Η Αγία Ζώνη στον Βουβά Σφακίων

Οταν επέθανε η Παναγία, ο Απόστολος Θωμάς εζήτησε να σηκώσουνε την πλάκα από το μνήμα για να προσκυνήσει τη νεκρή. Η Παναγία όμως είχε αναληφθεί στους ουρανούς και στον τάφο της βρέθηκε μόνο η Αγία Ζώνη της.
Την πήρε και αργότερα εφυλάγετο στην Επισκοπή Ζήλας στην Κωνσταντινούπολη. Σε σχετικό βιβλίο διαβάζουμε για την Αγία Ζώνη “Μετακομίσθει η Τίμια Ζώνη της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου από την επισκοπή Ζήλας της βασιλίδας των πόλεων επί Κων/νου Ρωμανού του Πορφυρογέννητου εν έτει 919 και απετέθει εν τη Αγία Σουρώ των Χαλκοκοπρατειών κατά την 31η Αυγούστου. Σήμερον η Τιμία Ζώνη ευρίσκεται στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Ορους. Η Ζώνη της Παναγίας ύστερα από τον Τ. Σταυρό είναι το σημαντικότερο κειμήλιο της χριστιανοσύνης.
Στον Βουβά, σε ένα σπήλαιο στη βάση ενός μεγάλου γκρεμού (όπως έλεγε ο Νικ. Χατζιδάκης που πέθανε υπέργηρος προ τριακονταετίας) και όπως πέρασε από γενιά σε γενιά ήτανε πριν αιώνες ένα εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου. Κατά τον 18ο αιώνα ένας Μπαρδομανώλης έχτισε δίπλα στο μικρό εκείνο εκκλησάκι ένα επίσης μικρό εκκλησάκι της Αγίας Ζώνης. Τον 19ο αιώνα εχαλάσανε τα δυο εκκλησάκια και στη θέση τους εχτίστηλε η διμάρτυρη εκκλησία Αγ. Ζώνης και Αγίου Γεωργίου όπως τη βλέπουμε σήμερα. Κατά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα ο έμπορος Γεώργιος Πέρρος (που σκοτώθηκε στη Χίο όταν την απελευθέρωσαν σαν οπλαρχηγός) διέθεσε αρκετά χρήματα για τον εξωραϊσμό της εκκλησίας μας, κυρίως εξωτερικά.
Η Αγία Ζώνη του Βουβά θεωρείται πολύ θαυματουργή. Λένε ότι όταν κλέψανε από τα πρόβατά της Ασιγωνιώτες, είδανε την ώρα που έβραζε το κρέας στο τσικάλι, να κολυμπούνε αμέριμνα τα σκουλήκια και άμα είδανε το θαύμα γύρισαν πίσω όσα πρόβατα ζούσανε ακόμα και πληρώσανε τα υπόλοιπα. Ακόμα λένε ότι όταν κάποιος είχε κλέψει ένα πρόβατο της Αγ. Ζώνης μόλις πλησίασε το μαχαίρι του για να τα σφάξει έσπασε η λεπίδα του μαχαιριού και αμέσως το άφησε ελεύθερο να γυρίσει στο κοπάδι του.
Οπως οι μεγαλογιατροί πλουτίζουνε εξαιτίας της φήμης, έτσι και οι εκκλησίες που αναγνωρίζονται θαυματουργές πλουτίζουνε από τα τάματα των πιστών. Οι άνθρωποι, ειδικά πιο παλιά, πιστεύανε πως όπως ο γιατρός ανάλογα με το φακελάκι θα είναι και το ενδιαφέρον του για τον ασθενή, έτσι και ο Αγιος ανάλογα με το “λάδωμα” θα συμπαρασταθεί. Ολόκληρα λιόφυτα εκάνανε τάματα στις ανάγκες τους οι πιστοί. Σε πολλά κοπάδια παραχωρούσανε το 1/3 ή το 1/4 για να έχουνε συνεταίρο τη θαυματουργή εκκλησία που αποφεύγανε να την πειράξουνε οι κλέφτες. Για τον ίδιο λόγο επιδιώκανε οι βοσκοί να κάνουνε “συζεύτρα” (συνεταίρο) στα πρόβατά τους την Αγ. Ζώνη (μισά-μισά). Ετσι η εκκλησία μας είχε 350 ελιές στον Βουβά, 400 πρόβατα, 200 μέλισσες, αμπέλια στ’ Ασκύφου και περιουσία στον Εμπρόσνερο. Μα εκείνα τα χρόνια οι περιουσίες αποδίδανε. Είχε και κτήρια η Αγ. Ζώνη για αποθήκες, για να μένουνε οι μαζώχτρες της άμα ήτανε από άλλο χωριό, να μένουνε οι μοναχοί που είχε κατά καιρούς, μα και για τοπικές ανάγκες. Επί Κρητικής Πολιτείας οι δήμαρχοι είχανε για ένα διάστημα και δικαστική εξουσία. Οταν ήτανε δήμαρχος των ανατολικών Σφακίων ο Σταύρος Πολέντας για να μην κουβαλά κόσμο στ’ Ασκύφου εκατέβαινε και δίκαζε στο κελί της Αγ. Ζώνης. Επίσης πριν να φτιάξει τα σχολεία των Σφακίων το κληροδότημα του Ξενουδάκη, αυτό το κελί εχρησιμοποιήθηκε για σχολείο.
Ητανε νοικοκυρεμένη εκκλησία η Αγ. Ζώνη. Είχε καζάνια, πιατικά, κουταλοπίρουνα, καθίσματα και τάβλες για να συμπληρώνονται τα καθίσματα μα και για τραπέζια. Κόσμος ερχότανε από όλη την επαρχία, μα ερχότανε και με καράβια από τον Πλακιά και από την Παλιόχωρα και βέβαια επουδενί δεν μπορούσανε να εξυπηρετηθούνε συγχρόνως όλοι, μα κάθιζε η πρώτη παρτίδα και άμα τρώγανε χτυπούσε η καμπάνα και σηκώνονταν αυτοί και καθίζανε άλλοι και αυτό γινότανε όσες φορές χρειαζότανε για να βολευτούνε όλοι. Δεν έχω στοιχεία αν εγίνονταν γλέντια σε γιορτές άλλων χωριών μπορεί να γινόντουσαν καλύτερα γλέντια μα στο είδος του και στο σύστημα που γινότανε εδώ πιστεύω ότι ήταν μοναδικό στην Κρήτη.
Ο κόσμος ερχότανε με ευλάβεια και με τάματα σε χρυσό μα και σε ζώα, μέχρι βόδια φέρνανε και παραδίνανε στους επιτρόπους. Πολλοί κρατούσανε κουβέρτες και πλαγιάζανε στα δώματα και στους κήπους γύρω από την εκκλησία.
Η εκκλησία μας αυτή είχε σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία του χωριού μας. εβολεύονταν ως “συζευτάδες” της στα πρόβατα και στις μέλισσες, μερικοί. Ευρίσκανε καλό αφεντικό οι μαζώχτρες. Εκάνανε κάποια μεροκάματα οι εργάτες για να σκάβουνε και να κλαδεύουνε τις ελιές της και τα αμπέλια της και όταν ήτανε κακή χρονιά και δεν βγάζαμε το λάδι μας, όσο λάδι υπήρχε στις αποθήκες της εκκλησίας το δίδανε οι επίτροποι δανεικό μέχρι να βγει το καινούργιο, ενώ σε μεγάλες ανέχειες το παίρνανε “τρικούρουπο” από εκμεταλλευτές (να πάρει ένα κουρούπι το καλοκαίρι και να δώσει τρία κουρούπια άμα βγει το καινούργιο. Ενα κουρούπι λέγαμε τις πέντε οκάδες το λάδι.
Εχει το καζάνι της και τώρα η Αγία Ζώνη μα ακολουθώντας την εξέλιξη, χρησιμοποιεί πλαστικά πιρούνια και πλαστικά πιάτα για το πιλάφι στον εσπερινό και τη μέρα της γιορτής σε νάιλον σακουλίτσες προσφέρεται κρέας βραστό και ψωμί, όπως συμβαίνει τώρα σε πολλά πανηγύρια και σ’ άλλα χωριά.
Το πανηγύρι της Αγίας Ζώνης ορίστηκε να γίνεται την 31η Ιουλίου την ημερομηνία που την μεταφέρανε από την Επισκοπή Ζήλας της Κωνσταντινουπόλεως στο Αγιον Ορος.