Στολισμένο δέντρο, γεμάτα από καλούδια τραπέζια κι αγαπημένα πρόσωπα αποτελούν το γιορτινό φόντο στα περισσότερα σπίτια. Όχι σε όλα όμως. Aπό τα αναμμένα κεριά, το ζεστό κρασί και τα 100 φρεσκοψημένα φύλλα ενός λαχταριστού μπακλαβά, μέχρι την Αγία Λουτσία, τη χριστουγεννιάτικη ρέγγα και την καθιερωμένη θέαση της παιδικής τηλεοπτικής εκπομπής του… Donald Duck, είναι τρεις χώρες και πολλά έθιμα δρόμος! Τρεις άνθρωποι που ζουν στα Χανιά εδώ και δεκαετίες, μοιράζονται στις “διαδρομές” τις γιορτινές παραδόσεις της χώρας καταγωγής τους και η πόλη μας γεμίζει με έθιμα από Σουηδία, Δανία κι Αλβανία.
Σουηδικά χριστουγεννιάτικα έθιμα
Τέσσερις Κυριακές πριν τα Χριστούγεννα, οι Σουηδοί ανάβουν ένα κερί στην οικία τους, με το τελευταίο να είναι πριν τα Χριστούγεννα. Αυτό το έθιμο ονομάζεται “advent” μας λέει η Ann-Sofi Bistrom Mouskountaki, Σουηδέζα δασκάλα που ζει στα Χανιά μόνιμα από το 2005 κι είναι παντρεμένη με Κρητικό. Η μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων στη Σουηδία είναι στις 24 Δεκεμβρίου, όπου μαζεύεται όλη η οικογένεια και τρώνε ρέγγα, σολωμό, ζαμπόν, κεφτεδάκια και βραστή πατάτα, ενώ το γλυκό του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού είναι το τσουρέκι lussebullar. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει -όλες τις γιορτινές μέρες – το ζεστό, γλυκό κρασί glögg. «Το πρωί τα παιδιά λαμβάνουν τα δώρα τους, τα οποία είναι πολλά και τα φέρνει ο Άγιος Βασίλης» μας λέει η κ. Mouskountaki, ενώ αυτό που αποτελεί πλέον συνήθεια εδώ και δεκαετίες είναι ότι 3 η ώρα παρακολουθούν οικογενειακώς κινούμενα σχέδια, τα ίδια κάθε χρόνο στην τηλεόραση, τα Χριστούγεννα του Donald Duck!
Η ίδια προσπαθεί να διατηρεί τα σουηδικά έθιμα και στα Χανιά, παρέα με τον άντρα της, γιορτάζοντας ουσιαστικά τα Χριστούγεννα δύο φορές, στις 24 αλά Σουηδικά και στις 25 αλά ελληνικά. Στην όμορφη σκανδιναβική χώρα η γιορτινή ατμόσφαιρα ξεχειλίζει μέρες νωρίτερα, με τραγούδια και την έλευση του φωτός από τη Λουτσία. «Στις 13 Δεκεμβρίου, μια κοπέλα έχει επιλεγεί να είναι η Λουτσία, φορά άσπρο φόρεμα, με κόκκινη κορδέλα και στεφάνι από κεριά στο κεφάλι» αναφέρει η Σουηδέζα δασκάλα. Πρόκειται για μια εισαγόμενη από την Ιταλία Αγία που φέρνει το φως, ενώ όπως μας αποκαλύπτει η Αγία Λουτσία «ταξίδεψε» και στα Χανιά, καθώς γιορτάσανε στις 13 Δεκεμβρίου το σουηδικό αυτό έθιμο.
Παραμονή – μέρα γιορτής στη Δανία
Διακοσμημένα κι αριθμημένα κεριά, στολισμένα σπίτια, λαχταριστά εδέσματα, συνθέτουν το χριστουγεννιάτικο σκηνικό στη Δανία. «Γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα στις 24 Δεκεμβρίου. Έχουμε 24 κεριά, τα οποία ξεκινάμε να τα ανάβουμε την 1η μέρα του Δεκέμβρη για να μετράμε με τα παιδιά πόσες μέρες μένουν μέχρι τη μεγάλη αυτή γιορτή, στις 24 το βράδυ» μας λέει η επίσης εκπαιδευτικός Kirsten Magnussen, η οποία ζει στον Φρε και ούτε λίγο ούτε πολύ βρίσκεται στα Χανιά εδώ και 35 χρόνια! Και στη σκανδιναβική Δανία διατηρούν το έθιμο των τεσσάρων κεριών, ανάβοντας ένα κάθε Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα, ενώ κάθε παιδί έχει ένα ημερολόγιο τοίχου με μικρά δώρα για κάθε μέρα πριν τη μεγάλη γιορτή.
Το πλούσιο χριστουγεννιάτικο τραπέζι περιλαμβάνει κρέας χοιρινό, πάπια ή χήνα, βραστές πατάτες καραμελωμένες και ζεστό κόκκινο λάχανο, ενώ το ζεστό κρασί κοσμεί και τα τραπέζια της Δανίας. Ένα «πειραγμένο» ελληνικό ρυζόγαλο είναι στη Δανία το χριστουγεννιάτικο γλύκισμα: Ρύζι με αρώματα λεμονιού, αμύγδαλα και κρέμα γάλακτος. Και μέσα στη νοστιμιά κρύβεται το φλουρί· ένα ολόκληρο αμύγδαλο για τον τυχερό που θα του πέσει και θα κερδίσει το δώρο που είναι στο τραπέζι (σαν τη βασιλόπιτα). «Το “σύστημα” που ακολουθούμε κάποιες οικογένειες είναι να κρατάμε το ολόκληρο αμύγδαλο μέσα στο στόμα μας για να μη φαίνεται και να τρώνε οι υπόλοιποι και να μην ξέρουν ποιος έχει κερδίσει!» μας λέει γελώντας.
Το γλέντι όπως μαθαίνουμε συνεχίζεται και μετά το δείπνο. Δημιουργείται μια ανθρώπινη αλυσίδα γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο και χορεύουν παραδοσιακά, παλιά τραγούδια, χέρι-χέρι. «Όταν το δέντρο, αιώνες πριν, ήρθε σαν έθιμο από τη Γερμανία, μόνο οι πλούσιες οικογένειες είχαν τη δυνατότητα να στολίσουν, διότι ήταν φυσικό δέντρο», αναφέρει η κα Kirsten, ενώ μετά ακολουθεί η ανταλλαγή δώρων με τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Οι γιορτινές παραδόσεις της Δανίας όχι απλά τηρούνται από εκείνη, αλλά κι από τους συντοπίτες της πια, καθώς όπως μας λέει η κόρη της έχει παντρευτεί Έλληνα.
Ξεχωριστή Πρωτοχρονιά στην Αλβανία
Όλη η οικογένεια μαζευόταν στο Φιέρι της Αλβανίας και τα παιδιά περιμένανε με αδημονία την Πρωτοχρονιά, αυτό θυμάται από τις γιορτές στη γειτονική Αλβανία ο μουσικός Edmond Aleksi, ο οποίος ζει εδώ και τρεις δεκαετίες στα Χανιά. «Οι γυναίκες της γειτονιάς μαζεύονταν στα σπίτια και φτιάχνανε με μαεστρία τους μπακλαβάδες με τα αμέτρητα, πάνω από 100, φύλλα». Οι Αλβανοί λόγω καθεστώτος Χότζα κι απαγορεύσεων, γιορτάζανε κατά κύριο λόγο την Πρωτοχρονιά.
Το γιορτινό τραπέζι του ρεβεγιόν περιλαμβάνει σίγουρα καλαμποκόψωμο, θυμάται ο Edmond, μια πίτα με λάχανο τουρσί και përshesh me gjel deti, δηλαδή γαλοπούλα με ένα είδος θρυμματισμένου ζυμαριού που αρωματίζεται με δυόσμο και το ζουμί από το κρέας. «Κρυφά κάποιοι κάνανε και χοιρινό κρέας, γιατί απαγόρευε ο Χότζα να κρατούν στις πόλεις ζώα (κότες κ.λπ.), στα χωριά όμως μπορούσαμε κάποιες φορές», γι’ αυτό και στο δικό του χωριό είχανε γαλοπούλες που τις μεγαλώνανε οι ίδιοι. Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου ήταν η ώρα της δημιουργικότητας για τα παιδιά, καθώς κάποια σπίτια μπορούσαν να έχουν φυσικό δέντρο, αλλά στολίδια δεν υπήρχαν. Έτσι τα παιδιά φτιάχνανε ζαχαρωμένα μήλα κι άλλες χάρτινες χειροποίητες κατασκευές προκειμένου να στολιστεί. Άγιος Βασίλης δεν υπήρχε στην αλβανική παράδοση, απαγορευόταν εξάλλου, οπότε κάθε χρόνο οι γονείς δίνανε στα παιδιά κάποια δωράκια μικρά.
Αυτό που περιμένανε όλοι τότε αλλά και τώρα ακόμη στην Αλβανία είναι το ετήσιο φεστιβάλ τραγουδιού (Festivali i Këngës) που διοργανώνεται την περίοδο των εορτών, ενώ συχνά διασκέδαζε ο κόσμος παρακολουθώντας την πρωτοχρονιάτικη συναυλία στην τηλεόραση ή ακόμα και κάποια επιθεώρηση-κωμική εκπομπή. Τώρα τα έθιμα αυτά τα τηρεί ακόμη, μπλέκοντάς τα συχνά με τα ελληνικά, καθώς οι γιορτές δεν γνωρίζουν σύνορα.
