«Γιατί άραγε, είμαστε έτοιμοι να παραδώσουμε τον εαυτό μας σ’ αυτόν το «αφ’ εαυτού» ασύνορο χώρο -το διαδίκτυο-, αυτό δηλαδή που καταφέραμε μετά από τόσα χρόνια να «αρπάξουμε» από τα χέρια καθεστωτικών δυνάμεων;».
(Muriel Flis-Trèves, Γαλλίδα ψυχίατρος – ψυχαναλύτρια, πανεπιστημιακός)
ΣΕ ΟΧΙ και πολύ παλιές εποχές, όποια μηνύματα παίρναμε ή στέλναμε ταχυδρομικά αφορούσαν περισσότερο σε λογαριασμούς (ΔΕΚΟ), υπενθυμίσεις δανείων (τράπεζες), υπηρεσιακά έγγραφα, ασφαλιστικές εταιρίες, διαφημίσεις, και λιγότερο σε γράμματα, δέματα, επιστολικά δελτάρια (cartes postales)*.
Η ΠΑΛΙΑ συνήθεια να μεταφέρουμε στο επιστολόχαρτο σκέψεις, συναισθήματα και συμβάντα εξέλιπε από τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Γενικά η έγχαρτη αλληλογραφία –παραδοσιακός τρόπος επικοινωνίας- «πέθανε» όταν το τηλέφωνο έγινε «κινητό» εξάρτημα του… σώματός μας! Με την κατοπινή δε ιλιγγιώδη εξέλιξη της τεχνολογίας, το κινητό κάθε μορφής «καταβρόχθισε» και τους άλλους τρόπους σχέσεών μας, με όλες τις «ευεργετικές» αλλά και επιβλαβείς συνέπειες.
ΘΥΜΑΜΑΙ, στη δεκαετία 1960-1970, υπήρχε ένα τηλέφωνο στο χωριό- στο περίπτερο ή στην κοινότητα- από το οποίο με μεγάφωνο ειδοποιούνταν κάθε φορά αυτοί που είχαν μια τηλεφωνική επικοινωνία από την πόλη ή το εξωτερικό. Ξεροσταλιάζαμε αδημονώντας να γίνει η σύνδεση, να ακούσουμε τις όχι και τόσο καθαρές φωνές των αγαπημένων μας που ζούσαν σε μεγαλουπόλεις, ή εργαζόντουσαν σε Γερμανία, Αμερική, Αυστραλία…
ΓΙΑ το «θάνατο» της παλιάς ζωντανής επικοινωνίας με τις κάρτες και τα σύντομα καλλιγραφημένα ή ανορθόγραφα «μηνύματα», είχαμε γράψει πριν 30 χρόνια στα «Χανιώτικα νέα» (1). Επισημαίναμε τότε ότι οι κάρτες ή κάποιες φωτογραφίες «ήταν απλοϊκές και αφελώς χρωματισμένες» (επιχρωματισμένες). Όμως αποτελούσαν «αναπόσπαστο μέρος της συναισθηματικής βίωσης των γεγονότων (Χριστούγεννα, Πάσχα, γενέθλια, γέννηση παιδιού κ.ά.)
Η ΓΡΑΠΤΗ αλληλογραφία άλλαζε τη διάθεση και σε προδιέθετε, συνήθως, για χαρούμενες στιγμές. Τις έφερνε ο ταχυδρόμος σπίτι, κι αν είχε χρόνο τον κερνούσες, σου έλεγε τα νέα από την πόλη, τον κόσμο! Άνοιγες ανυπόμονα το γράμμα ή την κάρτα και διάβαζες τις «ειδήσεις» ή τις ευχές. Έρχονταν και οι άλλοι κοντά σου- μάνα, αδέλφια, παππούδες. Ένα αδιόρατο χαμόγελο στα χείλη, μια λάμψη στα μάτια, και να η συγκίνηση ότι ο καλός σου, ο αδελφός ή κάποιος μακρινός συγγενής ή φίλος σου, σε νοιάστηκε! «Μας θυμήθηκαν!», έλεγες. Ένα αναπόφευκτο δάκρυ θόλωνε το μάτι, όταν ο αποστολέας ήταν πολύ αγαπημένο πρόσωπο. Μια μικρή μέθεξη εκείνη η συγκινητική διαδικασία επικοινωνίας.
… ΑΛΛΟΙ καιροί, άλλοι συναισθηματικοί τρόποι επαφής, άλλες εμπειρίες. Τότε δούλευαν όλες οι αισθήσεις σου: το κηρύκειο του ταχυδρόμου, το πιάσιμο του χαρτιού, η οσμή του γράμματος, τα χρώματα της γραφής, η φωτογραφία, η χρήση των λέξεων: όλα δημιουργούσαν μια εύλογα φορτισμένη ατμόσφαιρα.
ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ αγαπησιάρικη γραπτή επικοινωνία μάς θύμισε η «Ελευθερόπολις». Στο 90ο φύλλο της (Ιούλ.-Αύγ.-Σεπτ. 2018) και στη σελίδα 3 («Η Ροδαρά μας»), ο Χαράλαμπος Ελευθεροπολίτης που διαθέτει το ταλέντο να μας συγκινεί με τις παλαιϊκές ιστορίες του -αχ! εκείνο «το Γραμματσάκι» του-, αλλά και την τέχνη να μεταλαμπαδεύει έμμεσα στους νέους την αγάπη για την παράδοση, συγκέντρωσε μερικές σχετικές μαντινάδες (της Αικατερivης Κουρμούλη) από την «Επετηρίδα Εταιρείας Κρητικών Σπουδών» (1999). Όλες (μερικές παρακάτω) είναι ερωτικές, αριστουργηματικές και εκφράζουν στο χαρτί τα «πάθη» μιας αλλοτινής εποχής:
«Κι όντε θα πιάσεις το χαρτί,/ το γράμμα να ξανοίξεις
βγάλε το μαντηλάκι σου,/ τα δάκρυα να σφουγγίζεις».
«Κι αν έχει λάθος το χαρτί/ ρίξε το στην αθάλη
γιατί κι εγώ όντε σού ‘γραφα/ είχα δική σου ζάλη».
«Να γράψω θέλω μια γραφή/ μια Παρασκήν ημέρα,
να σου τη στείλω, αγάπη μου,/ με τη δική μου χέρα».
«Γράφω σου μιαν επιστολή,/ κι εσύ να γράψεις άλλη
να καταλάβωμε τα δυο/ ο είς τ’ αλλού τη ζάλη.
«Και πάλι γράφω στο χαρτί/ με την πολλή γλυκότη
εσύ ‘σαι που τη σκλάβωσες/ την ακριβή μου νιότη.
«Και γράφε μου πώς τα περνάς, / γιατί στεναχωρούμαι
Μα μεις κι αν αλλαργάραμε/ πάλι θ’ ανταμωθούμε.
«Αυτό το γράμμα, μάθια μου,/ σου στέλνω να διαβάσεις,
να δεις με τ’ αματάκια σου / να κάτσεις να με κλάψεις.
«Γράφω γραφή και πέμπω σου / με γράμμα τω χεριώ μου
κι αντίς μελάνι έβανα/ δάκρυα των αμμαθιώ μου.
1
«Κάνε ρεμέδιο, γράφε μου/ κι ελόγου σου, να μάθω
γιατί κι εγώ για λόγου σου/ πρίκες και βάσανα’ χω.
«Και γράψε μου, πουλάκι μου,/ να δω, να καταλάβω
πως μ’ αγαπάς, με την καρδιά/ παρηγοριά να λάβω. (…)
Περασμένες εποχές με άλλες συνήθειες. Ίσως συναισθηματικά πιο επώδυνες, όμως απτές, ειλικρινείς και λυτρωτικές στο θέμα της επικοινωνίας.
ΣΗΜΕΡΑ τα δάκτυλα των νέων «χορεύουν» πάνω σε πληκτρολόγια Η/Υ, ή σε οθόνες «αφής» κινητών! Δεν ξαναθυμάμαι αντίχειρα και δείχτη σε τέτοιους ταχύτατους ρυθμούς. Στέλνουμε sms, ευχές, καλημερίσματα με emoticons, μικρά κείμενα, σχόλια, selfies, likes, φωτογραφίες, βίντεο: ένας καινούργιος «άυλος κόσμος», ασύλληπτος πριν λίγα χρόνια! Τα μηνύματα (messages) «ταξιδεύουν» τόσο γρήγορα που, με ή χωρίς φωτογραφία, με ή χωρίς βίντεο/μουσική, απαντώνται σε ελάχιστο χρόνο! Και όλα αυτά σε κοινή θέα…!
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ μας είναι αν, μια τέτοια κοινοποίηση μηνυμάτων, ιδιωτικών φωτογραφιών, σχολίων, επιστολών και «καρτών» στο fb ή σε tablet, συνιστά πραγματική επικοινωνία ή μήπως αποτελεί μια απέραντη κι ανυπόφορη μοναξιά; Μήπως όλα αυτά, λέμε, δίνουν μια φαντασιακή αίσθηση επικοινωνίας που στο τέλος αφήνει μόνο μια πικρή γεύση; Πολλές οι απαντήσεις με τα υπέρ και τα κατά επί του θέματος και καλύτερος κριτής τους ο χρόνος.
ΠΙΘΑΝΟΝ με τη νέα τεχνολογία να κερδίζουμε χρόνο, έξοδα, να εκμηδενίζουμε αποστάσεις, να ξαναφέρνουμε «εν ζωή» παλιές γνωριμίες… Όμως, όταν «αδειάσεις» αυτά που έχεις να πεις και κλείσεις κινητό ή Η/Υ, πόση πληρότητα αισθάνεσαι σαν άτομο βλέποντας γύρω σου μόνο τον εαυτό σου και μια άψυχη τεχνολογία;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Στ.Γ. Κλώρης, «Χανιώτικα νέα», «Ο Θάνατος της Κάρτας», 24/4/1989
*[Η carte postale (=ταχυδρομικό δελτάριο), ένα ορθογώνιο χοντρό illustration χαρτί, είναι εικονογραφημένη μπροστά, ενώ στο πίσω μέρος της ο αποστολέας γράφει σύντομο κείμενο, τα στοιχεία και τη δ/νση του παραλήπτη. Παλαιότερα ταχυδρομούνταν φθηνότερα, γι αυτό και η χρήση τους ήταν πιο διαδεδομένη… Σήμερα οι καρτ-ποστάλ αποτελούν μουσειακό είδος (καρτοφιλία). Συλλέγονται όπως τα γραμματόσημα. Δεν είναι δε τυχαία η σπουδαία έκθεση φιλοτελικών-ιστορικών τεκμηρίων που έγινε το 2017 στο Ηράκλειο. Η παλαιότερη carte postale ταχυδρομήθηκε το 1840 στο Λονδίνο. Στην Ελλάδα στα 1893, με θέμα την Ακρόπολη των Αθηνών].
