Πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του περασμένου έτους στην Αθήνα το πρώτο Πανευρωπαϊκό φόρουμ για τα ευφυή νησιά με πρωτοβουλία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, του δικτύου αειφόρων νησιών ΔΑΦΝΗ (ενός δικτύου 33 νησιών του Αιγαίου και του Ιονίου που στοχεύουν στην αειφορία), του ενεργειακού κέντρου Αιγαίου και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού FEDARENE, (ενός δικτύου Ευρωπαϊκών τοπικών και περιφερειακών Οργανισμών που προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη).
Η εκδήλωσε έγινε με την υποστήριξη του Γερμανικού Ινστιτούτου Friedrich-Ebert-Stiftung. Στο συνέδριο αυτό παρευρέθηκαν εκπρόσωποι των νησιών της Βόρειας, Νότιας και Δυτικής Ευρώπης και συζήτησαν για τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα των νησιώτικων συμπλεγμάτων αλλά και για τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται λόγω της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης και των παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή.
Ένα νησί θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν ευφυές όταν
Α) Συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη με την αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού του ,
Β) Προστατεύει τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους του ,
Γ) Χρησιμοποιεί καινοτόμα και ευφυή ενεργειακά συστήματα,
Δ) Χρησιμοποιεί ευφυή δίκτυα μεταφορών ,
Ε) Διαχειρίζεται ολοκληρωμένα τους υδάτινους πόρους, τα απόβλητα του , τις ακτές και τη θάλασσα,
Στ) Χρησιμοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών για να βελτιώσει τις προσφερόμενες υπηρεσίες και να προσφέρει καλή ποιότητα ζωής στους κατοίκους του
Τα νησιά παρουσιάζουν ορισμένα χαρακτηριστικά που τους προσδίδουν κάποιες ιδιαιτερότητες οι οποίες είναι διαφορετικές από εκείνες των Ηπειρωτικών περιοχών και συγκεκριμένα
Α) Πρώτα αυτά θα αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής καθώς είναι ευάλωτα σε αυτή και γι αυτό έχουν ευαισθητοποιηθεί όσον αφορά την αντιμετώπιση της,
Β) Εισάγουν τους ενεργειακούς πόρους που απαιτούνται για τη κάλυψη των αναγκών τους ενώ έχουν διάφορους ενδογενείς ενεργειακούς πόρους που συνήθως μένουν ανεκμετάλλευτοι ,
Γ) Αντιμετωπίζουν ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στη μετακίνηση των κατοίκων τους αλλά και των επισκεπτών τους ,
Δ) Η μεταφορά των προϊόντων που καταναλώνουν αλλά και αυτών που παράγουν και προωθούνται σε κατάλληλες αγορές δεν είναι εύκολη,
Ε) Παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις λόγω εποχικότητας στο πληθυσμό τους ιδίως το καλοκαίρι με την αύξηση των τουριστών ,
Στ) Η ύπαρξη επαρκών υδάτινων πόρων δεν είναι πάντα δεδομένη, υπάρχουν διακυμάνσεις στη ζήτηση και η διαχείριση τους είναι δύσκολη,
Ζ) Η διαχείριση των αποβλήτων τους, υγρών και στερεών, δεν είναι εύκολη
Όμως οι ιδιαιτερότητες τους αυτές μπορούν να αντιμετωπισθούν επωφελώς με το συνδυασμό των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και της ορθολογικής αξιοποίησης των φυσικών τους πόρων.
Η πραγματοποίηση του συνεδρίου αυτού έδωσε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να ανταλλάξουν εμπειρίες όσον αφορά τη προσπάθεια προώθησης της αειφορίας σε διάφορα νησιά και να ακούσουν τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίσθηκαν επιτυχώς διάφορα προβλήματα στους τομείς που προαναφέρθηκαν. Μεταξύ των πολλών επιτυχημένων παραδειγμάτων που παρουσιάσθηκαν αξίζει στα πλαίσια του σύντομου αυτού άρθρου να αναφερθούν τα εξής:
Το νησί Mljet βρίσκεται στη Κροατία και ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 1.088 κατοίκους. Η στρατηγική ανάπτυξης του νησιού επικεντρώνεται στη μετατροπή του σε πράσινο και ευφυές νησί. Στόχος είναι η μετατροπή του σε 100 % πράσινο νησί με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και την εξάλειψη των εκπομπών CO2.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένα έργα που υλοποιούνται στο νησί αυτό και περιλαμβάνουν
Α) Τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων και τη δημιουργία υποδομών φόρτισης των συσσωρευτών τους,
Β) Τη κατασκευή οικολογικών τουριστικών κατοικιών. Οι κατοικίες είναι εφοδιασμένες με φωτοβολταϊκά στοιχεία , μικρές ανεμογεννήτριες και μπαταρίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Οι οικολογικές αυτές κατοικίες είναι κατασκευασμένες σε τοποθεσίες εύκολα προσβάσιμες από τους τουρίστες,
Γ) Τη δημιουργία ενός κέντρου προστασίας της φύσης εύκολα προσβάσιμου από τους επισκέπτες.
Το νησί El Hierro βρίσκεται στον Ατλαντικό ωκεανό στο σύμπλεγμα των Κανάριων νησιών που ανήκουν στην Ισπανία. Στόχος που έχει τεθεί είναι η μετατροπή του σε πράσινο ευφυές νησί, το οποίο θα καλύπτει τις ανάγκες του σε ενέργεια και νερό με ενδογενείς πόρους. Από το έτος 2014 λειτουργεί στο νησί αυτό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας βασισμένο σε ανεμογεννήτριες, δεδομένου ότι το αιολικό δυναμικό του είναι πολύ πλούσιο, και με αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας σε μονάδα αντλησιοταμίευσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι ένα ανάλογο σύστημα παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας εξασφαλίζοντας ενεργειακή αυτονομία έχει σχεδιασθεί και για το νησί της Σίφνου.
Το νησί Samso της Δανίας έχει 5.000 μόνιμους κατοίκους και δέχεται 110.000 επισκέπτες ετησίως. Το 1997 οι κάτοικοι του νησιού απεφάσισαν να απεξαρτηθούν από τα ορυκτά καύσιμα και να καλύψουν όλες τις ενεργειακές τους ανάγκες με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Έτσι τα επόμενα 10 χρόνια επένδυσαν σε διάφορες τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας και ΑΠΕ επιτυγχάνοντας να παράγουν περισσότερη ενέργεια με πράσινες τεχνολογίες σε σχέση με αυτή που καταναλώνουν. Οι τεχνολογίες ΑΠΕ που χρησιμοποιούνται στο νησί του Samsoe σήμερα περιλαμβάνουν τη χρήση ανεμογεννητριών (κυρίως) και ηλιακής ενέργειας για τη παραγωγή ηλεκτρισμού , βιομάζας για τη θέρμανση και τη παραγωγή βιο-καυσίμων , τη χρήση αντλιών θερμότητας , ηλεκτρικών οχημάτων κ.α.
Το νησί του Eigg στη Σκωτία έχει 98 μόνιμους κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και το τουρισμό. Στο νησί αυτό έχει δημιουργηθεί ένα καινοτομικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρισμού με τη χρήση τριών ανανεώσιμων ενεργειακών τεχνολογιών και συγκεκριμένα ανεμογεννητριών, φωτοβολταϊκών πλαισίων και μικρών υδροηλεκτρικών έργων. Με τον τρόπο αυτό καλύπτονται κατά 95 % οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια (το υπόλοιπο καλύπτεται με ντηζελογεννήτριες) ενώ η διανομή της γίνεται με δίκτυο μήκους 11 χλμ. Για την ελάττωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στο νησί χρησιμοποιούνται ηλιακοί θερμοσίφωνες καθώς και ηλεκτρικά οχήματα και ποδήλατα. Η αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται σε μπαταρίες και το συνολικό κόστος του ενεργειακού αυτού συστήματος ήταν λίγο χαμηλότερο από 2 εκατ. €.
Καθώς τα νησιώτικα συμπλέγματα είναι ευαίσθητα στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και στη πιθανή αύξηση της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τις πράσινες ενεργειακές τεχνολογίες και να προωθούν την αειφορία μειώνοντας την εξάρτηση τους από τα ορυκτά καύσιμα τα οποία συμβάλλουν στην αλλαγή του κλίματος. Τα πολλά επιτυχημένα παραδείγματα σε νησιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και αυτά που προαναφέρθηκαν, μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία ανάλογων αειφορικών ενεργειακών συστημάτων και στα νησιά της Ελλάδος στα οποία αφθονούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αξίζει να αναφερθεί ότι η λήψη και η υλοποίηση των αποφάσεων για τη δημιουργία των ευφυών και αειφορικών νησιών έχει γίνει ακολουθώντας το μοντέλο της τετραπλής έλικας όπου υπήρχε συνεργασία μεταξύ του δημόσιου τομέα, των επιχειρήσεων , των ακαδημαϊκών-ερευνητικών ιδρυμάτων και της κοινωνίας των πολιτών.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
