Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή προς τα αγροδιατροφικά προϊόντα. Χαρακτηριστικά της τάσης αυτής είναι η δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων, η διαχείριση αγροδιατροφικών επιχειρήσεων από νέους και μορφωμένους ανθρώπους, η έμφαση στην προστιθέμενη αξία μέσω της συσκευασίας, της ποιότητας και του τρόπου καλλιέργειας. Το περιβάλλον στον κλάδο αρχίζει να βελτιώνεται, αλλά τα θετικά αποτελέσματα χρειάζονται χρόνο για να γενικευτούν. Ολο και περισσότερες επιχειρήσεις δημιουργούν όλο και πιο αξιόλογα προϊόντα τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και σε επίπεδο branding. Αρκετές συνδυάζουν και τα δύο. Οι επιχειρήσεις αυτές δραστηριοποιούνται μόνες τους ή συμμετέχουν σε συλλογικές προσπάθειες για συγκεκριμένες μόνο δράσεις π.χ. παρουσία σε εκθέσεις. Οι όποιες συλλογικές προσπάθειες είναι σπασμωδικές, μεμονωμένες και υποστηρικτικές μιας “ατομικής” στρατηγικής των επιχειρήσεων. Εμπόδια, εκτός από τα γραφειοκρατικά, είναι και εκείνα που συνδέονται με το κόστος σε χρόνο και χρήμα και οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στις ατομικές ενέργειες.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι τόσα ώστε να τις καταστούν μη ανταγωνιστικές ιδιαίτερα στις αγορές εκτός Ε.Ε. Υψηλά κόστη έρευνας αγοράς, επικοινωνίας, εκπαίδευσης, διαφοροποίησης και αναγνωρισιμότητας του brand, παρακολούθησης του προϊόντος στην αγορά, logistics, υψηλή τελική τιμή λόγω μεσαζόντων και διαδικασιών που αυξάνουν το κόστος χωρίς να αυξάνουν την αξία του προϊόντος. Τα προβλήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τις πολύ μικρές μεταποιητικές επιχειρήσεις, αλλά και εκείνες που έχουν ένα οργανωμένο τμήμα marketing και εξαγωγών. Η κατάσταση είναι πιο δύσκολη όταν προσεγγίζουν τις διεθνείς αγορές. Εκεί οι ελληνικές επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με τις οργανωμένες συλλογικές προσπάθειες των ανταγωνιστών τους οι οποίες ενίοτε υποστηρίζονται και από το κράτος άμεσα ή έμμεσα. Ακόμη πιο σημαντική και επιτακτική είναι η ανάγκη για συνέργειες όταν απευθύνονται σε λιανοπωλητές (retailers). Οι μεγάλοι και αξιόλογοι διανομείς επιλέγουν και διαχειρίζονται τους προμηθευτές τους μέσα από ένα πολύ καλά οργανωμένο και απροσπέλαστο, πολλές φορές για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σύστημα. Στον αγροδιατροφικό τομέα έχουν αναπτυχθεί πολλοί τρόποι συνεργατικής οργάνωσης, που σκοπό έχουν αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα.
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ
Η οργάνωση των επιχειρήσεων σε ομάδες ή συστάδες (clusters) επιχειρήσεων δεν είναι κάτι καινούργιο ούτε κάτι πρωτοποριακό. Άλλωστε δεν δημιουργήθηκαν για να είναι κάτι τέτοιο. Δημιουργήθηκαν για να καλύψουν ανάγκες των συγκεκριμένων επιχειρήσεων σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Η παγκοσμιοποίηση των αγροδιατροφικών δραστηριοτήτων, αλλά και της κατανάλωσης, επιβάλλουν έμφαση στην ομοιογενοποίηση, συγκέντρωση, προτυποποίηση και συντονισμό σε παγκόσμια βάση. Στον αγροδιατροφικό κλάδο διαφορετικά σχήματα συνέργειας έχουν υλοποιηθεί με επιτυχία:
– Συνέργεια σε όλη την αλυσίδα αξίας. Δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη της περιοχής στα πλαίσια μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Μια «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» προσέγγιση ενισχύει την ανταγωνιστικότητα συνδυάζοντας την τοπική στρατηγική η οποία λαμβάνει υπ’ όψιν τοπικά θέματα, ταυτόχρονα με μία παγκόσμια στρατηγική η οποία συνδέει τις αγροδιατροφικές επιχειρήσεις με τις διεθνείς αγορές.
– Αγροδιατροφικά συμπλέγματα. Αφορά όλες τις συσχετιζόμενες δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή και εμπορία ενός συγκεκριμένου προϊόντος. Αποτελούν συνήθως τον πρόδρομο των clusters.
– Αγροβιομηχανικά πάρκα. Πρόκειται για οργανώσεις που χρησιμοποιούν κοινόχρηστο εξοπλισμό και υπηρεσίες (μεταφορές, αποθήκες και τυποποίηση) που είναι απαραίτητα για την επεξεργασία αγροδιατροφικών προϊόντων.
– Αγρο-εξαγωγικές ζώνες. Συγκεκριμένα προϊόντα ή μια ομάδα από παρόμοια προϊόντα επιλέγονται και προωθούνται για εξαγωγή. Η παραγωγή των προϊόντων παράγεται σε συγκεκριμένη περιοχή (της οποίας το εύρος ποικίλει) η οποία αποτελεί την αγροεξαγωγική ζώνη.
– Εξαγωγικές κοινοπραξίες. Δημιουργούνται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις με σκοπό την προώθηση αγαθών και υπηρεσιών των μελών του στο εξωτερικό, μέσα μεμονωμένες συλλογικές δράσεις.
– Ένα χωριό ένα προϊόν. Αφορά την επικεντρωμένη παραγωγή ενός προϊόντος προστιθέμενης αξίας σε μία συγκεκριμένη περιοχή.
Σήμερα οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να δημιουργήσουν συνέργειες οι οποίες θα τις κάνουν ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές. Οι συνέργειες αυτές θα σχηματιστούν με γνώμονα τις ιδιαίτερες ανάγκες των επιχειρήσεων και όχι απαραίτητα με βάση προκαθορισμένα μοντέλα.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ
Οι συνέργειες αφορούν δύο επίπεδα ανάπτυξης των αγροδιατροφικών επιχειρήσεων. Την παραγωγή και τις εξαγωγές.
Οι συνέργειες στην παραγωγή αφορούν τις επιχειρήσεις που χρειάζεται να βελτιώσουν το προϊόν τους στο επίπεδο της ποιότητας και του κόστους που προκύπτει από τη διαδικασία της καλλιέργειας και της τυποποίησης. Η δημιουργία ομάδων παραγωγών σε συνεργασία με εξειδικευμένους επιστήμονες θα μπορέσουν να διαχειριστούν τα προβλήματα συλλογικά. Οι ομάδες αυτές έχει νόημα, αρχικά τουλάχιστον, να οργανωθούν αξιοποιώντας τη γεωγραφική εγγύτητα. Παραδείγματα αγροδιατροφικών clusters που αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική έχουν καταγράψει εντυπωσιακές αλλαγές τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στην τοπική, αλλά και την εθνική οικονομία. Η οργανωμένη παραγωγή ανέπτυξε εργαλεία που συντέλεσαν στη δραματική βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων, αύξησε την παραγόμενη ποσότητα, την ανταγωνιστικότητα, αλλά και την εξαγωγιμότητά τους.
Το δεύτερο επίπεδο συνεργειών αφορά τις εξαγωγές. Αυτό αναφέρεται στις επιχειρήσεις που έχουν αναπτύξει ένα επιτυχημένο μοντέλο παραγωγής, το οποίο τους εξασφαλίζει ένα ποιοτικό, διαφοροποιημένο και ανταγωνιστικό προϊόν σε επίπεδο κόστους. Οι επιχειρήσεις αυτές μπορούν να υποστηρίξουν την εγκατάσταση του προϊόντος τους σε μία αγορά του εξωτερικού, μέσα από συνέργειες, για την αποτελεσματικότερη προσέγγιση και εγκατάστασή τους σε νέες αγορές. Ακόμη και οι επιχειρήσεις που έχουν αναπτύξει άκρως ποιοτικά και υψηλής ποιότητας προϊόντα καλούνται να αντιμετωπίσουν σημαντικά εμπόδια στην είσοδο και αποδοχή των προϊόντων τους σε νέες αγορές.
Αρκετές από τις απαραίτητες δράσεις προσέγγισης και διείσδυσης σε μια αγορά συνήθως παραλείπονται από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξαιτίας του κόστους υλοποίησης σε χρήμα, χρόνο ή τεχνογνωσία. Η ελλιπής οργάνωση αυτών των δράσεων ή η εφαρμογή τους με υψηλό κόστος, κάνουν ένα εξαιρετικό προϊόν που παράγεται από τον Ελληνα παραγωγό να φθάνει σε μια αγορά του εξωτερικού με δραματικά υψηλή τιμή. Το σύνηθες αποτέλεσμα είναι ο μικρός χρόνος παραμονής στην αγορά.
ΕΞΑΓΟΥΜΕ ΜΑΖΙ | ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ
Οι επιχειρήσεις μπορούν να ξεπεράσουν τα παραπάνω προβλήματα μέσα από ένα σχήμα συνέργειας το οποίο συντονίζεται και οργανώνεται από μία ομάδα εξειδικευμένων στελεχών. Οι συντελεστές του συνεργατικού σχήματος θα επιλέγονται με στόχο να μην υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των προϊόντων της ομάδας και να είναι εφικτή η δυνατότητα υλοποίησης μιας κοινής εξαγωγικής στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή θα συντονίζεται και θα υλοποιείται στην Ελλάδα από εξειδικευμένη εταιρεία στον χώρο των εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων. Αυτό προϋποθέτει ότι θα στελεχώνεται από κατάλληλο προσωπικό τόσο στην Ελλάδα όσο και στην αγορά στόχο. Κάθε επιχείρηση θα διατηρεί την εταιρική της ταυτότητα, αλλά η εξαγωγική της στρατηγική θα ενσωματώνεται με αυτήν της ομάδας για τις στοχευμένες αγορές.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ
Η προσέγγιση της αγοράς και η διαχείριση αυτής θα γίνεται πάντα στα πλαίσια της ομάδας. Αυτό δημιουργεί εξαιρετικά πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις που συμμετέχουν. Οικονομίες κλίμακας επιτυγχάνονται σε επίπεδο logistics, επικοινωνίας και παρουσίασης των προϊόντων στην αγορά. Υπολογίζεται ότι το κόστος προσέγγισης μπορεί να μειωθεί τουλάχιστον κατά 75% σε σχέση εκείνο που θα απαιτούνταν σε ατομική προσέγγιση. Αντίστροφα ανάλογες οικονομίες επιτυγχάνονται και στον χρόνο διαχείρισης και ανάπτυξης της αγοράς ακόμη και για τις επιχειρήσεις με οργανωμένο τμήμα εξαγωγών. Σε αυτή την περίπτωση, οι ευκαιρίες υλοποίησης δράσεων, αλλά και η διαπραγματευτική ικανότητα αντίστοιχα, αυξάνεται πολλαπλασιαστικά. Η ομάδα επιχειρήσεων αποκτά σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών, ακόμη και μεγάλων εταιριών. Ο αγοραστής μπορεί να προμηθεύεται μια μεγάλη γκάμα προϊόντων από επιχειρήσεις με υψηλή εξειδίκευση στην παραγωγή τους. Ταυτόχρονα όμως το κόστος διαχείρισης και έρευνας ελαχιστοποιείται δραματικά για τον αγοραστή, γεγονός που καθιστά την ομάδα εξαιρετικά ελκυστική. Επιπλέον χάριν των οικονομιών κλίμακας που επιτυγχάνονται από την προετοιμασία μέχρι και την εγκατάσταση στην αγορά, το προϊόν φθάνει στην αγορά ανταγωνιστικότερο.
Οι επιχειρήσεις που θα υιοθετήσουν αυτόν τον τρόπο οργάνωσης, μπορούν να βοηθηθούν ακόμη περισσότερο μέσω της αλληλεπίδρασης και ανταλλαγής γνώσεων και πληροφοριών. Περισσότερες ευκαιρίες πώλησης, ανάπτυξης προϊόντων, ανάπτυξη εμπορικών τακτικών και συνεργασιών μπορούν να προκύψουν. Όλες οι ενέργειες ανάπτυξης των επιχειρήσεων της ομάδας γίνονται στα πλαίσια μιας ενιαίας μεσο-μακροπρόθεσμης στρατηγικής. Αυτό καθιστά όχι μόνο εφικτή, αλλά και ανταγωνιστική, την υλοποίηση δράσεων που ακόμη και μία μεσαία επιχείρηση θα ήταν δύσκολο να υλοποιήσει.
Ο τρόπος οργάνωσης που περιγράφηκε αρκετά συνοπτικά πιο πάνω, βασίζεται βαθιά στην ιδέα της συνέργειας και της ομαδικότητας. Αποτελεί ένα σημαντικό εξαγωγικό εργαλείο για την επίλυση των προβλημάτων που δημιουργούνται εξαιτίας της μεγάλης διασποράς των ελληνικών αγροδιατροφικών επιχειρήσεων καθώς και του μικρού τους μεγέθους, καθιστώντας τες ανταγωνιστικές και βιώσιμες στις διεθνείς αγορές.
*Η κατανομή των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, με βάση το μέγεθός τους έχει ώς εξής: 96,7% είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις (10< άτομα), 2,8% μικρές (10-40), 0,4% (50-249) μεσαίες και 0,1% μεγάλες επιχειρήσεις (250<). Η συντριπτική πλειοψηφία των αγροδιατροφικών επιχειρήσεων διοικείται από τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι τόσο για την παραγωγή όσο και για τις εξαγωγές. | Eurostat 2013
*Brand & Export Strategist
Contact@fooditerranean.com
