Μια ασυνήθιστη ιστορία από τον χώρο της λογοτεχνίας θα φωτίσουμε στις σημερινές μουσικές μας ιστορίες, με πρωταγωνιστές δύο ποιητές, γεννημένους στις αρχές του 20ού αιώνα: Tον Καίσαρα Εμμανουήλ και τον Νίκο Καββαδία.
Οι δύο αυτοί “συνδέθηκαν” με την απάντηση που έδωσε ο δεύτερος σε μία φράση από ποίημα του πρώτου. Όλη αυτή η ιστορία γνωστοποιήθηκε, όταν το 1989 ο Δημήτρης Ζερβουδάκης μελοποίησε έξοχα το απαντητικό ποίημα του Νίκου Καββαδία και έκανε ευρύτερα γνωστό τον Καίσαρα Εμμανουήλ. Ας δούμε όμως περισσότερες λεπτομέρειες για όλα αυτά.
Η φήμη που κυκλοφόρησε σχετικά με το συγκεκριμένο ποίημα το οποίο έγραψε ο Νίκος Καββαδίας ήθελε τον μεγάλο ποιητή να γράφει τους συγκεκριμένους στίχους για κάποιο νεαρό ποιητή που λεγόταν Καίσαρας και που μάλιστα αυτοκτόνησε μια ημέρα στο γραφείο του ανάμεσα σε σωρούς από βιβλία και χαρτιά, έχοντας αφήσει ως τελευταίο του σημείωμα τη φράση:
«Φαίνεται πια πως τίποτα – τίποτα δεν μας σώζει…».
Η αλήθεια όμως είναι κάπως διαφορετική. Ο τίτλος του ποιήματος είναι “Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ” και ο Καββαδίας όντως το είχε γράψει το 1932 για το νεαρό, τότε, ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ, ο οποίος, όμως, δεν αυτοκτόνησε ποτέ. Ο Καίσαρας Εμμανουήλ ήταν ένας πολλά υποσχόμενος νεορομαντικός ποιητής ο οποίος κυκλοφόρησε μόνο 4 ποιητικές συλλογές. Ιδιαίτερη συμπάθεια στην ποίηση του, έδειχνε ο Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος στα νεανικά του χρόνια μελετούσε την πρώτη ποιητική συλλογή του Εμμανουήλ με τίτλο “Ο παράφωνος αυλός”.
Το 1933 ο Νίκος Καββαδίας κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή “Μαραμπού”, με πρόλογο του Εμμανουήλ. Η συλλογή περιείχε μεταξύ άλλων και αφιερώσεις σε άλλους ποιητές: όπως στον Ράντο, στον Μελαχρινό, στον Ουράνη αλλά και στον Εμμανουήλ με το συγκεκριμένο ποίημα. Το “Γράμμα σ’ έναν ποιητή” θεωρείται ότι είναι όντως απάντηση στη φράση του Εμμανουήλ «Φαίνεται πια πως τίποτα – τίποτα δεν μας σώζει…», η οποία όμως δε συναντάται σε κανένα ποίημα από τις 4 ποιητικές του συλλογές. Εικάζεται ότι μπορεί να έχει κυκλοφορήσει σε κάποιο λογοτεχνικό περιοδικό της εποχής.
Το ποίημα θα ξαναζωντανέψει το 1989 μέσα από την μελοποίηση του Δημήτρη Ζερβουδάκη στο δίσκο του “Ακροβάτης”. Βέβαια πολλοί ήταν εκείνοι που κατηγόρησαν τον Ζερβουδάκη τόσο για την αφαίρεση αρκετών στροφών του ποιήματος όσο και για την αλλαγή μιας-δυο λέξεων, αλλά, κυρίως, για τη μετατροπή σε ενικό του πληθυντικού ευγενείας που ο Καββαδίας είχε επιλέξει.
Για τις συνθήκες της μελοποίησης του “Γράμμα σ’ έναν ποιητή” αφηγήθηκε ο ίδιος ο Δημήτρης Ζερβουδάκης στο tvxs και την Κρυσταλία Πατούλη.
«Το ’86-’87, ήρθε το “Γράμμα σ’ έναν ποιητή” σε ποίηση του Νίκου Καββαδία. Μια ιστορία οξύμωρη κατά μία έννοια, γιατί το σκάρωσα πάνω στη φάση που περνάγαμε κρίση με [το συγκρότημά μας] τους “Νέους επιβάτες”. Διαλυόταν το συγκρότημα και εμένα μου κόστιζε πάρα πολύ συναισθηματικά και ψυχολογικά και σε κάποια φάση ήμουν στο σπίτι, χαζολογούσα και ξαφνικά πέφτει ένα βιβλίο με ποιήματα του Καββαδία και έτσι όπως έπεσε, έσπασε στα δύο το βιβλίο, ανοίγοντας ακριβώς πάνω σε αυτό το ποίημα. «Ξέρω κάτι που μπορούσε Καίσαρ να σε σώσει», ήταν αυτή η ελπίδα που με κινητοποίησε και ξαφνικά λες και υπήρχε η μουσική μέσα στις λέξεις του».
Καλές ακροάσεις μέχρι την επόμενη ιστορία με ρεφρέν
* Η Μαρία Σουρουκίδου είναι ραδιοφωνική παραγωγός
