«Δεν είμαι αρκετά νέος για να τα ξέρω όλα»
Oscar Wilde
Ολοι συμφωνούμε ότι στα Ελληνικά Πανεπιστήμια υπάρχει κρίση. Ο καθένας όμως ορίζει το πρόβλημα διαφορετικά. Αν ζητήσωμε απ’ την πανεπιστημιακή κοινότητα να ορίσει την κρίση, θα ακούσωμε πολλές εκδοχές. Αλλη εκδοχή έχουν οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, άλλη οι φοιτητές, άλλη η κοινωνία.
Ολοι όμως θα πρέπει να συμφωνήσωμε ότι η κρίση είναι βαθειά, πολυπαραγοντική, πολύπλοκη και δεν μπορεί να τη διαυγάσει κανείς με “απλοϊκά εργαλεία”. Είναι επίσης χρόνια και δεν έχει να κάνει μόνον με τη λειτουργία του πανεπιστήμιου, αλλά και με τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας.
Τις αξίες, τα στερεότυπα, τις προλήψεις και τις αγκυλώσεις της. Εχει επίσης να κάνει και με το πολιτικό σύστημα και τον τρόπο που λειτουργεί. Σπείραμε σε όλη τη χώρα πανεπιστημιακά ιδρύματα με τη λογική των ενοικιαζόμενων δωματίων και την τόνωση των τοπικών οικονομιών. Εχει να κάνει και με τη νοοτροπία των πανεπιστημιακών δασκάλων. Στον χώρο του πανεπιστήμιου, όταν υπάρχει “μονιμότητα”, εξαφανίζεται η έμπνευση, η καινοτομία, η επινοητικότητα, η κινητικότητα, η ερευνητική “περιέργεια”. Δεν γίνεται το πανεπιστήμιο να παράγει επιστήμονες που ποτέ δεν θα τους χρησιμοποιήσει η κοινωνία. Δεν γίνεται να μην υπάρχει ένας στοιχειώδης προγραμματισμός και αντιστοίχηση των δυνατοτήτων του πανεπιστήμιου και των αναγκών της κοινωνίας. Περιγράφω τελείως επιγραμματικά μερικές μόνο πλευρές του προβλήματος. Δόμηση του προβλήματος δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν αναλυθεί εμπεριστατωμένα το πρόβλημα, αν δεν συνυπολογιστούν όλες οι παράμετροι που το συγκροτούν… Αντί αυτού τι βλέπομε; Τον πρύτανη του πανεπιστημίου Αθηνών [πρόσφατα, αλλά υπάρχουν πάμπολλες περιπτώσεις από όλα τα πανεπιστήμια τα τελευταία χρόνια] να απειλεί και να θέλει να επιβάλει “νόμο και τάξη”. Το πανεπιστήμιο δε μπορεί να λειτουργήσει με όρους κράτους, οργάνων δικαιοσύνης και καταστολής. Δεν μπορεί να λειτουργήσει με τιμωρητική διάθεση, εκδίκηση, εγωισμούς και επιθετικότητα. Ο δάσκαλος πρέπει να ξέρει ότι τα νιάτα είναι φλόγα και η φλόγα φωτίζει, αλλά και καίει. Αλλοίμονο αν είχαμε “πειθαρχημένους” νέους. Δουλειά της νεότητας είναι να αμφισβητεί, να αρνείται, να επινοεί νέους κώδικες, να προκαλεί εμάς τους ηλικιωμένους, να μας μετακινεί απ’ την ακινησία, τους κομφορμισμούς, τα στερεότυπα, τις παραδοσιακές ιδέες. Κανείς δεν μαθαίνει από έναν δάσκαλο αλαζόνα. Οσο για τον ισχυρισμό ότι οι νέοι μας είναι άχρηστοι, η απάντηση είναι απ’ τους μεγάλους μαθαίνουν.
Η μίμηση προτύπου είναι ο ισχυρότερος τρόπος μάθησης. Το να απωθούμε και να μεμφόμαστε στους νέους κάθε αποκλίνουσα και νέα συμπεριφορά σημαίνει πως ξεχνάμε ότι όλες οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις αμφισβήτησαν και αντέκρουσαν τη γνώση και την αλήθεια της εποχής τους. Το να εμβαπτίζωμε την τακτική μας στην ιδεολογία μας απλώς επιδεινώνουμε το πρόβλημα. Είναι μύωψ όποιος ορίζει το σημερινό πολύπλοκο πρόβλημα των ελληνικών πανεπιστημίων ως πρόβλημα “απειθαρχίας” των νέων. Ασφαλώς και δεν πρέπει να γίνονται και είναι καταδικαστέα τέτοιου τύπου γεγονότα σαν αυτά που έγιναν προσφάτως στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Αλλά μαθαίνεις μόνον από αυτόν που αγαπάς έλεγε ο Γκαίτε.
Αλλά το πανεπιστήμιο δυστυχώς νοσεί πιο βαθειά και δεν είναι λόχος να επιβάλεις τάξη και πειθαρχία. Οσο αδυνατούμε να δούμε την υπάρχουσα πολυπλοκότητα, το πρόβλημα θα επιδεινώνεται.
