Η θεατρική παράσταση “Γοργώ” ακουμπά στο παρελθόν αλλά μας μιλάει για το τώρα. Στην πραγματικότητα μοιάζει με έναν μίτο που ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια του θεατή μια πανάρχαια ιστορία: την ιστορία της έμφυλης βίας ή αλλιώς την περιπέτεια της Γοργώς ή Μέδουσας.
Μια περιπέτεια που διέσωσε έως τις μέρες μας ο μύθος και που σήμερα εξακολουθεί
-δυστυχώς- να αναπαράγεται με μόνη διαφορά τα ονόματα των θυμάτων. Αυτή όμως είναι η δύναμη του μύθου. Αυτή είναι η δύναμη και του θεάτρου. Να μιλάνε πέρα από τόπους και χρόνους, για αλήθειες που συχνά βρίσκονται πίσω από τα φαινόμενα.
Γι’ αυτές τις αλήθειες ανοίξαμε κουβέντα με Αθηνά Μαθιουδάκη που έκανε την διασκευή – σκηνοθεσία της παράστασης “Γοργώ”, που βασίζεται στην έρευνα και το πρωτότυπο κείμενο της Αικατερίνης Σχοινοπλοκάκη, και την ερμηνεύτρια του μονολόγου, ηθοποιό, Σίσσυ Δαμουλάκη.
Για αλήθειες που έρχονται να αποκαταστήσουν την τιμή της “τερατόμορφης” Μέδουσας και κάθε θύματος έμφυλης βίας που η κοινωνία μας συχνά – αντιστρέφοντας κάθε λογική και πραγματικότητα – έρχεται να φορτώσει στο τραύμα τους, ενοχές για ό,τι συνέβη.
Η παράσταση βασίζεται στον μύθο της Μέδουσας. Με ποιο τρόπο γίνεται αυτό;
Α.Μ.: Είναι μια ανάγνωση του μύθου που αντιμετωπίζει τη Μέδουσα σαν μια γυναίκα που έχει βιαστεί από τον Ποσειδώνα, δηλαδή βασίζεται στα γεγονότα που συνθέτουν την πραγματική ιστορία της. Μιλάμε, λοιπόν, για ένα θύμα που έχει δαιμονοποιηθεί αφού η ανάγνωση που γίνεται συνήθως στον μύθο θέλει τη Μέδουσα σαν ένα “τέρας” που πετρώνει όποιον την αντικρίσει. Αυτή η δαιμονοποίηση του θύματος συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις βίας και μάλιστα είναι και πολύ επίκαιρο στις μέρες μας με τα περιστατικά γυναικοκτονίας που σημειώνονται. Πως δηλαδή συχνά η γυναίκα – θύμα εμφανίζεται να φταίει για τη βία που δέχεται.
Πατάμε δηλαδή στον μύθο για να μιλήσουμε για κάτι που συμβαίνει σήμερα γύρω μας;
Α.Μ.: Η Κατερίνα Σχοινοπλοκάκη έχει κάνει έρευνα γύρω από τον μύθο και έχει γράψει ένα κείμενο πολύ ποιητικό. Βλέπουμε μια γυναίκα τρομαγμένη, φοβισμένη, που έχουμε τοποθετήσει σε μια συνθήκη που τη θέλει συνειδητά απομονωμένη από τον κόσμο. Στο παρόν της παράστασης, λοιπόν, αυτή η γυναίκα παίρνει την απόφαση να μιλήσει στο κοινό που έχει πληρώσει εισιτήριο για να δει ένα “τέρας”. Και μιλάει στον κόσμο γιατί έχει ανάγκη να πει την πραγματική της ιστορία, να πει ότι δεν φταίει αυτή γι’ αυτό που της έχει συμβεί. Για να ξορκίσει, συγχρόνως, όλο αυτό το σύστημα της ενοχής που φορτώνεται το θύμα. Αυτό το δίπολο ενοχής – τραύματος είναι κεντρικό στη δομή της παράστασης. Παράλληλα, η γυναίκα αυτή έχει ένα σώμα που φέρει συνεχώς τη μνήμη του τραύματος και κάνει ακούσιες κινήσεις, σαν να τη βασανίζει ακόμα ο Ποσειδώνας. Είναι μια παράσταση που βρίσκεται στα όρια του χοροθεάτρου και σε αυτό μας βοήθησε πολύ η Βασιλική Ντουντουλάκη. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μια ακραία σωματική περφόρμανς για ένα ένα σώμα που θυμάται και μια ψυχή που πονάει βαθιά.
Καταλαβαίνω ότι πρόκειται για μια πολύ απαιτητική σωματικά παράσταση για τον ηθοποιό αλλά και συγχρόνως μια παράσταση που θέλει μια εσωτερικότητα, ώστε να δείξει κάτι πέρα από τα φαινόμενα. Είναι έτσι;
Σ.Δ.: Οταν στην κοινωνία έχει παγιωθεί μια αντίληψη είναι πολύ δύσκολο να δείξει κάποιος την άλλη όψη του νομίσματος. Αυτή είναι η πιο δύσκολη συνθήκη που με έβαλε η Αθηνά στις πρόβες. Να δείξω στο κοινό ότι δεν είναι τα πράγματα έτσι όπως τα ξέρει. Η αλήθεια είναι κρυμμένη.
Α.Μ.: Συνήθως τα θύματα βιασμού ή κακοποίησης δεν έχουν την ευκαιρία να ομολογήσουν την αλήθεια τους αλλά μιλάνε και αποφασίζουν άλλοι γι’ αυτά. Κι είναι πολύ ενδιαφέρον που η Κατερίνα δίνει στη θεά Αθηνά τον ρόλο του κοινωνικού κριτή, που καταδικάζει τη Γοργώ (η οποία ονομάστηκε Μέδουσα μετά τον βιασμό της) σε κοινωνικό αποκλεισμό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και στη μυθολογία η θεά Αθηνά αντί να τιμωρήσει το θύτη, δηλαδή τον Ποσειδώνα, τιμώρησε το θύμα, τη Γοργώ. Αυτό δεν συμβαίνει συχνά και στην κοινωνία μας;
Σ.Δ.: Η θεά Αθηνά καθρεφτίζει την κοινωνία μας, τα στερεότυπα και τους μηχανισμούς της…
Α.Μ.: Παρόλα αυτά το κείμενο δεν είναι καθόλου διδακτικό. Εμείς βλέπουμε μια γυναίκα που παλεύει με το τραύμα της. Δεν σηκώνει το δάχτυλο απέναντι σε κανέναν για να πει “Α, εσείς και η κοινωνία με κάνατε έτσι” κ.λπ. Με αυτό τον τρόπο ενεργοποιούνται και καλύτερα οι μηχανισμοί ταύτισης του κοινού με την ηρωίδα.
Παρά το γεγονός ότι σήμερα έχουμε την επιστήμη για να ερμηνεύσουμε τον κόσμο, δεν είναι εντυπωσιακό που οι μύθοι ακόμα “μιλάνε” στους ανθρώπους;
Α.Μ.: Ναι, και μάλιστα μας μιλάνε με έναν τρόπο που δεν μας κάνει να νιώθουμε άβολα. Τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι και το παραμύθι μπορούν να μάθουν τα πάντα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους μύθους στους μεγάλους. Μπορούν να τους διδάξουν τις μεγαλύτερες αλήθειες της ζωής.
Η “Γοργώ” έρχεται να δώσει φωνή σε όλες αυτές τις γυναίκες που έχουν υποστεί βία αλλά δεν μίλησαν ποτέ γι’ αυτό; Μπορούμε να τη δούμε έτσι αυτή την παράσταση;
Σ.Δ.: Ναι. Η ηρωίδα δεν μιλάει μόνο ως Γοργώ ή ως Μέδουσα. Αντιπροσωπεύει όλες τις γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση.
Τους τελευταίους μήνες πάντως η συζήτηση αυτή έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα μετά από την εξομολόγηση της ολυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου και διεθνώς υπάρχει μια τέτοια συζήτηση.
Σ.Δ.: Επιτέλους. Καιρός ήταν.
Α.Μ.: Στη Νέα Υόρκη έχει στηθεί ένα άγαλμα της Μέδουσας που κρατάει το κεφάλι του Περσέα. Το κείμενο, λοιπόν, σχεδόν τελειώνει με τη φράση: “Είμαι το θύμα της οργής με πρόσωπο. Οι θύτες είναι τώρα οι αμυνόμενοι”. Οπότε είναι σαν να λέμε έχει έρθει η ώρα να μιλήσει και η άλλη μεριά κι αυτό είναι κάτι καλό. Ίσως πάλι όλο αυτό να είναι ένα από τα δώρα του εγκλεισμού, που μας έδωσε την ευκαιρία να σκεφτούμε κάποια πράγματα και μας έφερε πιο κοντά στους εαυτούς μας.
Σ.Δ.: Ηταν μια “στάση”, σταμάτησαν να κινούνται όλα για λίγο αλλά ταυτόχρονα πήραμε μια ώθηση να ξεκινήσουμε πιο δυναμικά μετά. Το χρειαζόμασταν ίσως αυτό το διάλειμμα.
Πιστεύω ότι η τέχνη είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσεις σε παιδιά για σοβαρά θέματα. Εχει μια αμεσότητα που λείπει από την επιστήμη. Το νιώθετε εσείς αυτό ως άνθρωποι του θεάτρου;
Α.Μ.: Σίγουρα, το έχω δει να συμβαίνει αυτό. Τα παιδιά αφομοιώνουν πολύ καλύτερα πληροφορίες όταν μπαίνουν σε παιχνίδια ρόλων. Γίνονται ο “άλλος”, αισθάνονται συμπόνια και με αυτό τον τρόπο κατανοούν καλύτερα.
Σ.Δ.: Η τέχνη είναι ίσως το μόνο μέσο που αφυπνίζει τη συναισθηματική νοημοσύνη του ανθρώπου, ενώ η επιστήμη – από την άλλη – επενδύει κυρίως στο μυαλό. Θα έλεγα ότι η τέχνη είναι ίσως το μοναδικό μέσο που μας θυμίζει τον πυρήνα του ανθρώπινου είδους.
Πώς θα θέλατε να φύγει το κοινό από την παράσταση; Με ποια συναισθήματα;
Α.Μ.: Εγώ θα ήθελα να αφεθεί και να ακολουθήσει τη διαδρομή και φεύγοντας να πάρει ό,τι θέλει μαζί του.
Σ.Δ.: Εγώ θα ήθελα να προβληματιστεί με την επαναλαμβανόμενη αυτή συνθήκη. Με το γεγονός δηλαδή ότι διαχρονικά συχνά η κοινωνία έχει τη τάση να κατηγορεί τον κακοποιημένο κι όχι τον κακοποιητή. Από εκεί και πέρα, θα ήθελα το κοινό να απολαύσει την παράσταση, όπως και να την απολαύσουμε κι εμείς που δουλέψαμε πολύ και προσωπικά θέλω να βγάλω ασπροπρόσωπους όλους όσους πίστεψαν σε αυτή την προσπάθεια.
Συντελεστές – παράσταση
Ο μονόλογος “Γοργώ”, σε παραγωγή του “YouCA”, θα παρουσιαστεί 30 Ιουνίου και 1-2-3 Ιουλίου στις 21.15 στον Προμαχώνα Σαν Σαλβατόρε.
Έρευνα / πρωτότυπο κείμενο: Αικατερίνη Σχοινοπλοκακη
Διασκευή /Σκηνοθεσία: Αθηνά Μαθιουδάκη
Επιμέλεια κίνησης: Βασιλική Ντουντουλάκη
Οργάνωση παραγωγής / Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Μικελα Παπαδουλακη
Μακιγιάζ: Ευδοξία Οικονομακη
Sound design παράστασης: Κώστας Κοκολάκης
Ερμηνεία: Σίσσυ Δαμουλακη
Τιμή εισιτηρίου 10 ευρώ. Τηλέφωνο για κρατήσεις θέσεων: 6974479895.
Παρασκευάς Περάκης και Ελένη Φουντουλάκη σχολιάζουν την επικαιρότητα και μπαίνουν… onLine με την Επίκουρη Καθηγήτρια Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ Ιωάννα Κωσταρέλλα, την Ιταλίδα Δρ Ιστορικών Σπουδών Desi Marangon, τη θεατρική συγγραφέα Κατερίνα Σχοινοπλοκάκη και τον Πρόεδρο του συλλόγου Ιδιοκτητών Ενοικιαζομένων Αυτοκινήτων Ν. Χανίων Χρήστο Μυλωνάκη
