Ξεκίνησε σίγουρα από κάποια έρημο της Νοτιοανατολικής Αιγύπτου αλλά δεν γνωρίζουμε για ποιο λόγο. Εξαιτίας διωγμών ή από θεία θέληση και κλήση; Τον ακολούθησαν ακόμη τριανταπέντε (35) ερημίτες.
Στην Κύπρο άφησαν όνομα με τα θαύματά τους και αναχωρώντας από εκεί προστέθηκαν άλλοι 39. Έφτασαν ως την Αττάλεια, στα παραλία της Μικράς Ασίας, όπου ο Ιωάννης έχτισε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και θαυματούργησε. Κατέβηκαν από τα βουνά της άλλοι 24 ερημίτες και όλοι πλέον, 99, κατευθυνθήκαν για την Αγιοτόκο Κρήτη. Άραξαν για λίγο στην Γαύδο μετά από καιρική περιπέτεια, και μετά έφθασαν στο Γιαλισκάρι, κοντά στην Παλαιόχωρα, απ’ όπου ανέβηκαν πεζοπορώντας ως τον σημερινό Αζωγυρέ. Σκορπίσθηκαν στα σπήλαια που σήμερα είναι γνωστά σαν του Ζουρέ, του Καραλή και άλλα, πριν ο Ιωάννης τους αποχαιρετίσει για τον τελικό προορισμό όπου σίγουρα τον οδηγούσε ανώτερη δύναμις. Πριν όμως παρακάλεσαν, όπως μαζί πορεύθηκαν αυτό το διάστημα όλοι μαζί να φύγουν για τα ουράνια. Και έτσι έγινε μετά από χρόνια. Ο Ιωάννης ακολούθησε για μήνες, ίσως και χρόνια, μια μακρά πεζοπορία σε βουνά, φαράγγια και κάμπους όπου σε κάθε σημείο άφησε τα αποτυπώματα του θαυματουργικού περάσματός του και σε ορισμένα από αυτά τα σημεία σήμερο σώζονται εκκλησίες για τον ίδιο, ή και τους 99, και οπωσδήποτε θα ‘ταν και άλλες που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου.
Αν κάποιος ακολουθήσει την πορεία του σήμερο στον νομό Χανίων θα συναντήσει εικοσιοκτώ (28) από τις εκκλησίες που σώζονται, ή έχουν τη σύγχρονη περίοδο ανεγερθεί, όπως και πέντε κλίτη άλλων ναών αφιερωμένα σε αυτόν και πάνω από δέκα προσκυνητάρια. Στην υπόλοιπη Κρήτη δυο νέες εκκλησίες (Σπήλι και Ιεράπετρα), και ακόμη στην Κύπρο, στο Αγιον Ορος, στην Φθιώτιδα, τον Κουβαρά Αττικής και αλλού. Εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας και πολύ παλαιές υπάρχουν σε αμέτρητους ναούς και συλλογές με κυριότερες στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, στην Πάτμο, την Κέρκυρα, την Μονή Γωνίας Κολυμβαρίου, την Μυτιλήνη.
Οπως ανάφερα ο Ιωάννης, όχι τυχαία, αλλά από Θεία καθοδήγηση ή από την φήμη σαν τόπου Ασκητών, έφτασε στην βορειοδυτική λοφώδη πλευρά του σημερινού Γουβερνέτου, στο Ακρωτήρι μας, οπού είναι σίγουρο ότι υπήρχε ασκητικός βίος ζωηρός από πολλούς αιώνες πριν. Πέρασε από τον σημερινό Νερόκαμπο, την χαράδρα Μαντά, το Στρογγυλό Κεφάλι και έφτασε στο Αυλάκι που είναι γνωστό στις ήμερες μας σαν αυτό του Αγίου. Εκεί, ίσως σε σπάνιες στιγμές, βρισκόταν μαζί με τους άλλους ασκητές στον χώρο οπού το Καθολικό για μια κοινή προσευχή και γι’ αυτό πήρε αυτή την ονομασία η περιοχή. Στην αρχή στην είσοδο του σπηλαίου, γνωστού σαν του Άγιου Ιωάννη, και, μετά την λάξευση στον βράχο της εκκλησίας σε αυτήν. Έβγαινε ξημερώματα καταμεριά όπου η πηγή νερού στο σπήλιο της Κατεβατής στο Στρογγυλό Κεφάλι για να μαζέψει χόρτα ή να προμηθευτεί νερό. Ο τόπος αυτός είναι γνωστός σαν Αγριμόκουρτα γιατί τότε υπήρχαν αγρίμια σε όλη την Κρήτη. Τα αγρίμια συνηθίζουν ξημερώματα να πηγαίνουν στα νερά. Κυνηγός λοιπόν που ενέδρευε για αγρίμια στο μισοσκόταδο τον τόξευσε νομίζοντάς τον για αγρίμι. Ακολουθώντας ο κυνηγός τις σταγόνες από το αίμα του Ερημίτη έφτασε στο σπήλαιο οπού ζήτησε συγχώρεση από τον αυτόν πριν να πετάξει η ψυχή του στα ουράνια.
Στους ταραγμένους χρόνους της Κρήτης, -στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα, στην οποία δέσποζαν οι Ρωμαιοκαθολικοί άγιοι και η εκκλησία τους- οι Κρήτες χρειάζονταν την ευλογία, την αρωγή και παραμυθία οσίων, όπως του Ιωάννη του Ερημίτη και των «συν αυτώ ενενήκοντα οκτώ Θεοφόρων Πατέρων».
Σε τέτοιες, ασφαλώς, αντιλήψεις οφειλόταν η ευρεία λατρεία του, που παρατηρήθηκε στα χρόνια αυτά της ύστερης Ενετοκρατίας. Είχε, περαιτέρω, σύμφωνα και με το συναξάρι του, αμέσως μετά τον βίαιο θάνατό του, περιτρέξει η φήμη του όλη την Κρήτη ως μεγάλου θαυματουργού, ώστε «επορεύετο πλήθος λαού και επροσκύνουν αυτόν εις ίασιν». Αρχίζουν, έτσι να οικοδομούνται ναοί σε γειτονικούς του Ακρωτηρίου χώρους και, μάλιστα, πολύ πριν από την επίσημη αγιοκατάταξή του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1632, με σιγιλλιώδες γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Κυρίλλου του Λουκάρεως.
Πολύ, λοιπόν, πριν από το έτος αυτό, και σχεδόν αμέσως μετά την κοίμησή του, η συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας των Κρητών είχε, όπως ήδη σημειώσαμε, αναγνωρίσει ως Αγιο τον Ερημίτη, είχαν ανεγερθεί οι πρώτοι ναοί στο όνομά του, είχαν γίνει αγιογραφίες και γραφεί χειρόγραφες ασματικές ακολουθίες «εις τιμήν και μνήμην του οσίου Ιωάννου και των συνασκητών αυτού Πατέρων».
Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά και πολλές απορίες πάνω στην πορεία του Ιωάννη και των Πατέρων, ως προς τα αίτια της αφίξεώς των στην Κρήτη, την χρονολόγησή της κ.α. Πρόσφατα εξεφράσθη η άποψη ότι, η άφιξή των συνέβη στα τέλη του 13ου αι. ή αρχές του 14ου, με βάση τις κατά καιρούς διώξεις στις πατρίδες των, τις ευνοϊκές συνθήκες για τους Χριστιανούς την περίοδο της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, σε συνδυασμό με τη χρονολογία κτήσεως της Μονής Γουβερνέτου (1532) που αναγράφεται επιγραφή σε αυτήν και την αποδιδόμενη διαβίωση του Ιωάννη στο Καθολικό στα μέσα του 16ου αιώνα κ.α.
«Σπήλαιον εν ώσπερ το σώμα σου ετέθη, πιστώς καταφιλούμεν»
Το σπήλαιο που, καθαγίασε ο Ερημίτης έχει μήκος 150 μέτρων με ανώμαλη διαδρομή στο εσωτερικό του. Το συνολικό μήκος διαδρόμων του είναι περί τα 330 μέτρα, η έκτασή του φτάνει περίπου τα 1600 τετραγωνικά μέτρα και η μέση θερμοκρασία στο εσωτερικό του είναι 14-17 βαθμοί Κελσίου.
Το θαυμαστό στον φυσικό του διάκοσμο είναι οι τεράστιες κολώνες και οι υπερμεγέθεις σταλαγμίτες. Στους σταλαγμίτες και τις κολώνες του έχουν δοθεί διάφορες ονομασίες, όπως «Παναγία με το θείο βρέφος», «Απολιθωμένα φίδια» κ.λπ. Αυτά τα… φίδια κατά την παράδοση απολιθώθηκαν από τον Άγιο όταν κάποτε ήλθαν να πιουν νερό από την εκεί μικρή γούρνα.
Μετά την είσοδο, η αριστερή στοά δεν οδηγεί πουθενά, αλλά υπάρχει τρύπα, δυσκολοπέραστη, απ’ όπου το σπήλαιο συνεχίζει σε νέες θαυμάσιες αίθουσες.
Είναι το πρώτο σπήλαιο που εξερευνήθηκε από την Σπηλαιολογική Ομάδα Χανίων μετά την ίδρυσή της το 1955.
Τα τελευταία χρονιά, μετά από αξιολόγηση στοιχείων από Ενετικούς χάρτες και αλλά, μου εδραιώθηκε η άποψη ότι το σπήλαιο της μόνιμης διαμονής του Ιωάννη είναι αυτό που αναφέρεται από ντόπιους σαν Τζογάνη ή Τζουγάννη σε δική τους ερμηνεία από τα λατινικά του Ιωάννης όπως γράφουν οι χάρτες (S. ZUANE EREMITA) και την άποψη αυτή συζητούν και άλλοι πλέον ειδικοί φυσικά από εμένα.
Ευρίσκεται σε απόσταση δέκα λεπτών πεζοπορίας από το Γουβερνέτο και λίγο πριν τον Άγιο Αντώνιο, στην αρχή μιας μικρής χαράδρας. Έχει μήκος 30 μέτρα και πλάτος μέχρι 10 και αποτελείται από τρεις θαλάμους. Στον πρώτο, καλά φωτιζόμενο από έξω θάλαμο, υπάρχει θόλος όπως ναού ύψους έξι μέτρων με μικρούς αλλά ωραίους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και στο τοίχωμα διαβάζουμε γράμματα από βοσκούς όπως ΚΕΠ 1933 και Ι.Μ. Πλανάκης 1937. Παλαιότερα πρέπει να είχε νερό σε φυσικές λεκάνες (γκουρς) στο βάθος.
Όπως και να είναι όμως, το γνωστό σαν του Ιωάννη σπήλαιο για πέντε αιώνες έχει καθαγιασθεί από τις προσευχές, τα λιβανίσματα, τα τασσίματα των χιλιάδων προσκυνητών που έφτασαν ως το τέρμα του, στην κατά την παράδοση Αγία Τράπεζα Του, και έτσι θα είναι για πάντα. Δεν μπορούσε όμως να παρέχει μόνιμη φιλοξενία και στον πλέον ανθεκτικό και άγιο Ασκητή λόγω του ανώμαλου εδάφους, της υγρασίας που σκοτώνει κλπ.
Πριν εξηνταπέντε (65) χρόνια που έφτασα ως εδώ προσκυνητής, την εποχή εκείνη, και αρκετά χρόνια μετά, έφταναν ως το Γουβερνέτο και το Καθολικό, πολύ περισσότεροι επισκέπτες από σήμερα, παρά το γεγονός ότι ο αμαξιτός δρόμος τελείωνε στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας. Τα μικρά παλαιά λεωφορεία του ΚΤΕΛ είχαν αφετηρία έξω από το τότε δημοφιλές καφενείο “Ρέμβη”. Οι περισσότεροι προσκυνητές από την πόλη, αλλά και πάρα πολλοί από την ύπαιθρο, πήγαιναν στο προσκύνημα την παραμονή της γιορτής και τα λεωφορεία άρχιζαν τα δρομολόγια από τα ξημερώματα της μέρας αυτής και συνέχιζαν μέχρι αργά την νύχτα, το ένα πίσω από το άλλο.
Σκοπός του παρόντος κειμένου μου είναι να συνειδητοποιήσουν οι άνθρωποι αυτού του τόπου, και πέρα από αυτόν, όσοι δεν το γνωρίζουν φυσικά, τι θησαυρός υπάρχει σε αυτά τα ασκητικά βουνά του Ακρωτηρίου, στα Χανιά, και τι ευλογία σε κάθε σημείο όπου ξαπόστασε ο Ερημίτης και όπου έχει ανεγερθεί εκκλησία του.
Να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της πνευματικής και ιαματικής ακτινοβολίας, από όταν ακόμη ασκήτευε στον ευλογημένο τόπο του σημερινού Καθολικού αλλά και μετά. Οποιοδήποτε πρόβλημα ή στενοχώρια και αν έχει κάποιος φθάνοντας στην περιοχή του Γουβερνέτου, και ατενίζοντας από την άκρη της πλατείας προς την αγιασμένη από τις προσευχές και ολονυκτίες των ασκητών χαράδρα και τους γύρω λόφους, αισθάνεται να αλαφρώνει η ψυχή του από τα διάφορα βάρη και πολλές φορές και το κορμί του. Αναπνέει τη μυρωδιά του λιβανιού και το θρόισμα του αέρα που έρχεται από εκεί και το πέλαγος, και νομίζει ότι είναι ο απόηχος της προσευχής του Οσίου και των άλλων ασκητών, που του φέρνει κάποιο θείο μήνυμα και την ευλογία τους.
Υπέροχο κείμενο, συγχαρητήρια κύριε Πλυμάκη