(τελευταίο άρθρο)
Νικόλαος Μπερντιάεβ Του διάσημου Ορθόδοξου
Ρώσου Φιλοσόφου
ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ
Αθήνα 1968
Oμως η πνευματικότητα έχει γίνει συμβολική και θάταν σφάλμα να πούμε πως ο άνθρωπος είναι πνεύμα….. Όμως, είναι μέσα στο πνεύμα, αλλά είναι επικίνδυνο να χωρίζουμε το πνεύμα από την κοινωνική ζωή που κυριαρχεί ως υλισμός που είναι χωρισμένος από το πνεύμα…
Ακόμα, κατά τον απ. Παύλο και τον Μπερντιάεβ, ο Νέος άνθρωπος του πνεύματος δεν αρνείται τη ΣΑΡΚΑ, την σπουδαιότητα της τεχνικής, του κοινωνικού αγώνα και την οργάνωση. Γιατί αν δεν αγωνιζόμαστε καταλήγουμε στη δουλεία, στην υποταγή, στο κακό… Όμως ο Μετα-νέος άνθρωπος έχει συνταυτιστεί με τον σημερινό κόσμο του ΥΠΕΡ-ΚΑΚΟΥ, με την μορφή της προόδου και την απόλυτη ΑΝΤΙΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΡΝΤΙΑΕΒ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Στο σημερινό τελευταίο άρθρο μας από το τελευταίο κεφάλαιο, που όπως έχουμε ήδη, αναφέρει έχει τον τίτλο «η καινούργια πνευματικότητα», κ.λπ. ο συγγραφέας το αναπτύσσει και το αναλύει σε 5 μέρη: εμείς σήμερα θα προσπαθήσουμε, μέσα από τις βασικές θέσεις του διάσημου συγγραφέα, να δώσουμε στους αναγνώστες και αναγνώστριες την ουσία της μεγάλης αγωνίας για τη λειτουργία της πνευματικότητας στον νέο κόσμο μετά τη διαστροφή της πνευματικότητας, βασικά σε ολόκληρο τον εφιαλτικό 20ο αιώνα.
Όμως επισημαίνει τη συνέχιση της πνευματικής ισοπέδωσης και στον 21ο αιώνα, που εξακολουθεί τους πολέμους και τις νέες απάνθρωπες καταστροφές.
Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΧΕΙ ΜΕΙΝΕΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ
Από το πρώτο μέρος, λοιπόν, παραθέτω από σελ. 197-198 τον μεγάλο προβληματισμό του Μπερντιάεβ που γράφει τα εξής:
«Ανάγοντας την πνευματική ζωή σε μια μέθοδο σωτηρίας και μη βλέποντας στον χριστιανισμό παρά μια θρησκεία προσωπικής σωτηρίας η πνευματικότητα καταλήγει στην εξασθένηση της πνευματικής ζωής, με τις σχέσεις προς την κοινωνική και ιστορική ζωή να έχουν αντικειμενοποιηθεί και η πνευματικότητα να έχει μείνει συμβολική, για να γίνει το πνεύμα ΣΚΙΑ της αντικειμενοποίησης….
Με την αντίληψη της πνευματικής ζωής που δεν θα αφορά στην προσωπική σωτηρία να οδηγεί στην υποταγή της πνευματικότητας σε όλες τις μορφές της κοινωνικής ζωής…
Με την ιδέα της προσωπικής σωτηρίας να είναι ένας υπερβατικός εγωισμός και μια προβολή του εγωισμού στην αιώνια ζωή. Με τις σχέσεις προς τον θεό να γίνονται συμφεροντολογικές και η καθαρή πνευματικότητα να γίνεται αδύνατη, με ταυτόχρονη καταστροφή της θεανθρώπινης ουσίας του Χριστιανισμού, γιατί είναι αδύνατη η σωτηρία για τον καθένα ξεχωριστά.
ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΣΩΘΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΧΑΝΟΝΤΑΙ
Ο Μπερντιάεβ τονίζει ότι κανείς δεν μπορεί να σωθεί μόνος παρά μόνο με τον πλησίον, με τους άλλους ανθρώπους, με τον κόσμο.
Για να οφείλει ο καθένας να πάρει επάνω του τον πόνο και την οδύνη του κόσμου και των ανθρώπων και να μοιραστεί το πεπρωμένο του.
Με όλους να απαιτούν για όλους και να μην μπορούν να σωθούν, αν οι άλλοι άνθρωποι και ο κόσμος χάνονται.
Με τον κοινωφελισμό της σωτηρίας να παραμορφώνει την πνευματική ζωή… η οποία βρίσκεται καταδικασμένη σε μια εγκόσμια σφαίρα εξωπνευματική, παρόλο που η πνευματικότητα είναι βαθιά αλλά ο προσανατολισμός της είναι κοινωνικός. Με το χριστιανισμό να οφείλει συγχρόνως να είναι ελεύθερος από τον κόσμο.
ΘΑ ’ΤΑΝ ΣΦΑΛΜΑ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΟΤΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΝΕΥΜΑ…
Στο δεύτερο μέρος ξεκινά να πει: «Θάταν σφάλμα να πούμε πως ο άνθρωπος είναι πνεύμα. Αλλά, θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει πνεύμα. Ο άνθρωπος, λοιπόν, έχει το πνεύμα αλλά οφείλει να γίνει πνεύμα, να είναι πνεύμα να είναι ενσαρκωμένο πνεύμα.
Αυτό ο σκοπός, όμως, πραγματοποιείται όταν ο άνθρωπος είναι μέσα στο πνεύμα κι όταν κατέχεται από το πνεύμα…. αυτό σημαίνει πως το πνεύμα τον διαπερνά, τον εμπνέει, με δημιουργία… αναμφισβήτητα. Για να υπάρχει ένα θεωρητικό στοιχείο στην πνευματική ζωή. Αλλά, αυτή τούτη η θεωρία είναι μια στιγμή του δημιουργικού δρόμου, αφού η ίδια η θεωρία δεν είναι παρά μια μορφή της δημιουργικής ενέργειας.
Με το θεωρημένο ον να μεταμορφώνεται από τη θεωρία…, η οποία είναι, λέει, ο Μπερντιάεβ μια δραστηριότητα του πνεύματος, μια αντίσταση του ανθρώπου στην εξαντλητική διαδικασία μιας τεχνικής που ρυμουλκείται από την επικαιρότητα που σημαίνει ακριβώς την οριστική υποταγή του ανθρώπου στην αντικειμενοποίηση.
ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΧΩΡΙΖΟΥΜΕ ΡΙΖΙΚΑ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Σ’ αυτό το τρίτο μέρος αναλύει κυρίως τη λειτουργία του πνεύματος στην κοινωνική, οικονομική, τεχνολογικά και πολιτιστική ζωή, λέγοντας στην αρχή του σημαντικού τρίτου μέρους ότι: «είναι επικίνδυνο να χωρίζουμε ριζικά την πνευματική από την κοινωνική ζωή. Γιατί η κοινωνική ζωή εξαρτάται εξ ολοκλήρου από την πνευματική κατάσταση των ανθρώπων.
Με την πνευματική ζωή των ανθρώπων να υφίσταται την επίδραση της κοινωνικής ζωής, ενώ οι σχέσεις ανάμεσα στο άνθρωπο και στην οικονομία εξαρτώνται από διάφορες μορφές της πνευματικότητας. Μάλιστα, οι μορφές της πνευματικότητας είναι δυνατά ενωμένες με τις μορφές της ανθρώπινης συνεργασίας με τις σχέσεις ανθρώπου προς άνθρωπο.
Με τον Χριστιανισμό να εξελίσσεται για να μπορεί να ευνοηθεί από ένα εξανθρωπισμένο περιβάλλον, αλλά και από ένα περιβάλλον σχεδόν κτηνώδες.
ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ;
Όμως, χωρίς την πνευματικότητα από την πληρότητα της ζωής καταλήγουμε στην κυριαρχία του υλισμού που είναι χωρισμένη από το πνεύμα, έχοντας σώμα της το ΧΡΗΜΑ. Με το χρήμα να είναι η δύναμη και η ισχύς ενός κόσμου χωρισμένου από το πνεύμα, δηλαδή από την ελευθερία από τη σημασία, από τη δημιουργική δραστηριότητα….
Βασικά, όμως, η παλιά πνευματικότητα δεν θέλησε να εννοήσει τον αγώνα εναντίον του κακού και εναντίον της κυριαρχίας του πάνω στον άνθρωπο, ομως η καινούργια συνείδηση αποσπασμένη από την πνευματικότητα, θέλει να πολεμήσει εναντίον του κακού και εναντίον της κυριαρχίας του πάνω στον άνθρωπο της στοιχειώδους φύσης, με τη βοήθεια της τεχνικής οργάνωσης της ζωής, αλλά, η αντίθεση ανάμεσα στην άσκηση και την τεχνική θράβει την ολοκλήρωση της ανθρώπινης φύσης.
Για να καθίσταται η πνευματικότητα αφηρημένη και ανίσχυρη στον αγώνα της, μεταμορφώνοντας την τεχνική και την οργάνωση σε ένα Βασίλειο, χωρίς ψυχή… Με την άρνηση της πνευματικότητας να είναι η άρνηση του ανθρώπου ως εικόνας το Θεού μέσα στον Άνθρωπο.
Ο Ν. ΜΠΕΡΝΤΙΑΕΒ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ
Όμως, τότε που έγραψε το βιβλίο ο Μπερντιάεβ πίστευε πως ο άνθρωπος των 2 παγκοσμίων πολέμων και της πυρηνικής εποχής θα προσπαθούσε χριστιανικά, να πολεμήσει το κακό. Όμως, τώρα που γράφουμε, αυτό το ΚΑΚΟ είναι υπερκυρίαρχο, απάνθρωπο και καταστροφικό και θα συνεχίσει σε όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα. Αλλά ακόμα, για ποιο Χριστιανισμό μιλάμε ότι μπορεί και μάλιστα «Σοσιαλιστικά» ν’αναλάβει Χριστιανικά έναν ουσιώδη αγώνα εναντίον του κακού, αφού αυτός ο Χριστιανισμός ως θεσμικές εξουσίες είναι παραδομένος στο…. κακό των μεγάλων συμφερόντων και των παπικών τραπεζών… του αγίου πνεύματος.
O NEOΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΔΕΝ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΥΠΟ ΤΟΝ ΟΡΟ ΝΑ ΜΗΝ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΑΠΛΩΣ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΙΑ
Για να συνεχίσει ο Μπερντιάεβ (σελ. 214) γράφοντας: «Αλλά αρνούμενοι τη σπουδαιότητα της τεχνικής, του κοινωνικού αγώνα και της οργάνωσης καταλήγουμε στην άρνηση, στην ταπείνωση του ανθρώπου, στην δουλεία, στην υποταγή, στο κακό μέσα στο οποίο συμπορεύεται.
Όμως το καθήκον της καινούργιας πνευματικότητας είναι να συνενώσει θεωρία και δράση, για πνευματική συγκέντρωση και αγώνα. Ωστόσο, είναι απολύτως εσφαλμένο να αξιώνει κανείς να οικοδομήσει την Νέα πνευματική ζωή πάνω στην αρχαία με αντίθεση ανάμεσα στο «Πνεύμα» και στη «σάρκα».
Για τον απ. Παύλο, επρόκειτο ν’αντιπαραταχθεί ο (Νέος) άνθρωπος απέναντι στον παλαιό άνθρωπο.
Γιατί ο Νέος άνθρωπος, του «πνεύματος» δεν αρνείται καθόλου «τη σάρκα», υπό τον όρο να μην εννοείται η λέξη «σάρκα» ως αμαρτία, γιατί ο νέος άνθρωπος γίνεται κύριος της σάρκας για να τη φωτίσει και να τη μεταμορφώσει, για να τείνει σε μια πνευματική «σάρκα».
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
Με αυτές τις απόψεις του ο Μπερντιάεβ τονίζει ότι: Έτσι καταλήγουμε σε μια διαφορετική καινούργια αντίληψη της διαδικασίας της εργασίας που δεν είναι μόνο άσκηση αλλά είναι τεχνική και οικοδόμηση, θυσία και αγώνας, με διείσδυση του ανθρώπου στην κοσμική ζωή, αλλά είναι ακόμα συνεργασία με τους άλλους ανθρώπους.
Μια διαδικασία εργασίας που είναι και σχέση μαζί τους, αλλά αυτή η διαδικασία εργασίας βαθιά δεμένη με την πνευματικότητά της τροποποιεί το χαρακτήρα, την κάνει πιο ακέραιη και τη συνδέει ακόμη και με το Σοσιαλισμό.
Γιατί πρέπει να σχηματίσουμε στον κόσμο μια πνευματικότητα, μια χριστιανική πνευματικότητα που μπορούμε να την πούμε κοινοτική. Αλλά αυτή, πριν απ’ όλα ΟΦΕΙΛΕΙ να είναι περσοναλιστική, γιατί βασίζεται στις σχέσεις ανθρώπου προς άνθρωπο, όπου, αυτή η πνευματικότητα αγωνίζεται εναντίον της τυραννίας της κοινωνίας στο ανθρώπινο πρόσωπο και αναγνωρίζει δικαιώματα του ανθρώπου για μια εσωτερική ζωή και για τη μοναξιά.
Μάλιστα, αν παραδεχτούμε ότι οι πνευματικές μορφές είναι οι ουσιαστικές βάσεις των διαφόρων μορφών της κοινότητας, μεταθέτουμε το κέντρο της βαρύτητας κάθε επανάστασης, βάζοντας στο πρώτο επίπεδο την επεξεργασία του ανθρώπινου χαρακτήρα, για την αύξηση της ανθρώπινης ποιότητας.
Το τέταρτο μέρος αναφέρεται στην πνευματικότητα του Χριστιανισμού. με την επενέργεια του πνεύματος να μεταφράζεται πάντα ως κατάργηση της κατάθλιψης και της ανθρώπινης ταπείνωσης. Για να είναι ένα ζωτικό πέταγμα και μια έκσταση. Όμως, στο πέμπτο μέρος και τελευταίο του βιβλίου πνεύμα και πραγματικότητα θα ασχοληθούμε στον εορτασμό της ύψωσης του Σταυρού 14 Σεπτεμβρίου.
