πατέντες, προϊόντα που προέκυψαν από πρωτότυπες ιδέες και αποτελέσματα για τα οποία μπορεί να έχουν συνεισφέρει και χιλιάδες άλλοι επιστήμονες, αμισθί!!
Κλείνω με ένα ακόμα νούμερο: Είναι ασύλληπτος ο αριθμός και των επιστημόνων – ερευνητών αλλά και του αριθμού των επιστημονικών δημοσιεύσεων που έχουν δημοσιευτεί σχετικά με την ασθένεια Cοvid -19. Μόνο στην επιστημονική βάση δημοσιεύσεων Scopus μπορεί να δει κανείς σήμερα 168.918 δημοσιευμένες εργασίες από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων (βιοχημικοί, γιατροί, βιολόγοι, χημικοί, μηχανικοί κτλ). Πόσες από αυτές αλήθεια χρηματοδοτήθηκαν από τις εταιρείες; Και πόσες από αυτές τις δημοσιεύσεις χρησιμοποιήθηκαν από τις εταιρείες αυτές για την παρασκευή των εμβολίων; Κανείς μας ποτέ δεν θα μάθει…
Είναι όμως στο χέρι μας, τώρα που η πλειοψηφία των πολιτικών των χωρών του κόσμου το έχει καταλάβει, να ενώσουμε μαζί τους τις φωνές μας για να καταργηθούν τουλάχιστον αρχικά οι πατέντες των εμβολίων και των πιθανών φαρμάκων που θα σώσουν ζωές!!
[1] https://metrics.ekt.gr/publications/440
[2] European Commission 2009 https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/d0dbd13d-6b28-4398-896b-0fe9cf0ed2cb
