“Οι πρώτες μου πατρίδες ήταν βιβλία.”
(Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, Γαλλίδα συγγραφέας, 1903-1987)
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, γενικά η ανάγνωση, υπήρξε η πρώτη μου καταφυγή σε μια μετεμφυλιακή αχαρτογράφητη Ελλάδα “γιομάτη αίματα”, αγωνία και φόβο για το μέλλον.
…ΑΓΝΟΟΥΣΑΜΕ πώς έμπαινε ένα βιβλίο στην παιδόπολη “Άγιος Δημήτριος” Θεσσαλονίκης, μία από τις πολλές παιδοπόλεις που ίδρυσε η “Βασιλική Πρόνοια” και ήταν μόνο για Γυμνασιόπαιδα. Όμως, όντας ανήσυχοι έφηβοι, παίρναμε σειρά ποιος θα διαβάσει τον παρείσακτο διαμορφωτή! Αν μάλιστα έπεφτε στα χέρια κάποιου κοντινού μας φίλου, το διάβαζε γρήγορα, έπειτα μας το έδινε, ώστε, πριν το βιβλίο επιστραφεί στον κατοχό του στον ορισμένο χρόνο, να το έχουμε διαβάσει όλοι της παρέας. Πώς γινόταν αυτό; Περίπου όπως όταν σου χαρίζουν ένα μήλο και σου λένε πως έχεις δικαίωμα μόνο ενός δαγκώματος! Κι εσύ προσπαθείς να ανοίξεις όσο μπορείς πιο πολύ το στόμα σου. Ο χρόνος μετρούσε αφάνταστα για μας, επειδή ήταν πολύ περιορισμένος. Διαβάζαμε στις κενές μας ώρες, μέρα και νύχτα, με φώς ή με φακό! Έπειτα, με αφορμή το βιβλίο, είχαμε για καιρό θέμα προς συζήτηση, σχολιασμό, περίσκεψη. Λέγαμε ο ένας στον άλλο τί (δεν) του άρεσε ή τί του έμεινε ως εντύπωση· οπότε έπρεπε να συνοψίσουμε την άποψή μας σε μια ή δυο φράσεις-που έμειναν στη μνήμη μας, για κάθε βιβλίο. Μια “μικρή λέσχη” φιλαναγνωσίας, δηλαδή.
ΜΕΤΑ από πολλά χρόνια, αντιλαμβάνεται κανείς το ρόλο που παίζει στη διαμόρφωση τού είναι του η ανάγνωση βιβλίων “παιδιόθεν”. Κάτι που διαφαίνεται ξεκάθαρα μέσα από αυτοβιογραφικές αναφορές, ιστορίες, δοκίμια, συνεντεύξεις κ.ά., διάσημων και μη συγγραφέων. Έτσι και σήμερα, εποχή εχνολογίας, εικονικής επικοινωνίας και digital επαφών, νομίζουμε πως το έγχαρτο βιβλίο θα πρέπει να συντροφεύει τα παιδιά από πολύ νωρίς, ώστε να το αγαπήσουν.
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ άλλο μέσο που να προσφέρει στον ίδιο βαθμό τη “χαρά της γνώσης” και τη “συντροφιά” ενός πιστού αμίλητου φίλου. Είναι αυτό που αναπτύσσει και αφήνει, ως πολύτιμη κληρονομιά, μια οργιώδη φαντασία που μας ταξιδεύει σε άλλους κόσμους-παρελθοντικούς, παρόντες ή μελλοντικούς. Μέσω της ζωής των ηρώων των βιβλίων, ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας βελτιώνοντας έτσι την προσωπικότητά μας. Μεγαλώνοντας δε με το ανάλογο προς την ηλικία και τα ενδιαφέροντά μας βιβλίο, οξύνεται η κριτική σκέψη μας, βρίσκουμε ευκολότερα λύσεις στα προβλήματά μας, αποκτούμε ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση στα παιδιά είναι αναγκαία, για να αντιληφθούν νωρίς τις διάφορες συναισθηματικές μορφές του κόσμου -ενός κόσμου στον οποίο καλούνται να ζήσουν.
ΣΕΡΝΟΥΜΕ μέσα μας τα παιδικά μας βιώματα, κι είναι στ’ αλήθεια τυχεροί όσοι, ευρισκόμενοι υπό αφόρητη πίεση στη ζωή, έχουν το αντίδοτο μιας σωστής διαπαιδαγώγησης να τους κατευθύνει, να τους συγκρατεί, να τους βοηθάει να ξεπερνούν τις αφάνταστες δυσκολίες της ζωής. Τη μερίδα τους εδώ έχουν κι οι προσωπικές εμπειρίες μας.
…ΚΑΛΟΛΟΚΑΙΡΙΑΤΙΚΑ όλοι αναζητούμε τη δροσιά: άλλοι βουτάνε στα κύματα και ξανοίγονται στα κρύα πελάγη, άλλοι με ένα βιβλίο κι ένα δροσερό καφέ ή αναψυκτικό “δροσίζονται” σε κύματα σελίδων, εικόνων, σκέψεων, φαντασίας· με το αυγουστιάτικο μελτέμι να γυρίζει τις “σελίδες” του βίου τους, αναπολούν. Υπάρχουν κι εκείνοι που βυθίζονται στα βιβλία της βιβλιοθήκης τους.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ και βιβλίο συνταιριάζουν! Απόδειξη; Οι “Εκθέσεις” βιβλίων και οι αγορές από χιλιάδες φίλους της θερινής φιλαναγνωσίας. Αλλά και οι επικείμενες εκδόσεις από εκδοτικούς οίκους που δημιουργούν άθλους. Κοντά και το φθινόπωρο των βιβλιοπαρουσιάσεων.
ΟΧΙ! Το έγχαρτο βιβλίο δεν θα ηττηθεί ποτέ από το λεγόμενο ηλεκτρονικό βιβλιο (e-book), επειδή ο άνθρωπος είναι ον σκεπτόμενο, με αισθήσεις. Και στην ανάγνωση ενός βιβλίου, παίρνουν μέρος όλες τους: η όραση (καλαισθησία), η αφή (χαρτί), η ακοή (γύρισμα σελίδων), η οσμή του χαρτιού (φρέσκου ή παλιού) κ.λπ.
ΑΛΛΑ, να πώς βλέπουν το βιβλίο ορισμένοι κλασικοί συγγραφείς (επιλογή):
-ως (αυτο)δώρο που προσφέρει ο άνθρωπος στον εαυτό του ή τους άλλους :
“Από τους πολλούς κόσμους που ο άνθρωπος δεν έλαβε ως δώρο από τη φύση αλλά δημιούργησε μόνος του, ο κόσμος των βιβλίων είναι ο πιο σπουδαίος.” (Έρμαν Εσσε, Γερμανός συγγραφέας, 1877-1982)
-ως πορεία προς τον πραγματικό κόσμο:
“Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι διαβάζουν για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι διαβάζουν για να επαληθεύσουν μια πραγματικότητα που ξέρουν ότι υπάρχει, αλλά που δεν έχουν βιώσει.” (Λώρενς Ντάρελ, βρεττανός συγγραφέας, 1912-1990)
-ως πηγή “διαβάσματος”, άρα γνώσεως:
“Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.” (Ουμπέρτο Έκο, συγγραφέας, 1932-2016)
-ως μοναδικο και αιώνιο “παράδεισο”:
“Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης.” [Χόρχε Λούις Μπόρχες, αργεντινός συγγραφέας, 1899-1986]
-ως ταύτιση ανθρώπου-βιβλίου:
“Τα βιβλία έχουν τους ίδιους εχθρούς με τον άνθρωπο: τη φωτιά, την υγρασία, την ανοησία, τον χρόνο και το ίδιο τους το περιεχόμενο.” [Πωλ Βαλερύ, Γάλλος ποιητής και στοχαστής, 1875-1945]
-ως πηγή φαντασιώσεων:
“Μια βιβλιοθήκη κατοικείται από πνεύματα που βγαίνουν από τις σελίδες τη νύχτα.” (Ιζαμπέλ Αλλιέντε, Χιλιανή συγγραφέας, 1942-)
-ως θεωρούμενο κλασικό:
“Κλασικό είναι ένα βιβλίο που ποτέ δεν έχει ολοκληρώσει αυτά που έχει να πει.” (Ίταλο Καλβίνο, Ιταλος συγγραφέας, 1923-1985), και
-ως εφόδιο για τη ζωή:
“Βρίσκω πως τα βιβλία είναι τα καλύτερα εφόδια που μπορεί να πάρει μαζί του ένας άνθρωπος στο ταξίδι της ζωής.” (Στέφαν Τσβάιχ, αυστριακός συγγραφές, 1881-1942
ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ για το παιδικό βιβλίο, νομίζουμε πως τα παιδιά της κάθε εποχής έχουν ανάγκη να διαβάζουν όχι μόνο τα λεγόμενα “κλασικά παραμύθια/βιβλία”, αλλά και τις δημιουργίες που άπτονται της εποχής τους. Σήμερα, περίοδος υπέρμετρης τεχνολογικής προόδου, έχουμε ανάγκη από παιδικά βιβλία που να εξισορροπούν τον φανταστικό με τον τεχνολογικό κόσμο. Το «μαγικό στοιχείο» μπορεί να εισχωρήσει και στον κόσμο της τεχνολογίας διδάσκοντας στα παιδιά το “πάντρεμα” τεχνολογίας και φυσικου περιβάλλοντος. Η δε εξύμνηση του γύρω χώρου, ειδικά των όσων μας προσφέρει η φύση, έξω από την αλόγιστη -και όχι πάντα αναγκαία- “ανάπτυξη”, θα μπορούσε να προσφέρει στα παιδιά ένα οικολογικό παραμύθι, ικανό να τα ωθήσει ν’ αγαπήσουν τη φυσική ζωή. Έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε γενιές παιδιών με ισόρροπη ψυχική υγεία.
ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ, κατά την άποψή μας, που πρέπει να εμπεριέχει ένα καλό βιβλίο για μεγαλους ή μικρούς αναγνώστες, είναι η προσέλκυση με το στήσιμό του και η “χαρά” να το διαβάσεις!
(Στ.Γ.Κ., stcloris@gmail.com και efimeros logos) (26-7-24)
