Η ιδεολογικό-πολιτική διαμάχη ως προς τον προσδιορισμό της υγείας ως δημόσιου ή ιδιωτικού αγαθού ερείδεται στις δυο εκ διαμέτρου αντίθετες θεωρήσεις που έχουν αναπτυχθεί ιστορικά σε σχέση με την κατανομή και την κατανάλωση των αγαθών της υγείας, αλλά και την έκταση της κρατικής παρέμβασης στην οργάνωση και τη ρύθμιση του τομέα της υγείας.
Η νεοκλασική θεώρηση ως προς τη διάκριση μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών αγαθών, η οποία εδράζεται στη θεωρία του Adam Smith και τη γνωστή μεταφορά του ως προς το «αόρατο χέρι» της αγοράς το οποίο παρεμβαίνει και επιτυγχάνει την άριστη οργάνωση της οικονομίας (τι θα παραχθεί, σε ποιες ποσότητες και πως θα διανεμηθεί), υποστηρίζει τον τέλειο ανταγωνισμό και τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης στην ελεύθερη λειτουργία της οικονομίας. Η απρόβλεπτη, αβέβαιη και ασταθής, ωστόσο, φύση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες υγείας καθιστά αδύνατο εκ μέρους των καταναλωτών-χρηστών τον προγραμματισμό, τόσο του είδους, όσο και της ποσότητας των φροντίδων υγείας που θα χρειαστούν και ως εκ τούτου και των δαπανών που θα πρέπει να καταβάλουν για να τις «αγοράσουν». Όπως έχει χαρακτηριστικά αναφέρει ο νομπελίστας Αμερικανός οικονομολόγος Kenneth Arrow όταν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα υγείας δεν μπορείς απλά να βγεις στην αγορά και να «ψωνίσεις» υπηρεσίες υγείας, ούτε έχεις τη δυνατότητα λόγω χρόνου και σοβαρότητας να συγκρίνεις τις τιμές ή να περιορίσεις της ζήτησή σου επειδή οι υπηρεσίες που έχεις ανάγκη είναι ακριβές ή να αναβάλεις την κατανάλωσή τους μέχρι να πέσουν οι τιμές ή μέχρι να εντοπίσεις την καλύτερη προσφορά στην αγορά.
Σ’ ένα καθεστώς ιδιωτικοποιημένης φροντίδας υγείας όταν αναφύονται έκτακτες και ιδιαίτερα έντονες ανάγκες υγείας η αβεβαιότητα αυτή καθίσταται δύσκολα διαχειρίσιμη και τα συστήματα υγείας απειλούνται με κατάρρευση εάν δεν υπάρξει η αναγκαία κρατική παρέμβαση διασφάλισης της βιωσιμότητάς τους και μεγιστοποίησης της ικανότητάς τους να ανταποκριθούν στις ανάγκες αυτές. Η παρούσα κρίση δημόσιας υγείας που προκαλεί σε παγκόσμιο επίπεδο η πανδημία του Covid-19 αποτελεί καταφανές παράδειγμα της αδυναμίας της ελεύθερης αγοράς να ρυθμίσει με αποτελεσματικό ή άριστο τρόπο την παραγωγή και κατανομή των πόρων της υγείας και καθιστά περισσότερο επιτακτική ίσως από ποτέ άλλοτε την αναγκαιότητα γενναιόδωρων επενδύσεων εκ μέρους του κράτους και αύξησης των δημοσίων δαπανών για την υγεία για την επαρκή προστασία των ατόμων και των πληθυσμών που πλήττονται από την πανδημία και τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής ωφέλειας που συνεπάγεται η αντιμετώπιση της πανδημίας και ο έλεγχος και περιορισμός της διασποράς της. Ο σχεδιασμός των πολιτικών υγείας και κοινωνικής προστασίας θα πρέπει να προκρίνει πρωτίστως την ανάληψη μέτρων ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας μέσω της αύξησης των εισροών του, τόσο σε ανθρώπινο κεφάλαιο, όσο και σε φυσικούς πόρους, άμβλυνσης των δυσμενών επιπτώσεων και των κοινωνικών κινδύνων που επιφυλάσσει η πανδημία στην κοινωνική ευημερία και διασφάλισης της απρόσκοπτης, ισότιμης και καθολικής πρόσβασης όλων των ατόμων στις αναγκαίες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας.
Σήμερα που η τεράστια βιομηχανία ιδιωτικής υγείας των ΗΠΑ, η οποία έχει συμβάλει διαχρονικά στη διαιώνιση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία, με τους ανασφάλιστους, βάσει των διαθέσιμων έως το 2019 δεδομένων, να ξεπερνούν τα 27 εκατομμύρια, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις έκτακτες ανάγκες που προκαλεί η πανδημία, οι ΗΠΑ, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times «βάζουν στην άκρη την περηφάνεια τους κάνοντας έκκληση για βοήθεια». Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος Trump δεσμεύεται να προστατεύσει τα άτομα έναντι του κόστους της φροντίδας υγείας καλύπτοντας τις ανάγκες των ανασφάλιστων ή υπό-ασφαλισμένων πολιτών, τόσο ως προς τη διαγνωστική εκτίμηση του Covid-19, όσο ως προς την υγειονομική περίθαλψη όλων όσοι χρήζουν νοσηλείας, σε μια προσπάθεια όχι μόνο προστασίας της υγείας των ατόμων, αλλά και της ίδιας της δημόσιας υγείας, αντλώντας από ένα τεράστιο πακέτο μέτρων συνολικού ύψους 3 τρις δολαρίων.
Η πανδημία του Covid-19 καθιστά εναργές ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός», καθώς η πίεση που ασκεί στα ήδη για πολλά χρόνια πληττόμενα υπό συνθήκες οικονομικών περιορισμών, λιτότητας και δημοσιονομικής προσαρμογής συστήματα υγείας είναι πρωτόγνωρη και καταδεικνύει με τον πιο γλαφυρό τρόπο τις ανεπάρκειες, τις δυσλειτουργίες και τις αδυναμίες τους στις οποίες έχει συντελέσει σε παγκόσμιο επίπεδο η διαχρονική υποχρηματοδότηση και συστηματική συρρίκνωσή τους προς όφελος της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας». Ταυτόχρονα, ο Covid-10 θέτει εν κινδύνω την υγεία κάθε ατόμου και κάθε κοινωνικής ομάδας ανεξαρτήτως οικονομικής δύναμης και αγοραστικής ικανότητας, ιδεολογικής ή πολιτικής ταυτότητας, εθνικότητας ή άλλων προσωπικών χαρακτηριστικών.
Ως εκ τούτου, η παρούσα υγειονομική κρίση δεν μπορεί παρά να «πείθει» ακόμη και τους πιο διαπρύσιους κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού και υπέρμαχους της ιδιωτικοποίησης του τομέα της υγείας ως προς την παραδοχή ότι η υγεία αποτελεί ένα θεμελιώδες δημόσιο, κοινωνικό, αλλά και οικουμενικό αγαθό αξίας, η προστασία και η μεγιστοποίηση του αποθέματος του οποίου δεν μπορεί να επαφίεται στην ατομική δράση και επιλογή και κάθε άλλο παρά ως προϊόν «προς πώληση και αγορά» θα πρέπει να προσλαμβάνεται.
