«Καταλαβαίνετε τη γλώσσα που χρησιμοποιώ;»
Έλληνας ξεναγός στη Θεσσαλονίκη.
Προ ημερών παρακολουθούσαμε μία ξενάγηση σε Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης, όταν ο έμπειρος ξεναγός μάς ρώτησε: “Καταλαβαίνετε τη γλώσσα που χρησιμοποιώ;”“Φυσικά” απαντήσαμε.
Σε σύντομη συζήτηση μου εξομολογήθηκε ότι είναι ιδιαίτερα προσεκτικός όταν ξεναγεί μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. “Προσαρμόζω, δηλαδή απλουστεύω το επίπεδο της γλώσσας που χρησιμοποιώ, για να γίνω κατανοητός. Δηλαδή, δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «παρακείμενος» που μόλις σας είπα”.
Στο σημείωμα παρουσιάζω συνοπτικά στοιχεία από γλωσσικά ιδιώματα που χρησιμοποιούν μικρές ή μεγάλες ομάδες Ελλήνων.
Πήγαινε στον αλουέ σταβέντο
Μια άγνωστη γλώσσα, στους πολλούς, είναι το πλούσιο ιδίωμα που χρησιμοποιούσαν οι ναυτικοί μας των ποντοπόρων πλοίων. Αυτή η ακαταλαβίστικη γλώσσα είχε ευρεία χρήση, όταν τα πληρώματα των πλοίων μας ήταν αμιγώς Ελληνικά. Εμαθα αυτή την ενδιαφέρουσα γλώσσα από την πρώτη μέχρι την τελευταία μέρα της φοίτησής μου στη Σχολή Πλοιάρχων Υδρας.
Η ιδιαιτερότητά της είναι ότι αποτελείται από 100άδες παραφθαρμένες λέξεις δάνεια από διαφορετικές γλώσσες.
Παραθέτω δεξιά πάνω μερικές χαρακτηριστικές…
Ο τσίπις δεν μου δίνει το τσέκι
Ενα ηλεκτρονικό μήνυμα που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο ανάμεσα στους Ελληνες της διασποράς περιέχει περίπου 200 λέξεις παραφθαρμένων Αγγλικών.
Είναι οι λέξεις που όριζαν και καθόριζαν τη ζωή των πρώτων Ελλήνων μεταναστών στις Η.Π.Α., στον Καναδά, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία.
Είναι τα λεγόμενα Grenglish ή Greeklish. Ετυχε να τις ακούσω να μιλιούνται από Ελληνες μετανάστες πρώτης γενιάς που αγωνιούσαν να επιβιώσουν εργαζόμενοι σε συνθήκες δύσκολες στις Η.Π.Α. Διάλεξα μερικές χαρακτηριστικές εκφράσεις (πίνακας δεξιά κάτω) και τις παραθέτω…
Οι συντάκτες του καταλόγου καλούν κάθε έναν που μπορεί να συνεισφέρει στη συμπλήρωσή του να στείλει μήνυμα στο greekboston@worldwidegreeks.com
Σημειώνω ότι η 2η και η 3η γενιά των μεταναστών μας δεν χρησιμοποιούν πια αυτή την προσωρινή γλώσσα και δεν μιλάνε όλοι τους την Ελληνική.
Ενα κόμικς τον μήνα
Ρώτησα έναν 10χρονο με τον οποίο συνταξίδευα: “Πόσο συχνά διαβάζεις ένα βιβλίο;” Με κοιτάζει περίεργα και μετά από λίγο λέει…
“Ίσως, μια φορά τον μήνα”.
Και στην επόμενή μου ερώτηση “Tι βιβλία προτιμά” γελάει και απαντά με ταχύτητα “Μα κόμικς, φυσικά”.
Είναι γνωστό ότι η απλουστευμένη γλώσσα των κόμικς είναι δημοφιλής σ’ αυτές τις ηλικίες. Ο λόγος είναι ότι δεν υποχρεώνει τον αναγνώστη να εξασκεί τη μνήμη εργασίας του, ούτε να χρησιμοποιεί επαγωγική σκέψη.
Το έλλειμμα θα φανεί αργότερα, μιας κι όπως πιστεύει ο καθηγητής Μπαμπινιώτης η ολοκλήρωση της κατάκτησης της μητρικής γλώσσας γίνεται μέχρι την ηλικία των 10 – 12 ετών.
Τα σύγχρονα γκρηκινγκλις
Μία διαφορετική γραπτή Ελληνική γλώσσα αναδύθηκε την εποχή του Διαδικτύου. Η χρήση των GreekEnglish, δηλαδή της γραφής Ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες είναι διαδεδομένη στις νεότερες γενιές. Τη χρησιμοποιούν ιδιαίτερα όταν στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα, ή όταν επικοινωνούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Υπέθετα ότι οι νέοι μας χρησιμοποιούν αυτό τον τρόπο γραφής για απλούστευση, συντομία και ταχύτητα στην επικοινωνία τους. Γνωστός μου εκπαιδευτικός αποκαλύπτει άλλον έναν λόγο.
Όταν ρώτησε μαθητές του γιατί γράφουν έτσι όταν του στέλνουν μηνύματα απάντησαν:
“Φοβόμαστε ότι θα κάνουμε πολλά ορθογραφικά λάθη και θα μας κάνετε παρατήρηση, κύριε”.
Κοινοβαρβαρική Ξένη Γλώσσα Καθομιλουμένη
ντεημάνης day man, αγγλική πλήρωμα που εργάζεται 08.00 – 17.00
Βατσιμάνης watchman, αγγλική Νυχτοφύλακας
Γκανγκγουέη gangway, αγγλική σκάλα επιβατών, πληρώματος, εργατών
Αλουές alleyway, αγγλική Διάδρομος
Κομοδέσιο accommodation, λατινική χώροι ενδιαίτησης πληρώματος
Πούπι poupe, γαλλική αποθήκη στη πρύμνη
Ρεφόρτσο reinforce, αγγλική ενισχυτικό σχοινί πρόσδεσης
Λοστρόμος nostromo, ιταλική επικεφαλής των ναυτών
Άλμπουρο alboro, ενετική Κατάρτι
Καραντίνα quarantine, ιταλική σε απομόνωση
Αμπάρι ambar, τουρκική χώρος φόρτωσης, αρχ. Ελληνική εμπόρειο
Βιλάη heaving line, αγγλική ελαφρύ σχοινί πρόσδεσης με
μικρή μπάλα στην άκρη.
Πιλότος pilottus, λατινική πλοηγός, πιθανή σύνδεση με πηδάλιον.
Σταβέντο sottovento, ιταλική υπήνεμη πλευρά του σκάφους, απάνεμα
Σοφράνο sovrano, ιταλική προσήνεμη πλευρά του σκάφους
Κοινοβαρβαρική Αγγλική Καθομιλουμένη
μορφή Γλώσσα Ελληνική
Alaveta Εlevator Ανελκυστήρας
Brassi Brush Βούρτσα
Brekia Brakes Φρένα
Busi Bus Λεωφορείο
Cheapko / cheapis Cheap Φθηνός
Hospitali / spitali Hospital Νοσοκομείο
Ice Boxie Fridge Ψυγείο
Ice Kreemie ice cream Παγωτό
Karo Car Αυτοκίνητο
Karpeta Carpet Χαλί
Stekia Steaks Μπριζόλα
Ta Belowziria The Below Zeros Κάτω του μηδενός
Tiketo Ticket Εισιτήριο
Trela Trailer Ρυμουλκούμενο
Tseki Check Επιταγή
Συμπερασματικά
• Η γλώσσα “εργαλείο” συνοχής της κοινωνίας, γίνεται κτήμα μας από μικρή ηλικία με διαρκή εξάσκηση σε πολλά περιβάλλοντα.
• Η χρήση παραφθαρμένων γλωσσικών δανείων ήταν απαραίτητη σε δύσκολες περιόδους για τους μετανάστες και τους ναυτικούς μας.
• Σήμερα, οφείλουμε να ενθαρρύνουμε την ορθή χρήση περισσότερων Ελληνικών λέξεων μιας και ο λόγος οδηγεί το σκεπτόμενο.
* πτυχιούχος Ψυχολογίας – Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω Εύκολα’, ‘Θυμάμαι Εύκολα’. Επικοινωνία: polygnosi@gmail.com, 2821040400, facebook: polygnosi
20 αντίτυπα του βιβλίου χαρίζονται στους αναγνώστες των “Χανιώτικων νέων”.
Είναι διαθέσιμα στα γραφεία της εφημερίδας στην οδό Καραϊσκάκη.
