Χιλιοτραγουδισμένα και πολυφωτογραφημένα τα στενά της παλιάς πόλης, το καθένα με τη δική του διαφορετική “προσωπικότητα”. Στέκια των Χανιωτών, αγαπημένοι τόποι για τους επισκέπτες, δρόμοι με διαχρονική αξία και σημασία για την πόλη και τους κατοίκους. Η Αγίων Δέκα και η Εισοδίων, αποτελούν δύο από τα πιο ξεχωριστά στενά της παλιάς πόλης που κρατούν τη μαγεία του παρελθόντος ζωντανό. Αυτή τη μαγεία αναζητήσαμε και εμείς…
Μία ξεχωριστή εμπειρία
«Το 2004 άνοιξε το Ababa café στο στενό της Εισοδίων. Ο δρόμος ήταν πολύ γραφικός, με πολύ ωραία και υψηλής αισθητικής κτήρια γεμάτος γλάστρες και λουλούδια. Υπήρχαν λιγοστοί μόνιμοι κάτοικοι, μια οικογένεια δύο καταπληκτικές ηλικιωμένες κυρίες ιδιαίτερα αγαπητές και καλοσυνάτες (κα Κατίνα και κα Ευαγγελία) καθώς και άλλοι τρεις κάτοικοι. Ο δρόμος ήταν στρωμένος με πλάκες και ο φωτισμός ήταν πολύ γραφικός με τα υπέροχα σιδερένια διάτρητα κρικρί. Την καθαριότητα του δρόμου την κάναμε εμείς και όχι ο δήμος. Πέρα από την ταβέρνα “Απόβραδο” υπήρχε η μικρή μου γκαλερί απέναντί από το Ababa από τη οποία ξεκίνησε η αγάπη μου για τον δρόμο αυτό και δύο ξενοδοχεία. Τα τελευταία χρόνια ανοίξανε εμπορικά καταστήματα καφέ μπαρ εστιατόρια και ξενοδοχεία» θυμάται ο Δημήτρης Αστερίου, που διατηρεί το μπαρ-καφέ Αbaba.
Στο ερώτημα γιατί σε αυτό το στενό και όχι κάπου πιο κεντρικά, η απάντηση του Δημήτρη είναι πως «είναι το πιο όμορφο στενό της παλιάς πόλης και το πιο δροσερό. Εξάλλου, μου αρέσουν οι προκλήσεις. Και… κάθε καλοκαίρι για τους λάτρεις της θάλασσας καθιερώσαμε τη φουσκωτή πισίνα με τα επιπλέοντα πολύχρωμα παιχνίδια μέσα στο μαγαζί. Από τη πρώτη μέρα που άνοιξε το μαγαζί ο κόσμος το αγάπησε και έγινε γρήγορα στέκι. Δίπλα στο Ababa βρίσκεται το σπίτι και γραφείο του πολιτικού Πολυχρόνη Πολυχρονίδη και είναι ο λόγος που γνωστοί πολιτικοί, δημοσιογράφοι και καλλιτέχνες επισκέπτονται τον δρόμο αυτό… Επίσης η προοπτική του δρόμου με θέα τη μητρόπολη και το καμπαναριό είναι εξαιρετική».
Ρωτάμε τον συνομιλητή μας για διάφορα… ευτράπελα γεγονότα που θυμάται στο δρόμο. «Θυμάμαι μια νύφη με τον γαμπρό να παραγγέλνουν μπύρες και να ξεκουράζονται σε τραπεζάκι στο μαγαζί μετά την τέλεση του μυστηρίου στη Μητρόπολη και την κα Κατερίνα από απέναντι να τους πετάει ρύζι και να τους εύχεται, ενώ ένα ζευγάρι ηλικιωμένοι τουρίστες να μου λένε με νόημα ότι είναι ο ομορφότερος δρόμος για να ξεκινήσει κάποιος μια νέα ζωή.»
Οσο για το πώς θα ήθελε να δει τον δρόμο στο μέλλον απαντάει: «Θα ήθελα να ξαναδώ τις μπουκαμβίλιες, τις γλάστρες με βασιλικούς και τα γεράνια. Χάθηκε η γραφικότητα του δρόμου όπως τον θυμάμαι, όπως χάθηκε και από όλη την παλιά πόλη. Υπάρχει πλέον μια ομοιομορφία στα πάντα, σχεδόν ενοχλητική. Μου λείπουν οι ζεστές αποχρώσεις τις ώχρας που με τόση σοφία έβαφαν τα σπίτια τους. Πόσο θα ήθελα να ξαναδώ τα παλιά φωτιστικά του δρόμου με τα κρικρι».
«Το πιο πολυ-φωτογραφημένο»
«Οταν στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αποφάσισα να μετατρέψω ένα παλιό εγκαταλελειμμένο σχεδόν κτήριο σε μικρό ξενοδοχείο πίστευα ότι όλες οι προοπτικές βρίσκονται στον τουρισμό. Τελικά φαίνεται να είχα δίκιο…» μας εξηγεί ο κ. Πέτρος Μπιτζανάκης που διατηρεί ένα θαυμάσιο ξενοδοχείο, σε ένα ενετικό κτίσμα το οποίο έχει φροντίσει με μεγάλη επιμέλεια, ενώ τα δωμάτια έχουν διακοσμηθεί με έπιπλα αντίκες!
Μας ξεναγεί στους χώρους του ξενοδοχείου, μας δείχνει την ξύλινη σκάλα και τα πατώματα, τα αυθεντικά ενετικά κάγκελα και τα γνήσια αντίγραφα που κατασκεύασε με μεγάλο κόστος, τα ξεχωριστά δωμάτια.
«Στην Αγίων Δέκα υπάρχουν 7 επιχειρήσεις ύπνου, κάτι πολύ θετικό κατά την άποψή μου. Το στενάκι μας είναι ενδεχομένως το πιο πολυφωτογραφημένο των Χανίων. Δεν υπάρχει επισκέπτης που να μην φωτογραφίσει κάποιο σημείο του δρόμου! Τα περισσότερα σπίτια είναι βενετσιάνικης κατασκευής και το δικό μας είναι από τα πρώτα χρόνια της Ενετικής περιόδου όπως μου έχουν πει οι αρχαιολόγοι» τονίζει.
Το μοναδικό που εκτιμά ότι έχει ανάγκη ο δρόμος είναι πυροσβεστικά μέσα, πυροσβεστική φωλιά ή σύστημα νερού έτσι ώστε να υπάρχει καλύτερη θωράκιση σε περίπτωση πυρκαγιάς.
«Δρόμος φιλικός»
To Colombo ήταν από τα παλαιότερα καταστήματα στην Εισοδίων. Εδώ και 4 χρόνια λειτουργεί ως εστιατόριο. «Κράτησα το παλιό όνομα όταν ανέλαβα το μαγαζί πριν από 4 χρόνια γιατί είναι συνδεδεμένο με μια από τις ιστορικότερες περιοχές των Χανίων, το Κολόμπο με βενετσιάνικες καταβολές, και ας μην είμαι από εδώ. Απλά από εκτίμηση για τον τόπο και τους ανθρώπους. Τώρα γιατί εστιατόριο; Αιτία είναι η αγάπη μου για την κουζίνα και την κουλτούρα της καλοζωίας» μας εξηγεί ο κ. Φραγάκης.
Και ο κ. Φραγάκης εκτιμά πως η γραφικότητα του δρόμου είναι το χαρακτηριστικό του γνώρισμα. «Οι βουκαμβίλιες, τα καλαίσθητα καταστήματα, το πλακόστρωτο, ο φωτισμός βγάζουν μια ζεστασιά και μια ανθρωπιά στο δρόμο, για αυτό και είναι αγαπητός. Είναι και πολύ πρακτικό το στενάκι για τους επισκέπτες γιατί είναι δίπλα στην καρδιά της παλιάς πόλης, σε απόσταση λίγων μέτρων από το λιμάνι και το κέντρο. Αν υπάρχει κάτι αρνητικό; Στο δρόμο όχι, απλά ένα γενικό πρόβλημα των Χανίων είναι η έλλειψη στέγης. Υπάρχει κόσμος που θέλει να έλθει εδώ για να εργαστεί και δεν μπορεί γιατί δεν βρίσκει σπίτι. Πρέπει να βρεθεί μια χρυσή τομή ανάμεσα στο Αirbnb και στην ενοικίαση» καταλήγει.
“Γλυκός” χώρος
«Βρήκα τον διακριτικό και μικρό αυτό χώρο το 2013. Τότε τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Ο δρόμος ήταν όμορφος και γραφικός, πλακόστρωτος με πλάκες Καρύστου, με λιγότερο φωτισμό και περισσότερους κατοίκους. Σιγά-σιγά τα πράγματα άλλαξαν, φωτίστηκε περισσότερο, άλλαξε το πλακόστρωτο, άνοιξαν περισσότερα καταστήματα, ο δρόμος όμως παρέμεινε ελκυστικός» μας λέει ο Κωνσταντίνος Ντανάς που λειτουργεί το ζαχαροπλαστείο “Σκέτη Γλύκα”.
Eχοντας τελειώσει σπουδές αρτοποιίας, ζαχαροπλαστικής και μαγειρικής αποφάσισε να ανοίξει ένα ζαχαροπλαστείο στην Εισοδίων καθώς είναι στο κέντρο της παλιάς πόλης.
Το σημαντικό για τον Κωνσταντίνο είναι ότι στην Εισοδίων «υπάρχει μια αρμονία και συνδυάζει διαφορετικού τύπου καταστήματα. Από κοσμηματοπωλεία, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, μπαρ. Αυτό λατρεύουν και οι επισκέπτες που απολαμβάνουν τη δροσιά του στενού το καλοκαίρι αλλά και τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και εμείς τα καταστήματά μας».
Εργαστήρι κοσμήματος
Σχεδιάζει και δημιουργεί κοσμήματα, διακοσμητικά, χειροποίητα από μέταλλο, κεραμικό, ξύλο η κα Αργυρώ Μαυράκη, που άνοιξε το εργαστήριο – έκθεσή της πριν από 4 χρόνια στην οδό Εισοδίων. «Ηθελα να αλλάξω χώρο, σκέφτηκα ότι θα ήταν πιο ενδιαφέρον να ασχοληθώ με τη λιανική γιατί έχεις άμεση επαφή με τον αγοραστή και αυτό είναι ένα πολύ όμορφο συναίσθημα! Δεν υπάρχει καλύτερη αίσθηση από το να βλέπεις κάτι που έχει φτιάξεις με τα χέρια σου να αγγίζει και έναν άλλο άνθρωπο» μας εξηγεί η δημιουργός.
Τα πλεονεκτήματα του δρόμου όπως εξηγεί η κα Μαυράκη είναι ότι είναι κοντά στο τουριστικό και εμπορικό κέντρο της πόλης και δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα στον επισκέπτη αλλά και στον ντόπιο. «Τι θα ήθελα να δω να αλλάζει; Ισως το να είχαμε καλύτερη πρόσβαση. Όμως σε γενικές γραμμές είμαι ικανοποιημένη από τον δρόμο, για αυτό και τα θετικά σχόλια από τον κόσμο είναι πάρα πολλά. Η φυσιογνωμία του καταστήματος μου ταιριάζει απόλυτα με την παλιά πόλη και τα στενά της» καταλήγει.
Ενα όνειρο που έγινε πραγματικότητα
Στην Αγίων Δέκα 2 σε μια εντυπωσιακή τριώροφη κατοικία μένει εδώ και σχεδόν 40 χρόνια η οικογένεια Καραβιτάκη.
Η διαμονή στην Παλιά Πόλη και στη συγκεκριμένη οδό αποτελούσε ένα όνειρο ζωής της αρχιτέκτονα Φωτεινής Καραβιτάκη – Παπαμαρκάκη αλλά και του συζύγου της, παιδιάτρου και προέδρου του Συλλόγου Κατοίκων της Παλιάς Πόλης Μάρκου Καραβιτάκη.
Εχοντας η ίδια σπουδάσει Αρχιτεκτονική στην “αιώνια πόλη”, τη Ρώμη, οραματιζόταν μια μέρα να αναπαλαιώσει μια κατοικία στο ιστορικό κέντρο της παλιάς πόλης των Χανίων και να ζήσει εκεί για πάντα με θέα τα γραφικά στενά αλλά και το πανέμορφο ενετικό λιμάνι. Και πράγματι όπως μας διηγήθηκε, η ευκαιρία δόθηκε στην οικογένεια Καραβιτάκη όταν το 1976, ο αείμνηστος βουλευτής Πολυχρόνης Πολυχρονίδης ο οποίος διέμενε στην οδό Εισοδίων πρότεινε στην κα Φωτεινή και τον σύζυγό της να αγοράσουν ένα παλιό κτίσμα στην οδό Αγίων Δέκα κι αν θέλουν να το αναπαλαιώσουν. Η απόφαση δύσκολη καθώς τότε η 35χρονη αρχιτέκτονας βρισκόταν στους τελευταίους μήνες μιας δύσκολης εγκυμοσύνης και το εγχείρημα της αναπαλαίωσης φάνταζε πολύπλοκο και χρονοβόρο.
«Ηταν το όνειρο μου, να αποκαταστήσω ένα παλιό κτήριο στην Παλιά Πόλη των Χανίων και να το αναπαλαιώσω με το μεράκι που είχα από τότε που ήμουν φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής. Η Παλιά Πόλη των Χανίων πάντα μου άρεσε πάρα πολύ και είναι κάτι που πρέπει να προστατέψουμε σαν κόρη οφθαλμού. Είναι η ιστορία της πόλης μας, έχει αναδείξει πάρα πολλά γεγονότα, υπάρχουν ευρήματα αξιόλογα και οφείλουμε να την προστατέψουμε» επεσήμανε η κα Καραβιτάκη και πρόσθεσε: «το όνειρο μου να ζήσω στην Παλιά Πόλη το είχα συζητήσει με τον αείμνηστο Πολυχρόνη Πολυχρονίδη ο οποίος έμενε στο διπλανό στενό. Τότε ήμουν υπάλληλος στην Πολεοδομία και έγκυος στο τελευταίο μου παιδί. Δεν πέρασε πολύς καιρός και ο Πολυχρονίδης που ήταν και κουμπάρος μας ήρθε και μου είπε ότι κάποιες εξαδέρφες του πουλούσαν ένα κτήριο στην Παλιά πόλη στην Αγίων Δέκα αλλά ήταν σε πολύ κακή κατάσταση τόσο που δεν ήταν επισκέψιμο. Πράγματι ήταν κατεστραμμένο και ετοιμόρροπο… Ηταν 1976 και ήμουν προβληματισμένη γιατί βρισκόμουν στους τελευταίους μήνες της τρίτης εγκυμοσύνης μου και δεν μπορούσα να σκεφτώ μια τόσο δύσκολη αναπαλαίωση. Με ρώτησε ο άντρας μου: «Το θέλεις πραγματικά; Παρόλα τα εμπόδια που θα υπάρξουν;».
Ωστόσο ήταν τέτοια η αγάπη για την Παλιά Πόλη που η κα Φωτεινή δεν το έβαλε κάτω.
Το κτήριο αγοράστηκε μετά από χρονοβόρες διαπραγματεύσεις και τότε άρχισε το δύσκολο έργο της αποκατάστασης.
Χρειάστηκε μέχρι και… γερανός από το Πεδίο Βολής για να μην υπάρξει κίνδυνος κατάρρευσης για τα καταστήματα που λειτουργούσαν από την κάτω πλευρά του δρόμου αφού οι τοίχοι του κτηρίου είχαν γυρίσει προς τα έξω και ήταν ετοιμόρροπο ενώ για τη γενική αναμόρφωση του κτηρίου χρειάστηκε έγκριση ακόμη και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
«Θυμάμαι ότι κατά τη διάρκεια των εργασιών του τριώροφου κτηρίου που ανακατασκευάστηκε από την βάση του, έρχονταν όλοι οι συνάδελφοι της Πολεοδομίας και βλέποντας τη δυσκολία του έργου με θεωρούσαν “τρελή” που επιχειρούσα κάτι τέτοιο.
Ο δικηγόρος και γαμπρός μου Αρετάκης μου έλεγε χαρακτηριστικά «ξέρω ότι όλοι οι αρχιτέκτονες έχετε μια… τρέλα αλλά την δικιά σου δεν την έχει κανείς» μας διηγήθηκε η κα Καραβιτάκη εξηγώντας μας ότι για την αποπεράτωση του κτηρίου χρειάστηκε να καταβάλλουν για έξι μήνες ημερήσια αποζημίωση σε παρακείμενο κατάστημα που ήταν αδύνατο να δουλέψει λόγω των εργασιών στο κτήριο της Αγ. Δέκα. Η ανακατασκευή του κτηρίου διήρκησε συνολικά 2 χρόνια.
Εξάλλου πριν από 40 χρόνια ο δρόμος εκεί ήταν χωμάτινος ενώ λειτουργούσαν 2 ξυλουργεία και μια αποθήκη ελαιοχρωματιστή. Τότε υπήρχε μόνο μία κάτοικος, μας εξήγησε ο κ. Μάρκος Καραβιτάκης. «Ηταν εγκαταλελειμμένα και απόμερα… Υπήρχε μια ηλικιωμένη κυρία που τάιζε γάτες και ο δρόμος ήταν γεμάτος… γατιά».
«Επειδή είχα εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της γυναίκας μου ως αρχιτέκτοντα, την στήριξα και της είπα να προχωρήσει. Και πραγματικά έκανε ό,τι έπρεπε με πολύ μεράκι αφού είχε φροντίσει να μελετήσει την πρώτη κατασκευή του κτηρίου στην Αγ. Δέκα και να την αποτυπώσει ακριβώς όπως ήταν» επεσήμανε.
Σήμερα στην Αγ. Δέκα διαμένουν ακόμη 3-4 μόνιμοι κάτοικοι. Στον γραφικό δρόμο λειτουργείται μια φορά το χρόνο και το ομώνυμο παρεκκλήσι των Αγίων Δέκα. Οπως μας λέει ο κ. Μάρκος Καραβιτάκης, ο οποίος εδώ και χρόνια υπερασπίζεται με σθένος τα δικαιώματα των κατοίκων της παλιάς πόλης των Χανίων ως πρόεδρος του ομώνυμου Συλλόγου, είναι αναγκαίο να διαφυλαχθεί ο χαρακτήρας της Παλιάς Πόλης και οι κάτοικοι της να μπορούν να διαβιώνουν αρμονικά.
Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να βελτιωθεί ο νόμος για το ιστορικό κέντρο της Παλιάς Πόλης, να υπάρχει προσβασιμότητα και να καταπολεμηθεί η ηχορύπανση.
«Εμείς δεν λέμε να μην υπάρχουν οι έμποροι και οι καταστηματάρχες στην Παλιά Πόλη. Να υπάρχουν, να ευδοκιμούν και να προοδεύουν αλλά τηρώντας τους νόμους. Δηλαδή ο κάτοικος της Παλιάς Πόλης πρέπει να μπορεί να κοιμάται, να έχει την ησυχία του, εγώ ως επιστήμονας ήθελα να μπορώ να διαβάσω αλλά και ο κάθε κάτοικος να μπορεί να έχει ησυχία για εκείνον και τα παιδιά του».
