Άγρια ένστικτα και παθογένειες της κοινωνίας έρχονται ξανά στο προσκήνιο το τελευταίο διάστημα στα Χανιά, με αφορμή υποθέσεις κακοποίησης ζώων. Απλά γεγονότα που τα… προσπερνάμε, ή κάτι “βαθύτερο” που οφείλει να απασχολήσει τόσο τις Αρχές όσο και τις τοπικές κοινότητες;
Θέσαμε το ζήτημα στην κλινική Ψυχολόγο Νάσια Σκαμπαρδώνη, η οποία μίλησε στα “Χανιώτικα νέα” για τις ψυχολογικές διαστάσεις της κακοποίησης ζώων και τον ρόλο της οικογένειας.
• Τι συμπεράσματα βγαίνουν για το ψυχολογικό προφίλ ανθρώπων που κακοποιούν ζώα;
Οι άνθρωποι θύτες και κακοποιητές ζώων εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά έχοντας κάποιο στόχο – κίνητρο στο μυαλό τους που τους εξυπηρετεί. Φυσικά δεν έχουν ίχνος ενσυναίσθησης και αντίληψης, το να συνειδητοποιήσουν δηλαδή ακριβώς πόσο αποτρόπαια είναι η πράξη τους. Κάποιοι, θεωρούν πως έχουν τον έλεγχο σε έναν αδύναμο στόχο και με αυτόν τον τρόπο επιβάλλονται και λαμβάνουν ευχαρίστηση από την άσκηση εξουσίας και κυριαρχίας. Επίσης, κάποιοι, θεωρούν πως είναι μέρος της εκπαίδευσης ή συνέπεια μιας λανθασμένης συμπεριφοράς του ζώου και το τιμωρούν με το να το κακοποιήσουν ή να το παραμελήσουν. Άλλος στόχος είναι το να αντλήσουν ευχαρίστηση από το φόβο που θα προκαλέσουν στον περίγυρο με αυτή τους τη βίαιη πράξη ή να καταφέρουν να απειλήσουν – εκφοβίσουν τον άνθρωπο στον οποίο ανήκει το ζώο μέσω της κακοποίησης του.
• Συσχετίζεται η κακοποίηση ζώων με άλλες βίαιες συμπεριφορές;
Το προφίλ των δραστών φαίνεται να μαρτυρά δυσκολία στη διαχείριση θυμού, καθώς και μια χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανασφάλεια. Αυτοί οι άνθρωποι, είναι συχνό να παρουσιάζουν γενικότερα μια παραβατική συμπεριφορά και να έχουν εμπλοκή με το νόμο. Σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται ότι υπήρξαν είτε θύτες είτε θύματα bullying. Μια τέτοια πράξη θα πρέπει να διερευνάται γιατί μπορεί να αποτελεί ένδειξη μιας ψυχοπαθητικής προσωπικότητας, μιας σοβαρής συναισθηματικής διαταραχής ή να συνδέεται με φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας (η βία στο σπίτι κατευθύνεται σε αδύναμους στόχους όπως είναι τα παιδιά και τα ζώα) και να υποβόσκει μία ροπή προς εγκληματικές ενέργειες. Παρότι δεν έχει αποδειχθεί ότι όποιος κακοποιεί ζώα θα οδηγηθεί να το πράξει και σε ανθρώπους, η βία στα ζώα προβληματίζει για την ψυχική ισορροπία και για μια μελλοντική βίαιη συμπεριφορά γιατί πιθανολογείται ότι αποτελεί τα προεόρτια. Αυτό προκύπτει μέσα από μία σειρά επιστημονικών μελετών που συνδέουν την εγκληματικότητα με την κακοποίηση ζώων, γιατί σε πολλές περιπτώσεις εγκληματικών ενεργειών αναφέρεται στο ιστορικό τους η κακοποίηση ζώων. Οι μελέτες έχουν δείξει επίσης, πως, κάποιοι κακοποιούν τα ζώα και το θεωρούν εξάσκηση ή ως την εισαγωγή τους για επόμενες βίαιες πράξεις επάνω σε ανθρώπους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι τα παιδιά που κακοποιούν ζώα διατρέχουν κίνδυνο να γίνουν «κακοποιητές» ενήλικες στο μέλλον αλλά και κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν με τη σειρά τους κακοποιητική συμπεριφορά σε ζώα.
• Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας όταν μέλος της ασκεί βία σε ζώα;
Η οικογένεια, όπως και η τοπική κοινωνία καθώς και το σχολείο έχουν ευθύνη να αναγνωρίζουν και να δίνουν την ανάλογη σημασία σε τέτοιες ενδείξεις, και να αναζητούν βοήθεια από τους αρμόδιους φορείς. Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι μας, πως η εξοικείωση ενός ανηλίκου ή ενηλίκου με τέτοιες βίαιες ενέργειες μπορεί να οδηγήσει σε ένταξη της βίας σε κάτι το αποδεκτό και το θεμιτό καθώς και στην απουσία αντίληψης της αξίας της ζωής. Δυστυχώς, πολλοί θεωρούν πως η κακοποίηση ζώου δεν σηματοδοτεί βαριά εγκληματικότητα και γι’ αυτό δεν καταγγέλεται.
• Υπάρχει όμως και αντίκτυπος για τις οικογένειες δραστών τέτοιων εγκλημάτων, ιδιαίτερα στην εποχή που τέτοιες ειδήσεις διαδίδονται ταχύτατα μέσω κοινωνικών δικτύων;
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι οικογένειες των δραστών μετά από την κοινοποίηση τέτοιων ειδήσεων, έρχονται αντιμέτωπες με το κατηγορώ του κοινωνικού περίγυρου και με ενδεχόμενο bullying, θέλοντας να εκφράσει το θυμό του για την ενδεχόμενη συγκάλυψη τέτοιων συμπεριφορών.
• Πώς πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για τα δικαιώματα των ζώων και τη συμπεριφορά μας απέναντί τους;
Από μικρή ηλικία θα πρέπει να διευκρινίζεται από τους γονείς στα παιδιά, η σημασία των δικαιωμάτων των ζώων, η εκμάθηση συμπεριφορών απέναντι σε αυτά ως πρόληψη για μη εμφάνιση βίαιων συμπεριφορών απέναντί τους. Τους εξηγούμε πως δεν είναι υποχρεωτικό να έχουμε κάποιο κατοικίδιο και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη του, αλλά είναι υποχρέωσή μας αν αναλάβουμε να έχουμε κατοικίδιο, να το προστατεύουμε και να το φροντίζουμε ως έλλογα όντα.
Τα ζώα είναι έμβια όντα απολύτως εξαρτώμενα από τον άνθρωπο, και οφείλουμε υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά τους. Επιπρόσθετα, και τα ζώα που δεν είναι υπ’ ευθύνη μας έχουμε υποχρέωση να τα σεβόμαστε όπως όλα τα έμψυχα όντα.
