Οlivier Clement
Καθηγητής του Ινστιτούτου Ορθόδοξης Θεολογίας στο Παρίσι
Εκδόσεις Que-Sais Je?
Τι γνωρίζω;
ΒΗΜΑ – ΓΝΩΣΗ
Σε όλες τις εκφράσεις της αποκάλυψης, που εκπροσωπεί η “μυστηριακή” ζωή της εκκλησίας και κυρίως τα σημάδια, τα σύμβολα, οι τελετουργίες που ο Αγιος Βασίλειος ονομάτιζε “μυστικά δόγματα”. Μέσα σ’ αυτήν εκφράζονται κατά τον Olivier Clement (σελ. 89-90) οι μαρτυρίες μιας απλής αποδοχής της Αλήθειας.
Δηλαδή η δογματική, λειτουργική και εικονογραφική παράδοση της Εκκλησίας. Για να ταυτίζεται, τέλος, με την αναζωογονητική αφομοίωση της αλήθειας από τους Αγίους, των οποίων το παράδειγμα και η μεσολάβηση αποτελούν τη μαρτυρία του πνεύματος. Στο κέντρο αυτού του οικείου κύκλου της ΑΓΙΟΤΗΤΑΣ, βρίσκεται η μητέρα του Θεού, ζωντανό αρχέτυπο της παράδοσης, εφόσον δέχθηκε από το Αγιο Πνεύμα και μέσα στο ίδιο της το σώμα, το ΛΟΓΟ, αυτοπροσώπως…
Με το μυστήριο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου να μην είναι προσιτό παρά μόνο σε “όσους – όσες βρίσκονται στο εσωτερικό” και ανάγουν την παράδοση σε θέμα της προσωπικής τους συνείδησης. Για να κοινωνούν έτσι, στενά με ΕΚΕΙΝΗ που, έχοντας δεχτεί το Λόγο, με ένα μοναδικό τρόπο παραχωρεί τώρα τη μητρική της βοήθεια σε όλους τους τρόπους της εκκλησιαστικής της υποδοχής. Και ιδιαίτερα στη λειτουργία της Κοίμησης, που αποτελεί τη μεγάλη ορθόδοξη εορτή της ζωής, την οποία ενισχύει στις δύσκολες ώρες η Θεοτόκος.
«Και σε μεσίτριαν έχω προς τον φιλάνθρωπον Θεόν»…
(απόσπασμα από τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα του Δεκαπενταύγουστου).
2015 χρόνια μετά Χριστόν, μέσα στο Μέγα χάος του άγριου αποδομητικού των πάντων 21ου αιώνα.
Η Ορθοδοξία γιορτάζει την ένδοξη Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η ΝΕΑ ΒΑΡΙΑ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΓΙΑ
Ο λαός μας βαριά δοκιμαζόμενος, πάλι, από μια μέγιστη κρίση ύπαρξης, επιβίωσής του και συνέχισης των εκκλησιαστικών, πνευματικών και πολιτιστικών αξιών του, όπως σε τόσες κρίσεις (από την εποχή των Αβάρων, που πολιορκούσαν τη Βασιλεύουσα, ως το Αλβανικό έπος και ως τις μεταπολεμικές εθνικές δοκιμασίες), ξαναδέεται στη Θεοτόκο για πνευματική στήριξη και ενθάρρυνση για διάπλευση από τη σύγχρονη καταλυτική οικονομική, κοινωνική και πνευματική…
Βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε την ελάττωση της παλιάς πιστευτικότητας (άλλων εποχών) κυρίως, στις νέες γενιές, ακόμη και των σημερινών μικρών παιδιών. Τα οποία ζουν και αναπτύσσονται μέσα σ’ ένα άλλο τελείως απομακρυσμένο και αλλοιωμένο ψυχισμό που, εκφράζει μια άλλη πολιτιστική λειτουργία, μέσα σ’ ένα, κυρίαρχο αντιπνευματικό και αντιπιστευτικό χάος.
Η ΥΛΙΚΙΣΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΚΑΙΡΩΝ
Όμως, τόσο τα παιδιά του Δημοτικού, οι προέφηβοι του Γυμνασίου και οι έφηβοι (έφηβες) των Λυκείων, έχουν απιστία (ή αδιαφορία) θρησκευτική. Αλλά, έχουν πίστη σε όλες τις λειτουργίες του σύγχρονου τεχνοκρατούμενου, υλοκρατούμενου και κυρίως, επικοινωνιοκρατούμενου κόσμου, υψώνουν σε “Θεότητα” τις ιδεολογίες κυριαρχίας, επικυριαρχίας, εκμεταλλευτοκρατίας και πλουσιοκρατίας τρία (3) κυρίαρχα χαρακτηριστικά:
1. Βιοτική ευημερία
2. Οικονομική ανάπτυξη
3. Μαζική κατανάλωση
Με συνέπεια ο σημερινός άνθρωπος και συνάνθρωπός μας να “πιστεύει” στην ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, για τη χρήση της και όχι για την αλήθεια της. Ετσι τον νοιάζει μόνο η χρησιμότητα των πραγμάτων, το όφελος, η ιδιοτέλεια, η μη αναζήτηση πνευματικής αίσθησης και συναίσθησης για να κυριαρχούν στη σύγχρονη οδυνηρή καθημερινότητα οι βαθύτατες αξίες του Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Για να πει γι’ αυτές τις αξίες ο καθηγητής και κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής Αθηνών Μάριος Μπέγζος στο βιβλίο του «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ» ότι:
…«Η σύγκριση της ορθόδοξης θεολογικής ηθικής με τη σύγχρονη τεχνολογική δυτική ηθική προϋποθέτει τη μεταξύ τους σύγκρουση, γιατί:
α) Ο χρόνος ακμής τους διαφέρει
β) Καθώς και ο τόπος της καταγωγής τους διαφέρει. Η ορθόδοξη θεολογική ηθική είναι ανατολική, ενώ η τεχνολογική ηθική προέκυψε στη Δύση και
γ) Ο τρόπος ζωής που καθιερώνουν είναι ολότελα διαφορετικός. Για να λειτουργεί η ορθόδοξη ηθική Θεοκεντρικά και η Δυτική τεχνολογική ηθική ανθρωποκεντρικά».
ΟΜΩΣ, ΣΥΝΑΝΤΩΝΤΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΗΘΙΚΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Για να προσθέσει, στο τέλος του πρώτου μέρους του βιβλίου του, ότι:
«Παρ’ όλα αυτά όμως -ίσως και σε πείσμα όλων αυτών- η ορθόδοξη θεολογική ηθική και η σύγχρονη τεχνολογική ηθική συναντώνται σήμερα».
Γιατί η ορθόδοξη θεολογική παράδοση έχει προϋποθέσεις με ευκλείδειες ή μάλλον αντι-ευκλείδειες (δηλαδή δεν αποδέχεται τις ευθείες που δεν συναντιούνται…).
Γιατί η ανατολική σκέψη είναι ανάμεσα στη Θεολογία και την Τεχνολογία και όχι με τη μεριά της μιας ενάντια στην άλλη…
Με την πίστη και την επιστήμη να είναι συγκοινωνούντα δοχεία και όχι στεγανά διαμερίσματα…
ΕΠΙΚΡΕΜΑΜΕΝΟΣ Ο ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΦΟΒΟΣ
Ομως, στους καιρούς μας, η καλπάζουσα επιστήμη και η υπερ-καλπάζουσα τεχνολογία, κυριαρχούν ολοκληρωτικά στη ζωή μας, κάνοντας τα δικά τους θαύματα, χωρίς να κατορθώνουν εν τούτοις να θεραπεύουν τα ατομικά και κοινωνικά ΤΡΑΥΜΑΤΑ, τα οποία αντίθετα, τα μεγιστοποιούν, όπως συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο ολόκληρο.
Με επικρεμάμενο τον συνεχή τρόμο και φόβο μιας πολεμικής ή ειρηνικής πυρηνικής καταστροφής.
Οπως αυτές που έζησε η ανθρωπότητα την 6η Αυγούστου (μεγάλη χριστιανική εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος), η οποία σκιάστηκε αιώνια με τις ατομικές – πυρηνικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι και έκτοτε απειλήθηκε με αμέτρητους πυραύλους, αλλά και με γνωστά και άγνωστα ατυχήματα “ειρηνικών” πυρηνικών εργοστασίων, που έχουν “ποτίσει”, μολύνει για χιλιάδες χρόνια, όλη σχεδόν τη γη.
ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΓΗΣ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΞΗ ΚΟΙΜΗΣΗ
Με καταιγίδες πολλαπλών και ολοκληρωτικών υπερβάσεων επιστήμης, τεχνολογίας, οικονομίας, κερδοσκοπίας, απανθρωπιάς και συνεχούς εγκλήματος. Ολες αυτές κατακλύζουν την ανθρώπινη ψυχή που ποθεί ψυχοπνευματική χάρη και χαρά στην προσκαιρότητα του βίου, απέναντι στον σύγχρονο τρόμο της ζωής και στο μέγα μυστήριο του θανάτου.
Αλλά τι κακό μπορεί να είναι ο θάνατος για την Παναγιά; Κατά τον Κοσμά τον Αιτωλό γράφει: «Ο θάνατος σοι γέγονε, διαβατήριον αγνή, για να συγκινηθούν γη και ουρανός στην ένδοξη Κοίμησή Σου».
Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΩΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΕΓΟΝΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Το βιβλίο “Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ” είναι ένα σημαντικό κείμενο με συγγραφέα τον Olivier Clement, καθηγητή του Ινστιτούτου Ορθόδοξης Θεολογίας στο Παρίσι. Μετάφραση Μάρθα Χαλικιά, εκδόσεις Que-Sais Je? Τι γνωρίζω; ΤΟ ΒΗΜΑ-ΓΝΩΣΗ.
Αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει:
Εισαγωγή και επίλογο και τέσσερα μέρη, τα κάτωθι:
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ:
1. Η ορθόδοξη εκκλησία ως συνέχεια της αρχέγονης εκκλησίας.
2. Οι επτά οικουμενικές σύνοδοι.
3. Το σχίσμα ανάμεσα στη χριστιανική δύση και ανατολή.
4. Προβλήματα της “συμφωνίας”.
5. Η βυζαντινή αποστολή και ο νέος ορθόδοξος κόσμος.
6. Μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως οι αιώνες της αναδίπλωσης (16ος – 18ος αιώνας).
Ν’ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΠΙΘΑΝΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ…
7. Το ουνιτικό πρόβλημα.
8. Ο 19ος αιώνας (ως το 1917).
9. Η μεγάλη δοκιμασία (από το 1917).
10. Από την πτώση του Κομμουνισμού το 1988.
11. Πού βρίσκονται οι ορθόδοξοι;
Το ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ του βιβλίου έχει γενικό τίτλο: ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ – Η έννοια του δόγματος με 4 υποκεφάλαια.
Το ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ έχει γενικό τίτλο: ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ – Εισαγωγή, η τριαδική αρχή με 7 υποκεφάλαια.
Το ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ έχει γενικό τίτλο:
α’ κεφ.: “Μυστήρια και Μυστικισμός” με εννέα υποκεφάλαια και
β’ κεφ. με τίτλο: “Οι εικόνες” με πέντε υποκεφάλαια. Τίτλος Επιλόγου: “Για έναν πιθανό ρόλο της Ορθοδοξίας”.
Το τρίτο υποκεφάλιο του 4ου μέρους έχει υπότιτλο: “Η παράδοση και η Κοίμηση της Θεοτόκου”, για να αναφέρεται στις σελ. 89-90 όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω και το επαναλαμβάνουμε ότι:
ΤΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ…
Η παράδοση της εκκλησίας ταυτίζεται, τέλος, με την αναζωογονητική αφομοίωση της αλήθειας, από τους αγίους των οποίων το παράδειγμα (όπως έχει αναφερθεί παραπάνω) και η μεσολάβηση αποτελούν τη μαρτυρία του πνεύματος.
Στο κέντρο αυτού του κύκλου της αγιότητας, βρίσκεται η Μητέρα του Θεού, ζωντανό αρχέτυπο της παράδοσης. Για τον λόγο αυτό το σωματικό μυστήριο της Κοίμησης της Θεοτόκου δεν είναι προσιτό, παρά μόνο σε “όσους – όσες βρίσκονται στο εσωτερικό” και ανάγουν την παράδοση σε θέμα της προσωπικής τους συνείδησης. Για να κοινωνούν στενά με Εκείνη, που, έχοντας δεχθεί τον λόγο με έναν μοναδικό τρόπο, παραχωρεί τη μητρική της βοήθεια σε όλους τους τρόπους και τους χρόνους των ανθρώπινων αναγκών και παρακλήσεων των πιστών.
Με όλα αυτά να υποδεικνύονται με απεριόριστη λεπτότητα και διακριτικότητα, αλλά με μια αδιάσειστη βεβαιότητα στη λειτουργία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Μια λειτουργία που αποτελεί γιορτή της ζωής και όπως γράφει ο υμνογράφος το απολυτίκιον της Κοιμήσεως: …«Πέρασες στη ζωή εσύ που είσαι μητέρα της ζωής…».
