Κάθε πόλη είναι γεμάτη με ιστορίες. Ανθρώπων, επαγγελμάτων, δρόμων, περιοχών. Μια τέτοια είναι και η ιστορία των αργυροχρυσοχόων, μιας από τις πιο αθόρυβες ομάδες του «αθηναϊκού αστικού εργοστασίου», που άντεξε το πέρασμα της κρίσης, αλλά πλέον κλονίζεται λόγω της πίεσης που της ασκεί η Αirbnb. Η ιδιαιτερότητά της; Όπως μεταδίδει η Καθημερινή, σε έναν κλάδο με πολύ μεγάλη εξειδίκευση και αλληλοσυμπληρούμενες ειδικότητες, σε μια «πιάτσα» κρυμμένη σε συγκεκριμένους δρόμους ανάμεσα στο Σύνταγμα και στο Μοναστηράκι, κάθε κομμάτι της αλυσίδας που φεύγει δύσκολα αντικαθίσταται.
Το Εργαστήριο Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης της σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ παρακολουθεί την τελευταία 20ετία την παρουσία και εξέλιξη των δημιουργικών επαγγελμάτων στο «στενό» ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Ενα από τα πιο δυναμικά είναι οι αργυροχρυσοχόοι, που συγκεντρώνονται σε μια «πιάτσα» στις οδούς Θησέως, Ρόμβης, Λέκκα και Περικλέους. «Η παρουσία τους δεν είναι ιδιαίτερα αισθητή στον διερχόμενο, γιατί βρίσκονται στους ορόφους πολυκατοικιών. Δεν χρειάζονται μεγάλους χώρους –εργάζονται σε μικρά δωμάτια–, εργαστήρια και ως κλάδος έχουν έναν πολύ ισχυρό καταμερισμό εργασίας», εξηγεί στην «Κ» η Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ. «Αλλος κολλάει, άλλος καρφώνει, άλλος γυαλίζει το κόσμημα… Ολες αυτές οι ειδικότητες λειτουργούν συμπληρωματικά και γι’ αυτό βρίσκονται συγκεντρωμένες σε ένα σημείο».
Τα τελευταία χρόνια, όμως, υπάρχει μια αναπάντεχη εξέλιξη, που απειλεί να ανατρέψει ακόμη και τη βιωσιμότητα του κλάδου. Οι πολεοδόμοι Αγγελική Δεμερτζή και Μαρία Κούτσαρη, μέλη του Εργαστηρίου του ΕΜΠ, μελετούν τις συνέπειες της διείσδυσης των βραχυχρόνιων μισθώσεων, τύπου Αirbnb, στην περιοχή. «Το ιστορικό κέντρο χαρακτηρίζεται από τη μακρά παράδοση ορισμένων παραδοσιακών δημιουργικών επαγγελμάτων, όπως οι αργυροχρυσοχόοι, οι κεραμίστες, οι ταπητουργοί», εξηγεί η κ. Δεμερτζή. «Ιστορικά, οι επιχειρήσεις τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του αστικού καμβά και έγιναν κομμάτι της ταυτότητας του αθηναϊκού κέντρου. Βέβαια, ο πολεοδομικός σχεδιασμός του κέντρου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη πρόβλεψη για τη διατήρηση και ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αντίθετα, θέσπισε πολλούς περιορισμούς, που σταδιακά οδήγησαν στην απομάκρυνση μεγάλου μέρους των επιχειρήσεων αυτών».
Oπως προέκυψε και μέσα από το ευρωμεσογειακό ερευνητικό πρόγραμμα MEDNETA, στο οποίο ήταν συντονιστής το ΕΜΠ, ο κλάδος των αργυροχρυσοχόων στο κέντρο κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια σειρά από προκλήσεις: Οικονομικές δυσχέρειες, τη δυσκολία μεταλαμπάδευσης της τέχνης από τη μια γενιά στην επόμενη, την είσοδο του βιομηχανοποιημένου κοσμήματος, αλλά και τη διαρκή τουριστική μεταλλαγή του κέντρου, που άσκησε πίεση σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες.
«Οι αργυροχρυσοχόοι στο ιστορικό κέντρο ήταν 404 το 2004 και δέκα χρόνια αργότερα είχαν μειωθεί κατά 53,5%, στους 188», λέει η κ. Δεμερτζή. «Παρά ταύτα, ο κλάδος παρουσίασε ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στην οικονομική κρίση. Επιβίωσε χάρη στο πυκνό παραγωγικό του δίκτυο και στην άμεση σύνδεσή του με την εμπορική και τουριστική δραστηριότητα στην περιοχή. Σήμερα, ωστόσο, δέχεται πολύ σημαντική πίεση λόγω των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Πολλά κτίρια αγοράζονται για να μετατραπούν σε διαμερίσματα τύπου Αirbnb ή οι ιδιοκτήτες των εργαστηρίων αυξάνουν τα ενοίκια με σκοπό να “εκδιώξουν” τα εργαστήρια. Αυτό που απειλείται δεν είναι αν θα κλείσουν κάποια εργαστήρια, αλλά ότι διασαλεύεται όλη η αλυσίδα παραγωγής, καθώς σπάνια ένα εργαστήριο φτιάχνει ένα κόσμημα από την αρχή έως το τέλος.
Επιπλέον, λόγω των περιορισμών στο κέντρο, είναι πολύ δύσκολο να μετεγκατασταθούν κάπου αλλού και αρκετοί εγκαταλείπουν το επάγγελμα. Η “πιάτσα” των αργυροχρυσοχόων βρίσκεται σε ασφυκτική κατάσταση, που δεν μπορεί να ανατραπεί μόνο με συμβατικά πολεοδομικά εργαλεία αφού η Αirbnb θεωρείται κατοικία και όχι τουριστική δραστηριότητα.
Η αργυροχρυσοχοΐα είναι μια ιστορική δραστηριότητα με πλούσια δημιουργική παραγωγή. Αν απειληθεί η παρουσία της, χάνεται ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητας, αλλά και της παραγωγικής δραστηριότητας του κέντρου. Είναι παράδοξο ότι το κόσμημα στηρίζεται από τον τουρισμό, αλλά ταυτόχρονα απειλείται από αυτόν».
Η «πιάτσα» χάνεται
«Τα περισσότερα κτίρια στη γειτονιά μας είχαν εργαστήρια. Κάποια έφτιαχναν κουμπιά, καπέλα, ρούχα, τα πιο πολλά όμως ήταν από τη δική μας τέχνη», εξηγεί ο Ντίνος Κουζούπης, πρόεδρος του Συλλόγου Αργυροχρυσοχόων Αθηνών. «Σήμερα ακούμε πολλά παράπονα, ότι τα κτίρια μετατρέπονται σταδιακά σε Αirbnb. Eρχονται και αγοράζουν ένα ένα τα εργαστήρια, ή έναν ολόκληρο όροφο και με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά σε διώχνουν, αφού από τη διαρκή κίνηση κόσμου δημιουργείται όχληση, ζητήματα ασφαλείας. Υπάρχει ένα κτίριο που αγοράστηκε ολόκληρο και έγινε τουριστικά διαμερίσματα. Aλλοι πιέζονται από τους ιδιοκτήτες των εργαστηρίων, που τους αυξάνουν κάθετα τα ενοίκια με σκοπό να τους διώξουν. Oσοι φεύγουν, ψάχνουν να βρουν κάπου κοντά αλλά δεν είναι εύκολο γιατί είτε ζητούν διπλά ενοίκια, ή το κτίριο είναι σε πολύ κακή κατάσταση, ή δεν επιτρέπεται. Οι πιο παλιοί, που για εμάς είναι και οι πιο πολύτιμοι λόγω εμπειρίας, παίρνουν την απόφαση να συνταξιοδοτηθούν, να φύγουν. Eτσι ο κλάδος μας χάνει σιγά σιγά και τον φυσικό του χώρο, αφού όλοι ξέρουν την περιοχή ως την “πιάτσα” των δημιουργών του ελληνικού κοσμήματος, αλλά και τους ανθρώπους του».
Έντυπη
