Μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης με την ψήφιση νέων σκληρών μέτρων, η Ελληνική κυβέρνηση επέλεξε να δανειστεί χρήματα από τις διεθνείς αγορές στις 25 Ιουλίου, αν και δεν συνέτρεχε κάποια άμεση ανάγκη, καθώς είχε ήδη καλύψει τις τρέχουσες δανειακές της υποχρεώσεις.
Aκούγοντας κυβερνητικά στελέχη να μιλούν για μια δοκιμαστική έξοδο στις αγορές, συνειρμικά μου ήρθε στο μυαλό μια φράση που είπε ο Πρωθυπουργός κατά την προεκλογική του εκστρατεία στο Ηράκλειο, πριν από 2,5 χρόνια και αποτέλεσε μετέπειτα βασικό σύνθημα της προεκλογικής του εκστρατείας: «εμείς θα παίζουμε ζουρνά και αυτοί θα χορεύουν. Κι επειδή είμαστε στην Κρήτη, θα παίζουμε την λύρα και θα χορεύουν πεντοζάλη οι αγορές».
Οι γνώστες οικονομικών ήξεραν ότι κάτι τέτοιο είναι ακατόρθωτο να γίνει ακόμα και από οικονομικά ισχυρότατες χώρες πόσο δε από μία χώρα όπως η Ελλάδα. Είναι επίσης γνωστό ότι όταν οι αγορές «χορεύουν» εξαιτίας κάποιας χώρας, ποτέ δεν το κάνουν προς όφελος της αλλά εις βάρος της και υπάρχουν πολλά παραδείγματα από διεθνείς κρίσεις που το αποδεικνύουν.
Η ένδειξη οικονομικής ευρωστίας μίας χώρας είναι ο δανεισμός της με χαμηλά επιτόκια από τις διεθνείς αγορές, καθώς αυτό σημαίνει ότι οι ιδιώτες επενδυτές την εμπιστεύονται. Ποιος θα εμπιστευόταν να δανείσει τα χρήματα του σε μία χώρα η οποία θα είχε προκαλέσει αναταράξεις στις διεθνείς αγορές; Φαίνεται λοιπόν η επικινδυνότητα και η σκοπιμότητα των προεκλογικών λόγων του Πρωθυπουργού, αφού ουσιαστικά προετοίμαζε την κοινή γνώμη για το τι θα ακολουθούσε. Και αυτό που ακολούθησε ήταν ο χορός του Ζαλόγγου για την χώρα και όχι για τις αγορές.
Διακύμανση Ελληνικών επιτοκίων
Χαρακτηριστικός δείκτης για την δυνατότητα δανεισμού από τις αγορές μιας χώρας είναι το επιτόκιο δανεισμού του 10ετούς ομολόγου της. Στο διάγραμμα 1 καταγράφεται από τον Ιανουάριο του 2014 έως και τον Ιούνιο του 2017 η πορεία διακύμανσης των επιτοκίων δανεισμού των 10ετών ομολόγων Ελλάδας και της Γερμανίας η οποία αποτελεί και την βάση αναφοράς των spreads.
Από τον Οκτώβριο του 2014 τα επιτόκια αρχίζουν να αυξάνονται λόγω των επικείμενων εκλογών που διαφαίνονταν στον ορίζοντα με αφορμή την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Παρά την εκλογική επικράτηση του Σύριζα και την άμεση δημιουργία συγκυβέρνησης με τους ΑΝΕΛ, τα επιτόκια αυξάνονται με κορύφωση την διενέργεια του δημοψηφίσματος τον Ιούλιο του 2015 που έφτασε στο 11,43%. Τον «χορό» του ελληνικού επιτοκίου δεν φαίνεται να ακολουθεί το γερμανικό το οποίο σταθερά ακολουθούσε πορεία αποκλιμάκωσης καθώς ήδη Ισπανία Πορτογαλία και Κύπρος είχαν ενταχθεί στον ευρωπαϊκό μηχανισμό διάσωσης και δεν αντιμετώπιζαν κάποιο άλλο σημαντικό πρόβλημα.
Παρ’ ότι η χώρα έφτασε στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης και εξόδου από την Ευρωζώνη το καλοκαίρι του 2015, δεν φαίνεται από το διάγραμμα ότι αυτό επηρέασε το επιτόκιο της Γερμανίας το οποίο είχε μία ελάχιστη αύξηση και έφτασε τον Ιούνιο του 2015, μόλις στα 0,77%.
Δανεισμός της Ελλάδας από τις αγορές
Ο δανεισμός της χώρας στις 25 Ιουλίου ήταν μία δοκιμαστική «ελεγχόμενη» έξοδος στις αγορές. Αφορούσε την ανταλλαγή ομολόγου αξίας 1,5 δις που είχε εκδοθεί το 2014 με το νέο πενταετούς διάρκειας και επιπλέον 1,5 δις ευρώ από επενδυτές που αγόρασαν απευθείας τον νέο τίτλο. Η χώρα δεν είχε πραγματικές δανειακές ανάγκες να καλύψει αφού ήδη βρίσκεται σε πρόγραμμα δανειακής χρηματοδότησης έως το 2018, ενώ η κυβέρνηση έχει υπογράψει ένα επιπλέον μεσοπρόθεσμο μνημόνιο συνεργασίας (MoU) με την Ε.Ε. έως το 2021, για την επίτευξη υψηλών πλεονασμάτων με την επιβολή προκαθορισμένων νέων μέτρων εάν αποκλίνει από τους στόχους της.
Αν θεωρήσουμε ως επιτυχή της έξοδο αυτή της χώρας στις αγορές, αυτοδίκαια πρέπει να θεωρήσουμε ως αποτυχία τον στρατηγικό σχεδιασμό της πολιτικής του Σύριζα. Βασική πολιτική του γραμμή στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 αλλά και στο δημοψήφισμα του ίδιου έτους, ήταν η ρήξη και η πρόκληση αναταραχής στις διεθνείς αγορές. Μέσω της τακτικής αυτής πίστευαν ότι θα κατάφερναν να πιεστούν οι χώρες της Ε.Ε. ώστε να ενδώσουν σε κούρεμα του Ελληνικού χρέους ή στην κατάργηση των μνημονίων. Όπως είδαμε και στο διάγραμμα 1, η πίεση στο επιτόκιο της Γερμανίας ήταν ελάχιστη, αντιθέτως η Ελλάδα έθετε τον εαυτό της εκτός αγορών με την εκτίναξη του επιτοκίου δανεισμού.
Η Ελλάδα θα απαλλαγεί από το βάρος των μνημονίων μόνο όταν καλύπτει όλες τις δανειακές της ανάγκες από τις διεθνείς αγορές. Συνεπώς, όφελος για την χώρα θα προκύψει όταν εναρμονιστεί με τις αγορές και όχι όταν προκαλεί ρήξη με αυτές. Η οικονομική και πολιτική σταθερότητα, πλεονασματικοί προϋπολογισμοί, νέες επενδύσεις, επιχειρηματικότητα και μεταρρυθμίσεις, είναι σημαντικοί τομείς που η ανάπτυξη τους μπορεί να βελτιώσει ακόμα περισσότερο της εικόνα της χώρας μας προς τις αγορές. Αλήθεια πως θα ήταν σήμερα η χώρα εάν το 2015 η νέα κυβέρνηση συνέχιζε το έργο της προηγούμενης με επιτυχή ολοκλήρωση του δεύτερου μνημονίου και προσπαθούσε πραγματικά για έξοδο στις αγορές το καλοκαίρι του 2015, αντί να έχουμε δημοψηφίσματα, capital controls, φλερτάροντας με την χρεωκοπία και την έξοδο από την Ευρωζώνη; Πόσα δις ευρώ μας κόστισε για να μάθουμε ότι οι αγορές δεν «χορεύουν» ποτέ;.
