Το σχολείο µας, µέσα από δράσεις, ταινίες καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές δηµιουργίες τιµά µέσα στον χρόνο την Έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, αναδεικνύοντας γυναίκες λόγιες των αρχών του 19ου αιώνα. Γυναίκες που µορφώθηκαν µέσα στους τοίχους των σπιτιών τους, ενώ ήταν δέσµια η προσωπική αυτονοµία και ελευθερία τους σε κάθε απόφαση.
Η εξαιρετική µόρφωση και η συνεχής καλλιέργειά τους αναδεικνύει ένα άλλο είδος µεγαλείου, αυτό του ήθους και του οράµατος. Το έργο των γυναικών αυτών στάθηκε αφορµή και έµπνευση για τους µαθητές µας να διαβάσουν ολόκληρη την «Αυτοβιογραφία» της Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, να αποτυπώσουν τα συναισθήµατα και τις εντυπώσεις τους και να δηµιουργήσουν ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις µέσα από έρευνα και συνεργασία. Επίσης, µε το θέµα της προσωπικής τους σκλαβιάς συνοµιλεί το ποίηµα της µαθήτριάς µας Τριανταφυλλιάς Κοκκινάκη, που απέσπασε το δεύτερο βραβείο Ποίησης Γυµνασίου στον 41ο Λογοτεχνικό ∆ιαγωνισµό του Συνδέσµου Φιλολόγων Χανίων, ενώ τα σκίτσα της µαθήτριας Μαρίας Πισσαδάκη αποτυπώνουν πολύ πειστικά το ήθος, τον προβληµατισµό και την απόγνωση των γυναικών αυτών. Τέλος, η ταινία του σχολείου µας, «Φίλαι της Ελλάδος» µας φέρνει σε επαφή µε µία αλλη σπουδαία Ελληνίδα λόγια της επανάστασης, την Ευανθία Καϊρη, τη ζωή της οποίας γνωρίσαµε και προσπαθήσαµε να αναδείξουµε.
Η συγγραφή της αυτοβιογραφίας της Μαρτινέγκου, αρχικά, φέρνει στο φως ένα αίτηµα ελευθερίας, αυτονόµησης και αυτεξουσιότητας, εθνικής, προσωπικής και πνευµατικής. Πρόκειται για µια προσωπική µαρτυρία και διαµαρτυρία µιας έγκλειστης γυναίκας, µε την προοδευτική µόρφωση της εποχής του ∆ιαφωτισµού, που αναζητά απεγνωσµένα την ελευθερία.
Στη γωνιά ενός κόσµου που δεν είναι αρκετός
εκείνη στεκόταν µε βλέµµα φωτεινό
Τα χέρια της κρατούσαν γνώση κρυφή,
σελίδες που ανοίγουν δρόµο κρυφό. (Τρ. Κοκκινάκη)
«Πλάι στον αυταρχικό πατέρα, η υποτακτική µητέρα κυβερνά ένα σπίτι γεµάτο σκοτάδι…Οι Ζακύνθιοι µόνο µια φορά τον µήνα επιτρέπουν εις τας συζύγους να πηγαίνουν στην εκκλησία…το µεσονύκτιον και µε µπαούτα… Καλυπτροφόρες εκτός σπιτιού, αµελητέες εντός…», όπως χαρακτηριστικά γράφει σε επιστολή της η Ελισάβετ.
Την 25η Μαρτίου του 1821 η αφηγήτρια ως Ελληνίδα συγκινείται µε το ξέσπασµα της επανάστασης, ενθουσιάζεται και λαχταρά να προσφέρει έµπρακτα την υποστήριξή της στον απελευθερωτικό αγώνα. Ως γυναίκα όµως συνειδητοποιεί συνειρµικά την αδιέξοδη προσωπική της σκλαβιά.
Γύρω της ψίθυροι, βλέµµατα βαριά,
«δεν είναι για σένα τα γράµµατα αυτά».
Μα η ψυχή της ποθούσε τον κόσµο να δει
πέρα από το σπίτι , το σκονισµένο κελί .
Το µόνο που της αποµένει, λοιπόν, είναι το γράψιµο, προσπαθώντας µε τον δικό της τρόπο να εκπληρώσει, όπως λέει η ίδια χαρακτηριστικά, «εκείνο το τέλος, διά το οποίον βάνει ο θεός τον άνθρωπον εις τον κόσµον», αποδεικνύοντας πως η πένα έχει τη δική της ανδρεία, όταν στηρίζει τον αγώνα για ελευθερία και δικαιοσύνη.
Έγραφε λέξεις µε µελάνι κρυφά
σε νύχτες που η σιωπή γινόταν σπαθί.
Το πνεύµα της πέταγε σαν άνεµος κενός,
πέρα από κόσµους που την ήθελαν κλειστή .
Και όταν την ρώτησαν γιατί δε σωπαίνει,
εκείνη απάντησε µε λόγο οξύ:
«Η γνώση για όλους δίκαιος καρπός,
κανείς δε θα κόψει της σκέψης το κλαδί».
Η Ευανθία Καίρη, στη συνέχεια, υπήρξε άλλη µία εξαιρετική για την εποχή της γυναίκα, «τις των σπουδαιοτέρων ελληνίδων» «µία από τας διαπρεπεστέρας γυναικείας µορφάς της αναγεννηθείσης Ελλάδος», µε σπουδαία παιδεία και πνευµατική τόλµη. Υπήρξε πολύ σηµαντική Ελληνίδα διανοούµενη, αγωνίστρια των επαναστατικών χρόνων και πρόδροµος του φεµινιστικού κινήµατος. Ξεκίνησε τη δράση της από τη Σύρο, ενώ αφιέρωσε τη ζωή της στο διάβασµα και την εκπαίδευση, ιδιαίτερα των γυναικών. Το 1825 συνέταξε και συνυπέγραψε µε 31 ελληνίδες της εποχής την «Επιστολή Ελληνίδων τινών προς τας Φιλελληνίδας, συντεθείσα παρά τινός των σπουδαιοτέρων Ελληνίδων», όπου ζητούσε από τις Ευρωπαίες και Αµερικανίδες φιλελληνίδες την ηθική και υλική υποστήριξή τους υπέρ της ελληνικής Επανάστασης. Το θέµα της επιστολής αυτής πραγµατεύεται η ταινία «Φίλαι της Ελλάδος» που δηµιουργήσαµε το σχολικό έτος 2020-21 και η οποία µας κάνει να ελπίζουµε πως τέτοιες οραµατίστριες δε θα πάψουν να υπάρχουν ποτέ και θα τις συναντήσουµε και στα πρόσωπα των µαθητριών µας.
Τόσο η Ελισσάβετ Μαρτινέγκου όσο και η Ευανθία Καϊρη, παρά την εξαιρετική τους αξία και προσφορά, αποτελούν µάλλον άγνωστες και λησµονηµένες µορφές της ελληνικής επανάστασης. ∆εν πολέµησαν µε όπλα, όπως οι άλλες γνωστές ελληνίδες ηρωίδες αλλά πολέµησαν µε το πνεύµα και την πένα τους, και µάλιστα σε µια εποχή που ήταν αδιανόητο µια γυναίκα να βγαίνει µπροστά και να µιλά για δικαιώµατα. Παρ’όλα αυτά, αποτελούν για όλους και όλες µας λαµπρά παραδείγµατα ήθους, αγωνιστικότητας και αξιοπρέπειας.
Κι αν έζησε χρόνια σε τοίχους στενούς,
το µυαλό της ταξίδεψε σε κόσµους µακρινούς .
Μια γυναίκα που διάλεξε το φως,
ένας φάρος µακρινός.
Επιµέλεια αφιερώµατος
Κλωθάκη Κατερίνα, Τζαγκαράκη Αργυρώ,
Χελιουδάκη Ελπίδα,
καθηγήτριες Γυµνασίου Αλικιανού
