Η μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών αποτελεί σήμερα σημαντική προτεραιότητα όλο και περισσότερων χωρών του πλανήτη.
Προχωρώντας όμως ένα ακόμη βήμα παραπάνω ορισμένα βιομηχανικά ανεπτυγμένα κράτη, όπως η Σουηδία, θέτουν σαν μακροπρόθεσμο στόχο τη πλήρη απεξάρτηση τους από τα ορυκτά καύσιμα. Έτσι η κυβέρνηση της χώρας αυτής δήλωσε ότι σκοπεύει μέχρι το έτος 2045 να μηδενίσει τις εκπομπές άνθρακα που προκαλούνται από τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιεί. Θεωρείται δε ότι διαθέτει όλες τις απαραίτητες τεχνολογίες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) που απαιτούνται για να παραχθεί η απαιτούμενη ενέργεια στη χώρα αυτή. To 2015 η Σουηδία κάλυπτε το 53.9 % των ετήσιων ενεργειακών της αναγκών με ΑΠΕ (σχήμα 1), ποσοστό ήδη ιδιαίτερα υψηλό σε σχέση με τα άλλα Ευρωπαϊκά κράτη. Θεωρεί όμως ότι απαιτείται μία περίοδος προσαρμογής για την ευρεία χρήση των νέων αυτών τεχνολογιών στη χώρα καθώς θα πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Σύμφωνα με το σχέδιο που ανακοίνωσε η κυβέρνηση της Σουηδίας το 85 % της καταναλισκόμενης ενέργειας το 2045 θα παράγεται από ΑΠΕ , ενώ για τα ορυκτά καύσιμα που απαιτούνται για το υπόλοιπο 15 % της ενέργειας θα γίνεται αντιστάθμιση τους με επενδύσεις σε μεγάλα έργα ΑΠΕ σε άλλες χώρες. Εκτός από τη Σουηδία και η Νορβηγία έχει ανακοινώσει επίσης ότι στοχεύει να απεξαρτηθεί μέχρι το έτος 2050 από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ χώρες όπως η Κόστα Ρίκα έχουν θέσει πολύ φιλόδοξους στόχους απεξάρτησης τους μέχρι το έτος 2021.
Πρόσφατα το μικρό νησί της Τήλου επιλέχτηκε σε ένα Ευρωπαϊκό διαγωνισμό για να γίνει το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί της Μεσογείου χρησιμοποιώντας για τη κάλυψη των αναγκών του μόνο τοπικούς ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους. Στο Ελληνικό αυτό νησί των 800 κατοίκων και των πολλών επισκεπτών ετησίως, υλοποιείται σήμερα ένα φιλόδοξο σχέδιο κάλυψης όλων των ενεργειακών αναγκών με ΑΠΕ. Το έργο αυτό επιλέχτηκε σαν η καλύτερη πρόταση και χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. σε διαγωνισμό όπου συμμετείχαν και διεκδικούσαν χρηματοδότηση δεκάδες άλλα παρόμοια έργα από άλλες χώρες. Στην υλοποίηση του έργου αυτού το οποίο έχει προυπολογισμό 16 εκ. € , εκ των οποίων τα 13 εκ. € αποτελούν επιχορήγηση της Ε.Ε., συμμετέχουν πολλοί φορείς μεταξύ των οποίων ακαδημαϊκά ιδρύματα (επικεφαλής του έργου είναι το ΤΕΙ Πειραιά) , κρατικοί οργανισμοί και βιομηχανικές εταιρείες. Για την επιτυχία αυτή της Τήλου συνεργάστηκαν αρμονικά οι κάτοικοι του νησιού και η τοπική αυτοδιοίκηση με τους φορείς υλοποίησης του έργου και απεδέχθησαν τις όποιες καινοτόμες ενεργειακά εγκαταστάσεις θα κατασκευασθούν και θα λειτουργήσουν στο νησί τους. Μεταξύ αυτών αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά συστήματα, ηλεκτρικούς συσσωρευτές, έξυπνους μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας ,κ.α.
Το πρώτο Ελληνικό νησί στο οποίο είχε αποφασίσει η ΔΕΗ να κατασκευάσει μεγάλα έργα ΑΠΕ είναι η Ικαρία, ένα νησί 8.423 κατοίκων. Τα έργα αυτά περιελάμβαναν αιολικά πάρκα και συστήματα αντλησιοταμίευσης για την αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας. Τα συστήματα αντλησιοταμίευσης έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν μεγάλα ποσά ηλεκτρικής ενέργειας στις περιπτώσεις που δεν ενδείκνυται η χρήση ηλεκτρικών συσσωρευτών. Τα έργα της ΔΕΗ στην Ικαρία προέβλεπαν τη δημιουργία
Α) Αιολικού πάρκου ισχύος 2.7 MW,
Β) Δύο υδροηλεκτρικών σταθμών ισχύος 1.05 και 3.10 MW αντίστοιχα,
Γ) Ενός αντλησιοστασίου ισχύος 3 MW , και
Δ) Δύο δεξαμενών νερού με επένδυση από οπλισμένο σκυρόδεμα χωρητικότητας 80.000 κυβ. μέτρων εκάστη.
Με τα προαναφερθέντα συστήματα ΑΠΕ θα παράγεται σημαντικό μέρος της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ικαρία ενώ θα αποκτηθεί σημαντική εμπειρία στη κατασκευή και λειτουργία υβριδικών έργων που περιλαμβάνουν αιολικό πάρκο σε συνδυασμό με αντλησιοταμίευση. Δυστυχώς το πρωτοποριακό αυτό έργο για τη χώρα μας δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.
Σε πρόσφατο άρθρο του γράφοντος που δημοσιεύεται στο διεθνές περιοδικό Open Journal of Energy Efficiency (http://www.scirp.org/journal/ojee/) περιγράφεται ο τρόπος μετατροπής της Γαύδου, ενός μικρού νησιού 152 κατοίκων και πολλών επισκεπτών, σε νησί με μηδενικές εκπομπές άνθρακα λόγω της χρήσης ενέργειας. Η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του νησιού μπορεί να επιτευχθεί με την αξιοποίηση των άφθονων τοπικών ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων. Προτείνεται η χρήση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας για τη παραγωγή θερμού νερού και ηλεκτρισμού καθώς και στερεάς βιομάζας και αντλιών θερμότητας για τη κάλυψη των αναγκών θέρμανσης και ψύξης χώρου. Για τη κίνηση οχημάτων προτείνεται είτε η χρήση βιολογικών καυσίμων ή η χρήση ηλεκτρικών οχημάτων οι μπαταρίες των οποίων θα φορτίζονται εκεί. Όλες οι προαναφερθείσες τεχνολογίες είναι ώριμες, δοκιμασμένες, αξιόπιστες και οικονομικές. Για την αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας προτείνεται η χρήση ηλεκτρικών συσσωρευτών όπως και στη Τήλο.
Η αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων για τη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών και τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα σε Ελληνικά νησιά θα έχει πολλαπλά οφέλη. Τα οφέλη ενδεικτικά για τη πολιτεία, τις επιχειρήσεις, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και τη κοινωνία των πολιτών παρουσιάζονται στον παρατιθέμενο πίνακα 1 σύμφωνα με το μοντέλο της τετραπλής έλικας.
Συνεπώς η αύξηση της χρήσης των ΑΠΕ στα ελληνικά νησιά θα πρέπει να επιδιωχθεί και να υποστηριχθεί ποικιλοτρόπως στο μέλλον.
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
