ΛΟΥΚΑΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ καθηγητής Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Παν. Αθηνών Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Μετάφραση από τα αγγλικά στην ελληνική γλώσσα από τον Κώστα Καλτσά
Γ’ Μέρος – Β’ συνέχεια από το βιβλίο
“Η Δυστυχής Ενωση”
Αλλά για την (κακο)διαχείριση ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό; Τώρα, όμως τα μέλη της Ευρωζώνης δεν έχουν πλέον συναλλαγματική ισοτιμία ως μέσο για ν’ αντιμετωπίσουν τη σωρευτική απόκλιση μεταξύ των μισθών και τιμών κρατών μελών…
Ομως, η εσωτερική προσαρμογή είναι πολύ δυσκολότερη πολιτικά και κοινωνικά… Για να συμβούν πολλά “αδιανόητα” που έχουν αποτρέψει κατάρρευση και ανεξέλεγκτη χρεοκοπία κρατών και μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Για να πληρώσουμε με βαρύ τίμημα αυτές τις μεθοδεύσεις, ενώ πολλά προβλήματα παραμένουν άλυτα, με την κρίση να μην έχει τελειώσει ακόμα. Με την Ευρώπη να έχει (κακο)διαχειριστεί την κρίση, κερδίζοντας χρόνο με υψηλό κόστος. Για να φθάσουν τα πράγματα της συνεχιζόμενης κρίσης στο επίπεδο μεγάλης πιθανότητας η κατάληξη να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο. Ομως αυτή η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ως μητέρα της αλλαγής, αλλά σε μια οικονομία που συρρικνώνεται διαρκώς είναι τρομερά δύσκολο να εφαρμοστούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Ομως, η ισχυρή οικονομικά Γερμανία που βασικά “κυβερνά” και διαχειρίζεται την κρίση και κυρίως, την ελληνική όπως γράφει ο καθηγητής Λ. Παπαδήμας παρά την οικονομική επιτυχία της δεν είναι πρόθυμη να αναλάβει την ευρύτερη πρωτοβουλία για να σωθεί η Ευρώπη. Για ακόμα ρωτά ο Λ.Π.: “Πόσο είναι διατεθειμένη να πληρώσει ή να ρισκάρει για να βγάλει την Ευρώπη από την κρίση” για να απαντήσει στο αυτό ερώτημά του: “Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο”.
Η κρίση που συνεχίζεται έχει αυξήσει τις αποκλίσεις στο εσωτερικό των οικονομιών της Ανατολής κι ακόμα πώς θα γίνει ένα μεγάλο βήμα στην Ευρώπη όταν η δημοφιλία της Ευρώπης είναι ιστορικά τόσο χαμηλά;
Η (ΚΑΚΟ)ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Δεν είναι μόνο “Δυστυχής ένωση” της Ελλάδας και των άλλων 27 χωρών – μελών της Ε.Ε. μεταξύ αλλά η Ελλάδα έγινε το πρώτο δυστυχέστατο θύμα – στη σημερινή της εξέλιξη από την πρώτη περίοδο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για να ζητείται τώρα, εναγώνια, μέσα από την τρέχουσα μεγάλη κρίση μια νέα “μεγάλη συμφωνία”. Οπου, όμως, ούτε αυτή η νέα συμφωνία είναι δυνατότητα να επιτύχει μια “ευτυχή Ενωση”. Πριν όμως να παρουσιάσουμε ευρύτερα τις θέσεις – προτάσεις – απόψεις του καθηγητή Λουκά Τσούκαλη για τη “Νέα μεγάλη συμφωνία”, το πρώτο άρθρο που γράψαμε μετά θα προσπαθήσουμε να εξετασθεί το δεύτερο άρθρο μου, να παρουσιάσουμε την πολυεπίπεδη ανατομία του Λ.Τ. γι’ αυτή τούτη την (κακο)διαχείριση της κρίσης και το ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό;
ΟΤΑΝ ΕΣΚΑΣΕ Η ΜΕΓΑΛΗ ΦΟΥΣΚΑ
Αυτή η (κακο)διαχείριση της κρίσης κατά τον καθηγητή Τσούκαλη ξεκίνησε όταν έσκασε η μεγάλη φούσκα. Τότε, πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα “υψηλής μόχλευσης” βρέθηκαν με έναν όγκο τοξικών προϊόντων. Για να ακολουθήσουν μετά και οι κυβερνήσεις που υποχρεώθηκαν να σώσουν τις τράπεζες. Ανέλαβαν τα χρέη τους σε συνθήκες πανικού στις αγορές. Για να φθάσουμε μετά από τόσα χρόνια ευφορίας, στα όρια παροξυσμού με Ιρλανδία, Ισπανία να αποτελούν τα πιο γνωστά παραδείγματα για το πώς μια τραπεζική κρίση μετατράπηκε σε κρίση δημόσιου χρέους, σε εποχή παγκοσμιοποίησης, αλλά και με την Ελλάδα να αποτελεί ακραίο παράδειγμα του πώς μια χρεοκοπημένη χώρα μπορεί να οδηγήσει και τις τράπεζές της σε χρεοκοπία. Οπου, οι ελληνικές τράπεζες εξαναγκάστηκαν να διαγράψουν όλο τους το κεφάλαιο και περισσότερο μετά την αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Για να αναγκαστεί μετά η Ελλάδα να δανειστεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της. Γεγονός που αποτέλεσε άλλο ένα παράδειγμα φαύλου κύκλου.
ΕΝΑΓΚΑΛΙΣΜΟΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ολος αυτός όμως ο τρόπος κατά τον καθηγητή Λ. Τσούκαλη επέφερε “σφιχτό εναγκαλισμό” τραπεζών κράτους. Για να μετατραπεί σε ένα είδος κύκλου θανάτου. Οταν, μάλιστα, οι αγορές άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η χρεοκοπία κρατών αποτελούσε πια υπαρκτή απειλή…
Τότε με κίνδυνο της ίδιας της Ευρωζώνης τα κράτη μέλη της Ε.Ε. δεν είχαν πλέον τον έλεγχο των νομισματοκοπείων της, αλλά δεν είχαν ούτε τη συναλλαγματική ισοτιμία τους, ως μέσο για να αντιμετωπίσουν τη σωρευτική απόκλιση μισθών και τιμών μεταξύ των κρατών μελών. Με μόνη, πλέον δυνατότητα επιλογής να προσφύγουν στην εσωτερική προσαρμογή την πιο δυσκολότερη ιερή πολιτική και κοινωνικά αντιμετώπιση. Για να δημιουργηθεί πλέον το πρόβλημα των μεγάλων αμφιβολιών για τη βιωσιμότητα του κοινού νομίσματος.
ΑΔΙΑΝΟΗΤΑ ΜΕΤΡΑ ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΕΝΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
Τότε, οι μεγάλες μετοικήσεις κεφαλαίων στο εξωτερικό για να βρουν ασφαλές καταφύγιο στις πιο ισχυρές χώρες. Για να συμβούν σ’ αυτή την κρισιμότατη φάση όλα τα μέτρα που έμοιαζαν στο παρελθόν αδιανόητα προκειμένου να αποφευχθεί η οικονομική – κοινωνική κατάρρευση με άμεση επίσης εμπλοκή του Δ.Ν.Τ.
Για να αναφέρει ο ΛΤ ότι “ο κατάλογος των αδιανόητων μέτρων δημιούργησε ένα σκληρό και υψηλό τίμημα”.
Ενώ η κρίση (όπως τονίζει στη σελίδα 51) δεν έχει ακόμα τελειώσει, παρά το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι επέδειξαν ισχυρό ένστικτο επιβίωσης… με πλήρη έλλειψη στρατηγικού οράματος.
Ομως, λέει ακόμα ότι “διακυβεύονται ακόμα πολλά και έχουμε να κάνουμε με μεγάλα χρηματικά ποσά καθώς ο κατάλογος κρατών και τραπεζών σε κίνδυνο όλο και μεγαλώνει”.
Ωστόσο, το συνολικό ποσό της επίσημης βοήθειας, για την ενίσχυση των χωρών της Ε.Ε. που έχασαν την πρόσβαση στις αγορές είναι μεγαλύτερο από μισό τρισεκατομμύριο ευρώ και σχεδόν το μισό από αυτό αφορά μόνο την Ελλάδα. Ομως (αντίθετα) το συνολικό ποσό που ξοδεύτηκε από τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. στο αρχικό στάδιο της κρίσης ως κρατική βοήθεια προς τις τράπεζες που κινδύνευαν έφθασε στα τεσσεράμισι τρισεκατομμύρια ευρώ που αντιστοιχούν στο 37% του συνολικού Α.Ε.Π. της Ε.Ε. ξοδεύτηκαν μεταξύ Οκτωβρίου 2008 και Οκτωβρίου 2011.
ΜΕ ΤΗΝ ΤΡΟΪΚΑ ΝΑ ΣΦΙΓΓΕΙ ΤΗ ΘΗΛΙΑ
Μέσα σ’ αυτή την πραγματικότητα της κρίσης που ξέσπασε οι χώρες που δέχονται βοήθεια ΥΠΟΧΡΕΩΘΗΚΑΝ να εξυγιάνουν προϋπολογισμούς, να μειώσουν μισθούς και να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις κάτω από τη στενή επίβλεψη της τρόικας τόσο για ενάρετους όσο και για αμαρτωλούς.
Με τον λογαριασμό μέχρι στιγμής να έχει πληρωθεί για τους ιδιώτες πιστωτές και ιδίως οι τράπεζες να έχουν προστατευθεί με χρήματα και εγγυήσεις από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και από το Δ.Ν.Τ. Με μοναδική εξαίρεση να αποτελέσει η μερική αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Για να προσθέσει ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης ότι το χρέος που συσσωρεύτηκε θα κρέμεται πάνω από το κεφάλι των νεότερων γενεών, ενώ οι φορολογούμενοι των πιστωτριών χωρών έχουν αναλάβει σημαντικούς πιστωτικούς κινδύνους.
Ενώ όλοι γνώριζαν εξαρχής ότι η προσαρμογή μετά το σκάσιμο της φούσκας θα ήταν επώδυνη και πιθανώς χρονοβόρα. Για να αποδειχτεί στην πράξη η προσαρμογή ακόμα πιο επώδυνη και χρονοβόρα, για την Ευρώπη ως σύνολο. Με τα μέτρα που έχουν ληφθεί χωρίς εξαίρεση, με καθυστέρηση και ανεπαρκή εφαρμογή τους. Πολιτική που έμοιαζε με στρατηγική – επιβιώνοντας με ημίμετρα που θα μπορούσε να είναι μια σωστή περιγραφή του τρόπου η Ευρώπη (κακο)διαχειρίστηκε την κρίση.
Ετσι λιτότητα και μεταρρυθμίσεις έγιναν το πολιτικό σλόγκαν μιας Ευρώπης σε κρίση και ο τόνος δόθηκε από τις πιστώτριες χώρες.
Για να πει όμως και ότι: “Αν πολλές χώρες καταφεύγουν ταυτόχρονα σε δημοσιονομική συρρίκνωση σε καιρούς πανικού όταν ο ιδιωτικός τομέας προσπαθεί επίσης να περιορίσει την έκθεσή του στο χρέος, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα η κατάληξη να είναι ένας φαύλος κύκλος λιτότητας και ύφεσης. Οπου υπό αυτές τις συνθήκες η προσπάθεια μείωσης του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους ως ποσοστό του Α.Ε.Π. να γίνεται τουλάχιστον εν μέρει ΑΥΤΟ-ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΗΜΙΑ
Αυτό όμως ακριβώς συνέβη στις οφειλέτριες χώρες, των οποίων οι οικονομίες άρχισαν να καταρρέουν… με το Δ.Ν.Τ. να αναγνωρίσει καθυστερημένα ότι η ταχύτητα της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν υπερβολική.
Σ’ αυτή όλη τη δραματική περιπέτεια της μεταφερθείσας από την Αμερική κρίση στην Ευρώπη η Ελλάδα έχασε (σελ. 58) αναφέρει ο ΛΤ πάνω από το 23% του Α.Ε.Π. μεταξύ 2007 και 2013. Ενώ τα αντίστοιχα νούμερα για Ιταλία, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία κυμαίνονται μεταξύ 6% και 9%. Με αποτέλεσμα, στο πεδίο της ανεργίας να φτάσει στην Ελλάδα το 27%, 26% στην Ισπανία, 17% στην Πορτογαλία.
Σ’ όλη αυτή την κατάσταση αναφέρεται στη σελ. 60 του βιβλίου η Ευρώπη δεν αρνήθηκε να αναγνωρίσει πρώτα απ’ όλα την τραπεζική κρίση. Αντίθετα οι Αμερικανοί μετά το σκάσιμο της φούσκας αντιμετώπισαν το τραπεζικό χρέος και την αναδιάρθρωση των τραπεζών σχετικά γρήγορα, καθυστερώντας ταυτόχρονα τη δημοσιονομική προσαρμογή. Αλλά οι Ευρωπαίοι έκαναν ακριβώς το αντίθετο…
Για να αναδειχθούν νικήτριες με μεγάλη διαφορά οι Η.Π.Α. Ωστόσο στην Ευρώπη το βάρος της προσαρμογής έχει μεταφερθεί εξολοκλήρου στις ελλειμματικές χώρες, ενώ οι πλεονασματικές χώρες έχουν αναλάβει τον πιστωτικό κίνδυνο είτε παρέχοντας βοήθεια είτε λειτουργώντας ως εγγυήτριες για την οικονομική βοήθεια που δέχονται οι πρώτες… με το βάρος της προσαρμογής να συνεχίζει να μεταφέρεται σχεδόν αποκλειστικά στις ελλειμματικές χώρες. Για να δημιουργείται αποπληθωριστικό γεγονός… Με έκφραση ενός βασικού μηνύματος με συστάσεις.
ΝΑ ΜΟΙΑΣΕΤΕ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ…
Η οποία αποτελεί υπόδειγμα υλικών δημόσιων οικονομικών. Με συγκράτηση μισθών, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κ.λπ. Για να πει, όμως ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης ότι υπάρχει ένα μεγάλο σφάλμα στο επιχείρημα πως όλοι πρέπει να μοιάσουμε στους Γερμανούς. Ενα επιχείρημα της γνωστής “πλάνης της σύνθεσης”. Γιατί; Είναι μάλλον απίθανο ο υπόλοιπος κόσμος, συμπεριλαμβανομένων των Η.Π.Α., πόσο μάλλον της Κίνας, να είναι δεκτικός σε κάτι τέτοιο…
…Αλλά, είναι αλήθεια τονίζει ότι: “η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ως μητέρα της αλλαγής”.
ΕΤΟΙΜΑΖΟΥΝ ΠΙΘΑΝΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΦΟΥΣΚΑ;
Ομως σε μια οικονομία που συρρικνώνεται διαρκώς είναι τρομερά δύσκολο να εφαρμοστούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις…
Αλλά μια Ευρώπη μετά από αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις και πιο ισχυρές από δημοσιονομική άποψη θα μπορέσει να επιστρέψει σε υγιείς ρυθμούς υποστηρίζουν οι αισιόδοξοι…
Ομως παρά τις αισιοδοξίες η Ευρώπη μοιάζει να ατενίζει το μέλλον απροετοίμαστη, κάνοντας απλώς την προσευχή της… κερδίζοντας χρόνο και προετοιμάζοντας σταδιακά τους συμπολίτες μας για την πικρή αλήθεια. Ενώ προσδοκούμε την ανάπτυξη που θα έρθει… ενόσω οι χρηματοπιστωτικές αγορές ετοιμάζουν πιθανόν την επόμενη φούσκα…
Αποκαλύψεις από ένα τολμηρό καθηγητή της οικονομίας των μεγάλων λαθών που έγιναν από Αμερική, Ευρώπη, Ελλάδα κ.λπ. στην κακοδιαχείριση της μεγάλης οικονομικής κρίσης που μας καταπνίγει.
ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ
Στις επόμενες σελίδες για την κακοδιαχείριση της κρίσης (σελ. 70-78) οι συγγραφέας αναλύει, όλα τα πλην και τα συν της γερμανικής δυναμικής και αδυναμίας κάτω από τον εσωτερικό υπότιτλο: “Επιτυχημένη αλλά απρόθυμη να ηγηθεί”. Εννοεί την Ε.Ε. στην αντιμετώπιση της κρίσης. Βέβαια το γερμανικό κοινοβούλιο (όπως γράφει ο Λ.Τ.) σε όλη τη διάρκεια της κρίσης “είχε μεγαλύτερη επιρροή στις ευρωπαϊκές αποφάσεις απ’ ότι το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Με ολόκληρη την Ευρώπη να αναγκάζεται να περιμένει εναγωνίως το γερμανικό δικαστήριο στην Καρλσρούη να αποφανθεί για τα όρια της νομιμότητας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και τη μέση άσκηση πολιτικής που δημιουργήθηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ομως δεν είναι τρόπος αυτός να κυβερνάται η Ευρώπη. Ανάμεσα όμως στις γερμανικές επιφυλάξεις και σκοπιμότητες (με πολλά λάθη) ρωτά ο Λ.Τ.: “Πόσο είναι διατεθειμένη να πληρώσει ή να ρισκάρει η Γερμανία για να βγάλει την Ευρώπη από την κρίση; Για να προσθέσει “το ερώτημα παραμένει αναπάντητο….;”.
