Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο σχετικά με ένα αρκετά αμφιλεγόμενο θέμα της εποχής μας, την εξάλειψη της ιδιωτικότητας και την εν δυνάμει παρακολούθηση όλων μας, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις του εικοστού πρώτου. Συγγραφέας ο Ισπανικής καταγωγής ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου VII του Παρισιού, Ιγνάσιο Ραμονέ, ο οποίος διετέλεσε επί σειρά ετών διευθυντής της Γαλλικής εφημερίδας Le Monte Diplomatique.
Kεντρικό θέμα του βιβλίου του αποτελεί η πρόσφατη συγκρότηση μίας παγκόσμιας αυτοκρατορίας επιτήρησης ( όλων μας) η οποία έχει προκύψει από τη συμμαχία του κράτους και των πολιτικών εκπροσώπων του , του στρατιωτικού μηχανισμού ασφαλείας και των παγκόσμιων εταιρειών του διαδικτύου. Τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από τη τεράστια και εκρηκτική ανάπτυξη του διαδικτύου το οποίο συνέβαλε στην ανάδυση μιας εικονικής πραγματικότητας , στην οποία οι άνθρωποι συναντώνται, συνδιαλέγονται , επικοινωνούν , ανταλλάσσουν ιδέες , εξερευνούν τη γνώση , ψυχαγωγούνται και αποκτούν μία ιδιαίτερη κουλτούρα και αξίες. Αρχικά το διαδίκτυο ήταν συνώνυμο με την ελευθερία , τη δημιουργικότητα και την απελευθέρωση των ατόμων από καταναγκασμούς που επέβαλαν κάποια κρατικά μονοπώλια στις επικοινωνίες και τα ΜΜΕ. Με τη πάροδο όμως των χρόνων συντελέσθηκε σταδιακά η συγκεντρωποίηση του δικτύου έτσι που σήμερα λίγες αλλά κολοσσιαίες Αμερικανικές εταιρείες όπως η Google , η Apple , η Facebook , η Amazon και η Microsoft καταφέρνουν να ελέγχουν τον τρόπο που επικοινωνούν περίπου 3.5 δις χρήστες του διαδικτύου , κάτι που τους επιτρέπει να παρακολουθούν τη συμπεριφορά τους. Δεν φτάνει όμως αυτό αλλά φιλοδοξούν να διασυνδέσουν όλο το πληθυσμό του πλανήτη, δηλαδή ακόμη περίπου 4 δις άτομα, στο διαδίκτυο θεωρώντας ότι έτσι θα συμβάλουν στην εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Συνεπώς σήμερα λίγες αλλά πολύ μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες έχουν τον τρόπο να “επιτηρούν” το διαδίκτυο και να καταγράφουν τις επικοινωνίες και τις αλληλεπιδράσεις πολλών δις ατόμων στο πλανήτη. Η νέα αυτή τεχνολογική δυνατότητα, προϊόν της σε εξέλιξη τεχνολογικής επανάστασης, απετέλεσε πρόκληση μετά τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 2001 που σήμαναν την έλευση μίας νέας εποχής στις επιχειρησιακές δυνατότητες της τρομοκρατίας και τη παγκοσμιοποίηση της. Στα πλαίσια της εξεύρεσης μίας λύσης στα νέα αυτά προβλήματα που έθετε η δράση των τρομοκρατών προτάθηκε η γενικευμένη παρακολούθηση των πολιτών και των επίδοξων τρομοκρατών , κάτι που πλέον ήταν τεχνολογικά δυνατόν. Ανώτατος πολιτικός παράγων στις ΗΠΑ δήλωσε σύμφωνα με το συγγραφέα ότι “ Δεν μπορούμε να έχομε 100 % ιδιωτικότητα , 100 % ασφάλεια και καμία ενόχληση. Πρέπει να κάνομε κάποιες επιλογές “. Και δεδομένου ότι η ασφάλεια αποτελεί πλέον ένα κεκτημένο δικαίωμα στις δυτικές κοινωνίες οι επιλογές αυτές σχετίζονται με κάποιο περιορισμό της ιδιωτικότητας των ατόμων. Όπως αναφέρει ο Ι. Ραμονέ και παλαιότερα τα αυταρχικά καθεστώτα επεδίωξαν να παρακολουθήσουν και να ελέγξουν τη ζωή των ανθρώπων, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τον 20ο αιώνα το χιτλερικό Ραϊχ και το σταλινικό κράτος. Το μυθιστόρημα του Τζ. Όργουελ “1984“ , γραμμένο πολλά χρόνια πριν, είναι διεθνώς γνωστό και δεν είναι τυχαίο που παίζεται σήμερα σε θέατρο των Αθηνών καθώς αποδεικνύεται δυστυχώς προφητικό και παραμένει επίκαιρο. Εξ ίσου γνωστό είναι και το πρόσφατο κινηματογραφικό έργο “ Οι ζωές των άλλων “ που στιγμάτιζε τη δράση της Στάζι στη παρακολούθηση των πολιτών στην Ανατολική Γερμανία. Ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο χώρος των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ παραμένει μυστηριώδης όπου κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια τον αριθμό των ενεργών υπηρεσιών. Η σημαντικότερη από όλες τις υπηρεσίες φαίνεται να είναι η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας ( National Security Agency ) που υπάγεται στο πεντάγωνο και δραστηριοποιείται σε όλο το πλανήτη και η οποία έγινε ευρύτερα γνωστή από τις αποκαλύψεις του Εντ. Σνόουντεν. Η σημερινή εξέλιξη της τεχνολογίας και η γενικευμένη χρήση του διαδικτύου έχει σαν αποτέλεσμα λοιπόν το περιορισμό της ιδιωτικής ελευθερίας μας καθώς είναι πλέον δυνατή η επιτήρηση μας με τη πρόφαση της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας. Έτσι είναι δυνατόν να παρακολουθούνται οι προτιμήσεις , οι επικοινωνίες και οι επαφές μας δηλαδή μεγάλος αριθμός προσωπικών μας πληροφοριών. Αυτό δεν ήταν ποτέ δυνατόν στο παρελθόν τουλάχιστον για τόσο μεγάλο αριθμό ατόμων. Παλαιότερα ανώτατος πολιτικός παράγοντας των ΗΠΑ είχε αναφερθεί στο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα και την απειλή του για την Αμερικανική κοινωνία. Σήμερα παρουσιάζεται κάτι ανάλογο αναφέρει ο συγγραφέας , το ασφαλειο-ψηφιακό σύμπλεγμα το οποίο στοχεύει στο πλήρη έλεγχο του διαδικτύου και μέσω αυτού στο πλήρη έλεγχο όλων των πολιτών. Μήπως όμως έτσι φθάνομε στο τέλος της ιδιωτικής μας ζωής και της προσωπικής μας ελευθερίας καθώς πολλοί μπορούν να θεωρήσουν ότι στο όνομα της μεγαλύτερης ασφάλειας θα πρέπει να εκχωρήσουν μέρος της ιδιωτικότητας τους και να αποδεχθούν το καθεστώς της επιτήρησης ; Ο συγγραφέας αναφέρει ότι σύμφωνα με τη Χάννα Άρεντ εφόσον η διάκριση μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής δεν ορίζεται επακριβώς οι κοινωνίες μας μετατρέπονται σε ανελεύθερες και ολοκληρωτικές. Πως όμως μπορούμε να αμυνθούμε από τη παρακολούθηση και επιτήρηση μας μέσω του διαδικτύου ; Η καλύτερη μέθοδος αυτοάμυνας είναι η κρυπτογράφηση και η κωδικοποίηση των μηνυμάτων μας. Ακόμα και εάν δεν υπάρχει κάτι που πρέπει να κρυφτεί με τον τρόπο αυτό μπορεί να προστατευτεί η προσωπική μας ζωή. Όμως πόσοι από τα δις των χρηστών του διαδικτύου μπορούν να κωδικοποιήσουν και να κρυπτογραφήσουν τα μηνύματα τους ; Ο Ι. Ραμονέ αναφέρεται στους “μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος “, τους Εντ. Σνόουντεν , Τζούλιαν Ασάνζ και Τσέλσι Μάνιγκ τους οποίους αποκαλεί ήρωες της διαδικτυακής εποχής οι οποίοι διώκονται επειδή αντιστέκονται στην αυτοκρατορία της επιτήρησης. Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο σύντομες συνεντεύξεις με τους Τζ. Ασάνζ και Νοάμ Τσόμσκι. Αποτελεί δε, όπως και τα προηγούμενα μεταφρασμένα στα Ελληνικά βιβλία του, ένα σημαντικό πόνημα για τα υπαρξιακά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες στα πλαίσια των μεγάλων τεχνολογικών και κοινωνικο-πολιτικών αλλαγών που βιώνουν.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
