Στις κοινωνίες που οι φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες διαθέτουν αδύναμη βάση και οι δημοκρατικές αξίες είναι περιορισμένες, τότε αυτές οι κοινωνίες εκτρέφουν ακροδεξιά μορφώματα. Όταν η δημοκρατία λειτουργεί σωστά και το πολιτικό σύστημα συνεισφέρει στην προαγωγή της, τότε κανένα ακροδεξιό μόρφωμα δεν βρίσκει προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί.
Oταν όμως υπάρχει εκτραχηλισμός του ήθος και ύφος της εξουσίας, όταν το πολιτικό σύστημα κυριαρχείται από τη σκανδαλολογία, όταν υπάρχει έκπτωση της δημόσιας ηθικής και της μειωμένης ευθύνης έναντι των θεσμών, όταν θεσμοποιείται η φεουδοποίηση του κράτους, όταν υπάρχει αυταρχισμός του κομματικού κράτους, όταν δεν λειτουργεί το κοινωνικό κράτος, τότε τα ακροδεξιά μορφώματα βρίσκουν τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν. Οι εθνολαϊκιστικές εκκλήσεις τους βοηθούν να κατοχυρώσουν τη δημαγωγική τους λειτουργία και να παρασύρουν τους απογοητευμένους και δυσαρεστημένους.
Αυτά τα ακροδεξιά κινήματα δεν “λυπούνται” γιατί η δημοκρατία έχει προβλήματα, αλλά εκμεταλλεύονται τις συνθήκες για να μετατραπεί η δυσαρέσκεια του λαού σε στήριγμα αυτών των μορφωμάτων. Χρησιμοποιούν έναν πολιτικό λόγο επιθετικό, σοβινιστικό και ιστορικά επιλεκτικό. Έναν πολιτικό λόγο που βρίσκει ακροατήριο σε αυτούς που έχουν την αίσθηση της κοινωνικής ανασφάλειες και αδικίας, εξαιτίας της προβληματικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος. Σ’ αυτούς που οι αδυναμίες της Δημοκρατίας τούς δημιούργησε μία περιπλανώμενη διαμαρτυρία. Αυτή η περιπλάνηση δημιουργεί ένα πλαίσιο υποστήριξης για τα κόμματα της άκρας δεξιάς και έτσι γίνονται μοχλοί για την έκφραση μιας διάθεσης “επίπληξης” και “τιμωρίας” των κατεστημένων κομμάτων. Οι κατεστημένες δυνάμεις θεωρείται ότι έχουν απογοητεύσει τον λαό και η ακροδεξιά στοχεύει να προσφέρει τη “νέα” και δήθεν “καθαρή” εναλλακτική πολιτική λύση. Ταυτίζεται δήθεν με τον “απλό άνθρωπο” και ταυτόχρονα επιδιώκει να αναδιαρθρώσει το πολιτικό και κομματικό σύστημα και να μετατοπιστεί προς την κατεύθυνση των δικών της ιδεών. Στη χώρα μας οι ακροδεξιοί αποτελούσαν τον πυρήνα της σκληρής Δεξιάς της συντηρητικής παράταξης. Βέβαια για την ευστάθεια της Δημοκρατίας προτιμότερο θα ήταν αυτά τα ακροδεξιά μορφώματα να εκφράζονται από μία πολιτική δύναμη, παρά να περιπλέκουν τη δημοκρατική πορεία των πολιτικών δυνάμεων. Τον αντίπαλο της η δημοκρατία τον αντιμετωπίζει καλύτερα όταν είναι ορατός και όχι όταν είναι “καμουφλαρισμένος” όταν κρύβεται!
Σήμερα, αφιερώθηκε υπέρ το δέον προσοχή στο κόμμα Κασιδιάρη. Το αποτέλεσμα είναι να τον καταστήσει παράγοντα που κατέχει κεντρική θέση στην πολιτική σκηνή. Η πορεία της ακροδεξιάς στην Ελλάδα θα ήταν διαφορετική εάν η έκφραση της δεν προφερόταν από τη Χρυσή Αυγή. Διαφορετικά στην Ελλάδα θα είχαμε το κύμα της ακροδεξιάς πολιτικής έκφρασης που κυριαρχεί σήμερα στην Ευρώπη. Χώρες με δημοκρατική ιστορία (Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία…) έχουν ισχυρές πολιτικές ακροδεξιές δυνάμεις που είτε κυβερνούν είτε κατευθύνουν το πολιτικό σύστημα. Τα τάγματα εφόδου και οι δολοφονίες… απέτρεψαν μια τέτοια ισχυρή ακροδεξιά πολιτική δύναμη στη χώρα μας! Η Ευρώπη σήμερα κυριαρχείται από ακροδεξιά κόμματα. Αυτό οφείλεται στην αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού που φτωχοποίησε τους λαούς της. Αυτή η αποτυχημένη πολιτική δημιούργησε ένα αντιευρωπαϊκό πολιτικό και κοινωνικό ρεύμα. Η αποτυχία της ευρωπαϊκής οικονομικής ενότητας επέτρεψε στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά να φορέσει το εθνολαϊκό της καπέλο και να αποτελεί σήμερα μια ισχυρή πολιτική δύναμη. Τα κόμματα της Δεξιάς και της σοσιαλδημοκρατίας συνυπογράφουν συναινετικά για την προοπτική της Ευρώπης. Μια προοπτική όμως που δεν αγκαλιάζουν οι λαοί της Ευρώπης. Έχει δημιουργηθεί μία τεχνοκρατική ευρωπαϊκή μηχανή που έχει απομακρύνει τους λαούς της Ευρώπης. Όχι μόνο γιατί παράγει διαφθορά, αλλά και γιατί οι λαοί της Ευρώπης δεν έχουν καμία δυνατότητα επιβολής σ’ αυτή τη μηχανή. Αυτή η Ευρώπη έχει εκθρέψει μία ισχυρή πολιτική δύναμη της ακροδεξιάς και μια ισχυρή φωνή διαμαρτυρίας εναντίον της υπονόμευσης της εθνικής κυριαρχίας των λαών της και εναντίον της ευρωπαϊκής ελίτ.
Θα ΄θελαν οι λαοί της Ευρώπης να εκχωρήσουν τμήμα της εθνικής τους κυριαρχίας στο όνομα όμως της Ευρώπης των λαών και όχι της Ευρώπης των οικονομικών συμφερόντων της οικονομικής της ολιγαρχίας. Όχι στην Ευρώπη της φτωχοποίησης των λαών. Οι λαοί σιγά-σιγά ξεσηκώνονται για να σταματήσουν την απροσμέτρητη εκμετάλλευσή τους!
Ιδεολογία της άκρας δεξιάς
Τα ακροδεξιά κόμματα εκμεταλλεύονται τα προβλήματα των λαών τους και έρχονται με ένα “μεσσιανικό” πολιτικό λόγο και με μία έκφραση εθνικής λύτρωσης να προσελκύσουν τους δυσαρεστημένους πολίτες. Και είναι γεγονός ότι βρίσκουν εκλογείς από αυτούς που είναι εναντίον του πολιτικού συστήματος, από αυτούς που πιστεύουν ότι τα κόμματα είναι μεταξύ τους μη “διακρινόμενα” και ότι ενδιαφέρονται μόνο για τη μεγιστοποίηση του αριθμού των ψήφων και ελάχιστα για την επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας. Εκμεταλλεύονται μία υποβόσκουσα ακροδεξιά διαθεσιμότητα στο εκλογικό σώμα. Αυτή η διαθεσιμότητα μπορεί να γίνει ακροδεξιά ψήφος και το μέγεθος των ψήφων θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της λαϊκής δυσαρέσκειας. Και το μέγεθος της δυσαρέσκειας θα εξαρτηθεί από τη συσσώρευση των προβλημάτων της κοινωνίας. Αυτά τα προβλήματα της κοινωνίας και η μη επίλυση τους εκτρέφουν τα ακροδεξιά κινήματα. Δεν τα εκτρέφουν οι διάφοροι Κασιδιάρηδες!
Αυτά τα κοινωνικά προβλήματα απομακρύνουν το εκλογικό σώμα από τα κοινά και τα εκμεταλλεύονται οι καιροφυλακτούντες ακροδεξιοί. Αυτή η κοινωνική αντίδραση για την ελλειπή λειτουργία των αντιπροσωπευτικών θεσμών και των πολιτικών, δημιουργεί μία εύστοχη διασύνδεση της ακροδεξιάς ιδεολογίας και της λαϊκίστικης ρητορείας. Αυτή η διασύνδεση είναι ικανή να συγχωνεύσει στην πολιτική της αντιθετικά πολιτικά ρεύματα. Είναι σε θέση να σηκώνει στον κορμό των ακροδεξιών κινημάτων διαφορετικές ιδεολογικές αντιλήψεις. Είναι σε θέση να εκφράσει μια βαθύτερη προσδοκία υπέρβασης και διάνοιξης μεταξύ της “λυτρωτικής” και “ρεαλιστικής” διάστασης της δημοκρατίας. Και μάλιστα δημιουργείται μία πολυσυλλεκτικότητα που συγκεντρώνει ψήφους από παντού. Από νέους ψηφοφόρους και μεγάλους σε ηλικία. Από εκείνους που απέχουν από την εκλογική διαδικασία, από τους ανέργους, από όσους νιώθουν εργασιακή ανασφάλεια. Από αυτούς δηλαδή που έχουν την αίσθηση της κοινωνικής περιθωριοποίησης και αδικίας!
Ο πολιτικός λόγος λοιπόν της ακροδεξιάς είναι ανάμεικτος. Παίρνει είτε αριστερόστροφα κοινωνικά και οικονομικά αιτήματα, είτε υπερσυντηρητικά δεξιόστροφα πολιτιστικά πρότυπα. Ένας πολιτικός λόγος ανομοιογενής και μεταβαλλόμενος. Και που τελικά κινείται στα πρότυπα ενός επιλεκτικού εθνολαϊκίστικου καθεστώτος. Εμφανίζεται άλλοτε με τα μορφολογικά γνωρίσματα του δεξιού αυταρχισμού, άλλοτε με εκείνα του προνοιακού σοβινισμού και άλλοτε του λαϊκίστικου αντικρατισμού. Αυτά τα μορφώματα της άκρας δεξιάς εμφανίζονται να είναι άλλοτε υπέρ της ελεύθερης οικονομικής αγοράς και εναντίον των πολιτικών της κοινωνικής αναδιανομής και άλλοτε υπέρ της εθνοκρατικής ισχύος και μια αυτάρκης αντίληψης για την πολιτική και κοινωνική τάξη. Άλλοτε να εκδηλώνονται σαν αποστροφή για το πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό κι άλλοτε να συνοδεύονται από αντιφιλελεύθερες και αντικομμουνιστικές στάσεις. Άλλοτε να στηρίζονται σε εκφράσεις υπέρ του εθνικισμού, υπέρ της ξενοφοβίας, υπέρ του ρατσισμού, υπέρ της απόρριψης της δημοκρατίας, υπέρ του σοβινισμού της κοινωνικής πρόνοιας, υπέρ της απόρριψης του πολιτισμικού πλουραλισμού, υπέρ της πατριδοκαπηλίας, υπέρ του αντικομμουνισμού.
Η ακροδεξιά στην Ελλάδα
Στη χώρα μας οι ακροδεξιές θέσεις έβρισκαν στέγη στην ιδεολογική ομπρέλα της συντηρητικής παράταξης. Η στρατιωτική δικτατορία αποτελεί δημιούργημα του βαθέως κράτους της Δεξιάς. Η σκληρή Δεξιά πρωτοστατούσε στη μετεμφυλιακή περίοδο. Η συμπεριφορά της ήταν σαν αυτή των “νικητών” προς τους “ηττημένους”. Έχει βεβαρυμένο παρελθόν. Και μάλιστα η τότε συμπεριφορά της καθοδηγεί ακροδεξιά κόμματα.
Τις περασμένες μέρες κόμμα της ακροδεξιάς “πολυκατοικίας” κατέθεσε αίτημα στον Άρειο Πάγο να τεθεί εκτός νόμου πάλι το ΚΚΕ, βασιζόμενο στον νόμο για τον Κασιδιάρη. Μήπως άνοιξε πάλι ο ασκός του Αιόλου και γυρίσει ο τόπος στις μετεμφυλιοπολεμικές δεκαετίες; Στη Δημοκρατία όλες οι ιδεολογίες δεν νικιούνται με νομοθετικά μέτρα και μάλιστα όταν αυτά θέλουν να εξυπηρετήσουν το κομματικό σύστημα. Οι ιδεολογίες αντιμετωπίζονται πάλι με ιδεολογίες. Μια ιδεολογία όταν διώκεται με απαγορευτικά μέτρα δυναμώνει! Η νομιμοποίηση του ΚΚΕ το 1974 συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική ομαλότητα.
Μεταδικτατορικά υπήρξαν ακροδεξιά κόμματα που εκπροσωπήθηκαν στη Βουλή. Ήταν η ΕΠΕΝ, το ΛΑΟΣ, η Χρυσή Αυγή. Η ΕΠΕΝ ήταν ένα βασιλοχουντικό κόμμα και συγκέντρωσε 7% στις εκλογές του 1977. Διάδοχο κόμμα της ΕΠΕΝ έφθασε στη Βουλή με ικανοποιητικό ποσοστό ψήφων. Στελέχη τους απορροφήθηκαν από το κόμμα της συντηρητικής παράταξης.
Η Χρυσή Αυγή ήταν ένα ακροδεξιό ναζιστικό κόμμα που κατάφερε να γίνει τρίτη πολιτική δύναμη μετά την οικονομική χρεοκοπία. Η Χρυσή Αυγή δεν εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια στη δημόσια ζωή. Συμμετείχε στις εκλογικές αναμετρήσεις από τη δεκαετία του ΄80. Αλήθεια, γιατί τότε δεν ανησύχησε το πολιτικό σύστημα και ο Άρειος Πάγος για την ιδεολογία της και της επέτρεπαν να συμμετέχει στις εκλογές; Η ιδεολογία και τότε ήταν ίδια!
Βέβαια, τότε το ναζιστικό μόρφωμα δεν είχε απήχηση στο εκλογικό σώμα. Έπαιρνε ποσοστό κάτω από το μισό της μονάδας και δεν ανησυχούσαν τα κατεστημένα κόμματα. Όταν όμως αυτό το μόρφωμα άρχισε να μαζικοποιείται και να “κόβει” ψήφους από τα κατεστημένα κόμματα, το πολιτικό σύστημα άρχισε τους σχεδιασμούς. Όπως για παράδειγμα έγιναν προσαρμογές με ορισμένα αιτήματα της ακροδεξιάς στα θέματα των μεταναστών, δηλαδή στα θέματα του σοβινισμού και της ξενοφοβίας, που αποτελούν τα κύρια ιδεολογήματα της ακροδεξιάς. Αυτές όμως οι ιδεολογικές προσαρμογές δεν ανέκοψαν την πορεία της Χρυσής Αυγής. Και τελικά ήλθαν τα νομοθετικά μέτρα για την απαγόρευση της. Το μέτρο αυτό μάλλον στοχεύει σε ψηφοθηρικούς λόγους. Επί 3 χρόνια ο Κασιδιάρης έφτιαχνε το κόμμα μέσα από τις φυλακές. Οργάνωσε συνέδριο, έστελνε μηνύματα, έφτιαχνε επιτροπές. Το κράτος γιατί απουσίαζε; Όταν όμως ο Κασιδιάρης “χτυπούσε” σεβαστό ποσοστό ψήφων άρχισε το κράτος να “κλαψουρίζει” για τον κίνδυνο της Δημοκρατίας. Και χρησιμοποιήθηκε μια μέθοδος που ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι δυναμώνει τους αποκλεισμένους. Σχεδόν “ηρωοποιούνται” στην κοινή γνώμη. Όλες οι ιδεολογίες, είτε είναι κακές είτε είναι καλές, αντιμετωπίζονται με καλύτερες ιδεολογίες. Έχει θεμελιωθεί ιστορικά ότι καμία ιδεολογία δεν “εξαφάνισε” ο αυταρχισμός της εξουσίας. Όπως έχει αποδειχθεί ότι οι ατέλειες του πολιτικού συστήματος, η ανυπαρξία κοινωνικού κράτους, η φτώχεια εκτρέφουν τα ακροδεξιά κινήματα. Δεν τα εκτρέφουν οι διάφοροι Κασιδιάρηδες. Μην ξεχνάμε ότι το μόρφωμα της Χρυσής Αυγής ψηφίστηκε από 500.000 Έλληνες και κατέστη τρίτη πολιτική δύναμη!
Ουαί κι αλίμονο για το μέλλον της πορείας της χώρας, αν όλοι αυτοί ήσαν… Κασιδιάρηδες. Ήσαν ψηφοφόροι που τους εξέθρεψε το αναχρονιστικό, ρουσφετολογικό και αναξιοκρατικό κράτος και που οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία.
Αυτό το κράτος δημιουργεί τους δυσαρεστημένους και απογοητευμένους πολίτες. Και δεν αποτελεί έκπληξη ότι τα οικονομικά προβλήματα των λαϊκών τάξεων έχουν αποτελέσει βασικό άξονα της προπαγανδιστικής πολιτικής της ακροδεξιάς. Όταν όμως υπάρχει μια Δημοκρατία με κοινωνικό κράτος τότε “αφοπλίζονται” τα κινήματα της ακροδεξιάς.
*Ο Βασίλης Πεντάρης είναι π. βουλευτής Χανίων
