Ποια η θέση της έντυπης αφίσας στις μέρες μας και ποιος ο ρόλος της σε ένα περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο ψηφιακό; Κι ακόμα, τι μπορεί να σημαίνει η συμμετοχή ενός νέου δημιουργού – καλλιτέχνη σε έναν διεθνή διαγωνισμό αφίσας; Τι αποκομίζει και σε τι μπορεί να τον βοηθήσει;
Λίγες ώρες πριν την τελετή απονομής των φετινών βραβείων για τον 6ο διεθνή διαγωνισμό αφίσας του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, ο οποίος θα πραγματοποιηθεί αύριο, Κυριακή, στις 6 το απόγευμα στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου στο παλιό λιμάνι, οι “Διαδρομές” θέλησαν να βρουν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Στο πλαίσιο αυτό συνομίλησαν με μέλη της κριτικής επιτροπής και διακριθέντες στους προηγούμενους διεθνείς διαγωνισμούς του Μουσείου Τυπογραφίας, οι οποίοι μετέφεραν την εμπειρία τους από τους διαγωνισμούς αλλά και σκέψεις τους γύρω από ένα κοινό τους πάθος που είναι η αφίσα ως μέσο επικοινωνίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΛΗΜΠΑΣΑΚΗΣ:
«Τα Χανιά πρέπει να είναι περήφανα
για το Μουσείο Τυπογραφίας»
«Ο διαγωνισμός αφίσας του Μουσείου Τυπογραφίας αποτελεί πλέον έναν πολύ σοβαρό πολιτιστικό θεσμό για τον τόπο μας, ο οποίος έχει ανάγκη από τέτοιες πρωτοβουλίες και προσφορές», επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής στο Εργαστήριο Χαρακτικής Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και μέλος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού αφίσας Γιάννης Μπελημπασάκης.
«Όχι ότι δεν συμβαίνουν πράγματα στον πολιτισμό, όμως κάτι τόσο εξειδικευμένο και ευαίσθητο επισφραγίζει έναν πολιτιστικό, ιστορικό και θεσμικό πλουραλισμό ο οποίος υποδεικνύει το προφίλ μιας κοινωνίας που σέβεται τον εαυτό της και δεν πορεύεται μόνο με τετριμμένους ή κατεστημένους τρόπους καλλιέργειας του κοινού. Το Μουσείο Τυπογραφίας αποτελεί έναν φωτεινό φάρο και όσο η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο πιο σημαντικό ρόλο θα αποκτά λόγο του πραγματικού και εννοιολογικού του εκτοπίσματος. Η πόλη των Χανίων θα πρέπει να είναι υπερήφανη», προσθέτει ο κ. Μπελημπασάκης.
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο της αφίσας στις μέρες μας ο επ. καθηγητής του ΑΠΘ σημειώνει: «Η αφίσα κατοχυρώνει την επικοινωνία με έναν τρόπο που κανένα άλλο μέσο δεν μπορεί λόγω της θέσης που έχει καταλάβει στην αστική συνείδηση τους τελευταίους δύο αιώνες. Η φόρμα της εξελίσσεται και θα εξελίσσεται διαρκώς συμπυκνώνοντας νέες μορφές και μηχανισμούς ανάγνωσης και νέων σχέσεων πρόσληψης της. Αποτελεί μηχανισμό εξέλιξης της ίδιας της Γλώσσας και περιγράφει τις νέες σχέσεις του οπτικού λόγου με το συλλογικό ασυνείδητο. Οι νέες τεχνολογίες και πλατφόρμες επικοινωνίας έρχονται να ενισχύσουν αυτήν την συνθήκη χωρίς ωστόσο να μπορούν να αντικαταστήσουν την θέση της αφίσας στον πραγματικό κοινωνικό χώρο. Στο επίπεδο σύλληψης της, η έντυπη τεκμηριωμένη μορφή της αφίσας, είτε πρόκειται για μια ψηφιακή εκτύπωση είτε υλοποιήθηκε σε ένα εργαστήριο χαρακτικής, αποτελεί προϋπόθεση εξέλιξης της φόρμας και του φορμά της».
Ρωτάμε τον κ. Μπελημπασάκη αν υπάρχει κάποια αφίσα που να ξεχωρίζει για τον ίδιο μέσα στα χρόνια: «Ως εικαστικός-χαράκτης και λόγω της ακαδημαϊκής μου ιδιότητας θα επικαλεστώ τον Κ. Γραμματόπουλο, τον δάσκαλο των δασκάλων μου Γιανναδάκη Εμμ. και Ξ. Σαχίνη, και την έγχρωμη λιθογραφική αφίσα του «Εμπρός της Ελλάδος Παιδιά». Πρόκειται για μια αφίσα εθνικής σκοπιμότητας κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, η οποία πέραν των αισθητικών ή προπαγανδιστικών της αξιώσεων έχει εντυπωθεί δια μέσου των σχολικών εορτών στο ασυνείδητο της γενιάς μου με τρόπο ανεξίτηλο. Η αφίσα αυτή ανα-τυπώθηκε και φωτοτυπήθηκε τόσες φορές, που όταν κανείς ατενίζει την αυθεντική σχεδόν του ξενίζει. Η αφίσα που είχε συνασπίσει το πατριωτικό φρόνημα υπό την απειλή κατακτητή, θέλει πλέον στα μάτια μου να συνδέεται με την αδρανή αλλά υπαρκτή εκείνη δύναμη της διευρυμένης πλέον κοινωνίας μας να παραμερίζει τα επουσιώδη, να εστιάζει σε έναν οικουμενικό ανθρωπισμό και να ευελπιστεί σε ένα κράτος δικαίου», μας απαντά.
ΑΡΙΑΔΝΗ ΠΕΡΡΑΚΗ
«Η αφίσα δεν είναι
ποτέ φλύαρη»
«Η αφίσα είναι η συμπυκνωμένη οπτική απεικόνιση ενός μηνύματος – μερικές φορές μονόχρωμη, πάντα ουσιαστική, ποτέ φλύαρη, ποτέ βαρετή», σημειώνει το μέλος της κριτικής επιτροπής, ψυχή και CEO της εταιρείας: “Χαρτιά Περράκης”, Αριάδνη Περράκη.
Για τη σημασία του διαγωνισμού αφίσας η κα Περράκη αναφέρει ότι «ειδικά στην συγκεκριμένη και πρωτόγνωρη περίοδο εγκλεισμού / εμβολιασμού /εσωστρέφειας, ο διαγωνισμός αφίσας είναι μια Τράπεζα Ιδεών απέναντι σ΄αυτό που ζήσαμε. Γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνος του για πολύ. Ούτε να ζήσει χωρίς δεσμούς με την ιστορία του. Οι 650 αυτές αφίσες είναι θραύσματα, καταγραφή εν μέσω covid 19. Η πραγματικότητα της δημιουργικής κοινότητας σε μια συνθήκη όπως παρατηρήθηκε, στραγγίστηκε μέσα από περίπλοκα ψυχολογικά φίλτρα, αλλαγές διάθεσης, φόβο και τραύματα, κι ο καθένας έβαλε τη δική του υπογραφή».
Για το ποια είναι η αγαπημένη της αφίσα, απαντά:
«Μόνο μία; Το 1955, ο Josef Muller-Brockmann σχεδίασε αφίσα για κονσέρτο του Beethoven. Η συνύπαρξη δύο μεγάλων πνευμάτων που γίνονται ένα για μια στιγμή. Καταγραφή όπου τα κύματα της μουσικής του Μπετόβεν γίνονται γεωμετρική απεικόνιση με αυστηρή τυπογραφία».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΛΑΚΗΣ:
«Το εφήμερο στοιχείο προσδίδει αξία στην αφίσα»
«Η τυπωμένη αφίσα παρότι επειδή είναι ένα εφήμερο προϊόν έχει μια μοναδικότητα και συνεπώς μια ιδιαίτερη αξία. Συγχρόνως, εξακολουθεί στις μέρες μας να μπορεί να παράγει συναισθήματα και σκέψεις στον θεατή», επισημαίνει ο γραφίστας Δημήτρης Λελάκης, που είχε αποσπάσει το 1ο βραβείο στον 5ο Διαγωνισμό Αφίσας του Μουσείου Τυπογραφίας. Παράλληλα, ο Δημήτρης Λελάκης εκφράζει την αισιοδοξία του για το μέλλον της έντυπης αφίσας ως μέσο επικοινωνίας τονίζοντας πως «δεν θεωρώ ότι θα χαθεί στο μέλλον καθώς ακόμα εκπληρώνει τον στόχο της».
«Η τυπωμένη αφίσα έχει το πλεονέκτημα να μπορεί κανείς να καθορίζει αυτός το φορμάτ κ.λπ. σε αντίθεση με τις digital αφίσες», σημειώνει. Στην ερώτησή μας αν το εφήμερο στοιχείο κάνει πιο “φθηνή” την ποιότητα του συγκεκριμένου μέσου επικοινωνίας, ο Δημήτρης σχολίασε πως «αντίθετα το εφήμερο στοιχείο της προσδίδει ένα πιο δημιουργικό χαρακτήρα, ενώ το γεγονός ότι μετά από λίγο χάνεται την κάνει μοναδική, κάπως σαν τα limited editions προϊόντα…».
Σε ό,τι αφορά τον διαγωνισμό αφίσας και τη σημασία του για τους νέους καλλιτέχνες, ο Δημήτρης τόνισε ότι κάθε διαγωνισμός λειτουργεί σαν αφορμή για δημιουργία: «Στον διαγωνισμό μπορεί κανείς να πειραματιστεί, να κάνει λάθη κ.λπ. Από εκεί και πέρα, για εμένα ο πρώτος διαγωνισμός που συμμετείχα ήταν μια ευκαιρία για να γνωριστώ με ανθρώπους του χώρου, να δείξω τη δουλειά μου, να λάβω κριτικές και να “μετρήσω” τις δυνάμεις μου. Σήμερα, που πλέον δουλεύω στον χώρο, αποτελεί ξανά μια αφορμή για δημιουργία και προσωπική έκφραση, χωρίς τους περιορισμούς που βάζει η αγορά».
Γιώργος Κρητικός:
Πολύτιμη εμπειρία
Τον αντίκτυπο που είχε στην επαγγελματική του πορεία από την Ελλάδα στη Σουηδία όπου σήμερα ζει και εργάζεται ως art director περιγράφει στις “διαδρομές” ο Γιώργος Κρητικός ο οποίος είχε κερδίσει το 1ο βραβείο στο 2ο διεθνή διαγωνισμό Αφίσας που είχε διοργανώνει το Μουσείο Τυπογραφίας.
«Ήταν μεγάλη τιμή η αφίσα μου να διακριθεί στον διαγωνισμό και να λάβει το πρώτο βραβείο. Μέχρι και σήμερα είμαι περήφανος για αυτό, και ακόμα θυμάμαι τα πολύ όμορφα λόγια που έλαβα από την κριτική επιτροπή και από τους διοργανωτές του διαγωνισμού μετά την εκδήλωση.
Είναι σίγουρα κάτι που επαγγελματικά σου δίνει ενέργεια ανά περιόδους και η διάκριση αυτή έχει ένα μέρος στο βιογραφικό μου και η αφίσα στο πορτφόλιο μου.
Βεβαίως και το χρηματικό έπαθλο ήταν εξίσου σημαντικό καθώς με διευκόλυνε ακόμη περισσότερο στην δυνατότητα να κάνω την μετάβαση στο εξωτερικό και να εγκατασταθώ στη Σουηδία, στην χώρα στην οποία μέχρι και σήμερα ζω και εργάζομαι ως art director.
Και σαν τελευταίο αλλά ισότιμα σημαντικό θέλω να προσθέσω ότι οι γνωριμίες που έκανα στην βράβευση ήταν πολύ ευχάριστες και πολύτιμες για τη ζωή μου, κάποιες από τις οποίες εξακολουθώ να έχω ιδιαίτερα κοντά μου».
JUAN DIEGO RESTREPO:
«Κίνητρο για μένα και τους μαθητές μου…»
Το κίνητρο να εμπνεύσει τους μαθητές του αλλά και παράλληλα να δοκιμάσει την δική του ατομική έκθεση βρήκε μέσα από τη συμμετοχή του στον 3ο Διαγωνισμό Αφίσας, ο Juan Diego Restrepo από την Κολομβία πρώτος νικητής τότε.
Όπως θυμάται χαρακτηριστικά την εποχή εκείνη «ήμουν δάσκαλος στο πρόγραμμα γραφιστικής στο Universidad Pontificia Bolivariana στην πόλη Μεντεγίν, την εποχή που ξεκίνησε ο 3ος διεθνής διαγωνισμός αφίσας. Ήταν μια τεράστια ευκαιρία να προσκαλέσω τους μαθητές μου να συμμετάσχουν ώστε να βρουν κίνητρα εξερεύνησης και πειραματισμών πάνω τη γραφιστική που θα τους επιτρέψει να κατανοήσουν πώς να χειρίζονται διαφορετικούς κανόνες και τεχνικές πληροφορίες… Θυμάμαι ότι ήρθα στην τάξη ένα πρωί και τους ρώτησα: «Στείλατε προτάσεις για τον διαγωνισμό;». Η γενική απάντηση ήταν όχι, κανένας τους… έτσι τους είπα: «Μάντεψε τι; Πήρα την πρώτη θέση και κοιτούσα τα έκπληκτα πρόσωπά τους! Εκτός από το χρηματικό έπαθλο, αυτό το βραβείο ήταν πολύ σημαντικό ώστε όχι τόσο για να να προκαλέσω τον σεβασμό τους, αλλά να αποτελέσει όλη η διαδικασία ακαδημαϊκό σημείο αναφοράς στην γραφιστική, που θα βοηθούσε την εκπαίδευση και την εξέλιξή τους των μαθητών για τις δικές τους δουλειές!».
Παράλληλα το βραβείο που κέρδισε ο Juan Diego «χάρη στα διεθνή χαρακτηριστικά και τη σημασία του μουσείου στην τυπογραφική κοινότητα παγκοσμίως» αποτέλεσε και για τον ίδιο ένα «σταθερό κίνητρο να ετοιμάσω μια ατομική έκθεση αφίσας με όλα τα γραφικά που έχω κάνει, ειδικά για κλείνοντας έναν πολιτιστικό κύκλο 20 ετών. Ήταν ένας όμορφος τρόπος να δείξω τη δουλειά μου ως σχεδιαστής αφίσας όχι μόνο στο γραφιστικό περιβάλλον της σχολής αλλά σε ολόκληρη την πανεπιστημιακή κοινότητα».
ΘΑΝΟΣ ΒΡΑΙΛΑΣ
«Ο διαγωνισμός
μου έδωσε ώθηση»
«Η νίκη στο διαγωνισμό, ήρθε σε μία στιγμή όπου επαγγελματικά βρισκόμουν σε δύσκολη θέση. Βρισκόμασταν στο 2014 και η κρίση μας είχε επηρρεάσει για τα καλά, άλλωστε και η σύζυγός μου ήταν γραφίστρια!«», σημειώνει ο Θάνος Βράιλας, ο οποίος έλαβε το 1ο βραβείο του 1ου διαγωνισμού.
Οπως μας λέει ο ίδιος, «η χαρά που πήρα όταν επικοινώνησαν μαζί μου να μου ανακοινώσουν το αποτέλεσμα δεν περιγράφεται έτσι απλά… ήταν υπέροχο το συναίσθημα, μοναδικό και πραγματικά το είχα πάρα πολύ ανάγκη (ίσως περισσότερο από το οικονομικό σκέλος)!
Το συγκεκριμένο γεγονός μου θύμησε ότι τελικά κάτι έκανα καλά, ότι μπορούσα να συνεχίσω να πορεύομαι παρέα με τη γραφιστική. Και τα κατάφερα! Ίσως όχι τυχαία, αλλά 4 μήνες αργότερα κέρδισα έναν ακόμα διεθνή διαγωνισμό».
Ακόμα ο Θάνος Βράιλας αναφέρει ότι «τελικά ναι, πέρασα πολύ δύσκολα αυτά τα χρόνια της κρίσης, όπως όλοι μας… Αλλά ο συγκεκριμένος διαγωνισμός μου έδωσε ώθηση να συνεχίσω να παλεύω, να συνεχίσω να δημιουργώ, να συνεχίσω να πιστεύω σε μένα και στις δυνατότητές μου.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ και πάλι σε όλους τους συντελεστές, στην υπέροχη φιλοξενία που μας επιφυλάξατε στην τιμή που μας κάνατε και πιο πολύ από όλους ένα τεράστιο ευχαριστώ στη σύζυγό μου Ασπασία, που ήταν δίπλα μου και με στήριζε όλα αυτά τα χρόνια, στα καλά και στα δύσκολα… και συνεχίζει!
Ευχαριστώ και εις το επανειδείν….».
ΑΡΓΥΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ:
«Η αφίσα λέει τα πράγματα
απλά, όχι όμως απλοϊκά»
«Η αφίσα λέει τα πράγματα γρήγορα και απλά, όχι όμως απλοϊκά. Ξαφνιάζει τον θεατή της, “κλέβοντας” λιγάκι από τον χρόνο του για να τον ενημερώσει, να τον ενθαρρύνει, ή απλά να τον συγκινήσει. Παρεμβαίνει στο δημόσιο χώρο και συμβάλει με τη σειρά της στη δημόσια συζήτηση και στον οπτικό μας πολιτισμό. Η ζωή της είναι εφήμερη, μα πολλές φορές αξέχαστη!», επισημαίνει ο Αργύρης Αθανασιάδης, Σχεδιαστής Οπτικής Επικοινωνίας Ιδρυτής του Redy.Studio, ο οποίος είχε κερδίσει το 1ο βραβείο στον 4ο Διαγωνισμό Αφίσας, το 2018.
Σε ερώτησή μας αν είχε η νίκη του στο διαγωνισμό κάποιο αντίκτυπο στην καριέρα του, ο κ. Αθανασιάδης απαντά:
«Η νίκη της αφίσας μου στο διαγωνισμό του Μουσείου το 2018 αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να βρεθώ με εξαιρετικούς συναδέλφους, δασκάλους, φίλους, αλλά και με τους συντελεστές του εγχειρήματος, που είναι σπουδαίο για τη χώρα μας. Ήταν μια ιδιαίτερα τιμητική και ξεχωριστή διάκριση για μένα».
