«Σε µια εποχή τεχνοκρατισµού κάθε καλλιτεχνική πράξη αποτελεί ένα είδος ανάσας µέσα από την οποία αντλείται το απαραίτητο οξυγόνο της ψυχής», υπογραµµίζουν οι Γιώργος Κριθάρας και Ιώ Ασηθιανάκη, που σκηνοθετούν και ερµηνεύουν αντίστοιχα, το εµβληµατικό θεατρικό έργο του Ροµπέρτο Ατάιντε “∆εσποινίς Μαργαρίτα”, σε µια παράσταση που παρουσιάζεται στη σκηνή του Theatre 73100.
Μία παράσταση αλληγορική, που µιλάει για την εξουσία και στο πως αυτή επιβάλλεται, µε αναγωγές στο σήµερα και η οποία -συγχρόνως- υπενθυµίζει τη σηµασία της αλληλεγγύης. Άλλωστε, όπως τονίζουν, µιλώντας στις “διαδροµές”, ο αγώνας απέναντι στα πολλαπλά πρόσωπα της εξουσίας µοιάζει µε µια διαρκής πάλη, έναν αγώνα που οφείλουµε να δίνουµε καθηµερινά για να διατηρήσουµε την ανθρωπιά µας.
Το έργο “∆εσποινίς Μαργαρίτα” µιλάει για την εξουσία και το πώς αυτή επιβάλλεται πάνω στους ανθρώπους. Γιατί επιλέξατε να παρουσιάσετε αυτό το έργο στη σηµερινή συγκυρία;
Γ.Κ.: Η επιλογή ενός θεατρικού έργου είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτηµα, που σχετίζεται µε τις δυνατότητες µιας παραγωγής. Είναι επίσης σηµαντικό το ζήτηµα του περιεχοµένου και της θεµατολογίας. Το κείµενο είναι ένας µονόλογος µιας περίεργης δασκάλας που παίζει µε τα όρια της παραδοξότητας και της αυστηρότητας καυτηριάζοντας την εκ θέσεως απόλυτη εξουσία.
Ο συγγραφέας Ροµπέρτο Ατάιντε χρησιµοποιεί τη συνθήκη του σχολικού µαθήµατος όπου η δασκάλα – ηθοποιός δικαιωµατικά µιλάει και οι µαθητές – θεατές ακούνε. Και εκµεταλλευόµενος τη συνθήκη βάζει τη δασκάλα να φτάνει στα άκρα αναδεικνύοντας και το ακραίο σηµείο στο οποίο οι µαθητές υφίστανται το περίεργο αυτό µάθηµα. Το έργο σήµερα έχει ξεκάθαρες αναγωγές. Μπορεί η σχολική αίθουσα να µην είναι µια κυρίαρχη αναφορά όπως ήταν πριν 30-40 χρόνια. Αλλά µπορούµε να δούµε στα social media, στην τηλεόραση και σε όλα τα µέσα που κυριαρχούν σήµερα την επιταγή του εκ θέσεως κυρίαρχου να υποταχθούµε και να υπακούσουµε χωρίς να έχουµε τη δυνατότητα να εκφέρουµε αντίλογο.
Ο συγγραφέας έγραψε το έργο υπό συνθήκες δικτατορίας στη Βραζιλία πριν από πολλά χρόνια. Ως προς τον τρόπο που επιβάλλεται η εξουσία, βλέπετε αλλαγές στις µέρες µας σε σχέση µε παλαιότερα;
Γ.Κ.: Οι αλλαγές είναι πασιφανείς. Ο κόσµος και τα µέσα έχουν εξελιχθεί. Οι αλλαγές και οι πάσης φύσεως κοινωνικές και πολιτικές εκδηλώσεις έχουν µεταλλαχθεί. Η αυταρχική εξουσία εκδηλώνεται και υποδόρια, ειδικά στις σύγχρονες δυτικές δηµοκρατίες και πολλές φορές υπάρχουν προσπάθειες να παρουσιαστεί ως απόλυτα δηµοκρατική εξουσία µέσα από την επίφαση της συνταγµατικής δοµής. Υπάρχουν πολλά σύγχρονα παραδείγµατα που οι κυβερνώντες προσπαθούν να δώσουν διαφορετικό πρόσηµο στις λαϊκές επιταγές (και τις περισσότερες φορές ο αντίλογος είτε είναι αδύνατος είτε δεν αποκτά την ορατότητα που τους αναλογούν). Αυτή είναι µια τεράστια αλλαγή. Από την αλλαγή, η ανάγκη για αλληλεγγύη παραµένει η ίδια, άρα νιώθουµε ότι υπάρχει και η ανάγκη να το αναδείξουµε.
Η σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζόµενου θα µπορούσε να πει κανείς ότι είναι συνυφασµένη µε την ιστορία των ανθρωπίνων κοινωνιών. Μπορούµε να ξεφύγουµε από αυτό το πλαίσιο ή αποτελεί χίµαιρα το κυνήγι µιας κοινωνίας χωρίς καταπίεση και κάθε λογής εξουσιαστές;
Γ.Κ.: Είναι θέµα οπτικής. Για µένα ξεκάθαρα όχι. Η σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζόµενου είναι κάτι που χαρακτηρίζει ιστορικά την κοινωνία (ιδιαίτερα στις σύγχρονες αναπτυσσόµενες καπιταλιστικού τύπου κοινωνίες), είναι κάτι που αφορά την Ιστορία, αλλά υπάρχουν και οι ιστορίες και πιστεύω περισσότερο σε αυτές. Χίµαιρα; Όχι ποτέ. Με τροµάζει και µόνο η ιδέα. Είναι µια συνεχής πάλη. Μια µάχη που δίνουµε καθηµερινά. Μια µάχη στην οποία πρέπει να υπάρχει διορατικότητα, προετοιµασία, γνώση, δυναµική και εγρήγορση για να διαφεύγουµε από την επιβολή, την τοξικότητα και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Πιστεύω στην αλληλεγγύη, τη φροντίδα και την αγάπη. Μπορούµε να ξεφύγουµε. Μας αξίζει να ξεφύγουµε, αρκεί να µην εθελοτυφλούµε στα τραύµατα που θα µας αφήσει αυτή η µάχη. Οφείλουµε να τα φροντίσουµε, να επουλώσουµε τις πληγές µας για να µην γίνουµε οι επόµενοι εξουσιαστές.
Η ιστορία του έργου εκτυλίσσεται µέσα σε µια σχολική αίθουσα. Αν θεωρήσουµε ότι οι σηµερινοί δάσκαλοι δεν αποτελούν φόβητρα για τους µαθητές, όπως συνέβαινε παλαιότερα, ούτε ασκείται η βία που ασκούνταν κι ότι τα µέσα διδασκαλίας είναι σαφώς καλύτερα από το παρελθόν. Πού χάνεται η ουσία και η εκπαίδευση δεν λειτουργεί – ούτε στις µέρες µας – αφυπνιστικά και δεν εµπνέει τα παιδιά;
I.A.: Θα πιαστώ πρωτίστως από τα µέσα διδασκαλίας που αναφέρετε καθώς ναι µεν είναι καλύτερα όπως λέτε από τα αντίστοιχα του παρελθόντος αλλά από την άλλη δεν βρίσκονται στον βαθµό εκείνο που να µπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες των παιδιών. Η κοινωνία εξελίσσεται µε ρυθµούς καταιγιστικούς. Βλέπετε ας πούµε τι κάνει η τεχνολογία και την επαφή που έχουν µε αυτή τα παιδιά. Αναπόφευκτα. Τα µέσα διδασκαλίας λοιπόν πως προσαρµόζονται στις ανάγκες αυτές; Το ίδιο και τα ίδια τα µαθήµατα. Αν συνυπολογίσουµε σε αυτό και την έλλειψη του βιώµατος, δηλαδή την εµπλοκή των παιδιών µε το µάθηµα, καταλαβαίνουµε πως και η αφύπνιση και η έµπνευση καθίστανται προβληµατικές. Θέλω να πω πως στην ουσία πρώτα έρχεται το βίωµα και µετά η θεωρία. Έτσι γίνεται αντιληπτός ο κόσµος ακόµα και στον κόσµο των ενηλίκων. Εν ολίγοις, θα έλεγα, η εκπαίδευση στερείται προσαρµοστικότητας και βιωµατικότητας.
Ποια πρέπει να είναι η σχέση και η στάση της τέχνης ως προς την πολιτική, οικονοµική κ.λπ. εξουσία;
I.A.: ∆εν υπάρχει εύκολη απάντηση σε αυτό το ερώτηµα. Ας πούµε όµως πως η τέχνη παράγεται από ανθρώπους που είναι µέλη µιας κοινωνίας που διέπεται από εξουσίες. Άρα το καλλιτεχνικό έργο δεν µπορεί παρά να βρίσκεται σε συσχέτιση µε την κοινωνία και την εποχή του, είτε άµεσα είτε έµµεσα. Στην πραγµατικότητα, σε µια εποχή τεχνοκρατισµού κάθε καλλιτεχνική πράξη αποτελεί ένα είδος ανάσας µέσα από την οποία αντλείται το απαραίτητο οξυγόνο της ψυχής. Γεννιέται µέσα από τη κοινωνία και επιστρέφει σε αυτήν για να τη συγκινήσει, να την προβληµατίσει και τελικά να την κάνει ίσως να κοιτάξει το είδωλό της στον καθρέφτη. Και µέσα από αυτό το κοίταγµα να αναγνωρίσει τον εαυτό της. Σε όλες τις πτυχές του.
Η παράσταση
Το θεατρικό έργο του Ροµπέρτο Ατάιντε “∆εσποινίς Μαργαρίτα”, σε σκηνοθεσία Γιώργου Κριθάρα και ερµηνεία Ιώς Ασηθιανάκη, παρουσιάζεται σήµερα Σάββατο 5 και Κυριακή 6 Απριλίου καθώς και Παρασκευή 11 έως Μ. Τετάρτη 16 Απριλίου στις 21:00, στο Theatre 73100 (Ιονίου Πελάγους 8, πίσω από Χαλκιαδάκη max που βρίσκεται στη λεωφόρο K. Καραµανλή).
Η µετάφραση είναι του Kώστα Ταχτσή και η µουσική της Αναστασίας Γιαµούζη.
Σκηνικά – κοστούµια: Μάγδα ∆ήµου.
Φωτογραφίες: Μιχάλης Γοναλάκης.
Σχεδιασµός αφίσας & προγράµµατος: Βασίλης Πιτσώνης & Scripta.
Γενική είσοδος 15 ευρώ και µειωµένο εισιτήριο 12 ευρώ. Τηλ. Κρατήσεων: 6979733357.
Οι συντελεστές ευχαριστούν για την πολύτιµη βοήθειά τους τη ∆ιεύθυνση Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Ν. Χανίων & τη ∆ιεύθυνση του 2ου ΕΠΑ.Λ. Χανίων.
Η παράσταση είναι κατάλληλη για θεατές άνω των 15 ετών.
