Ο τουρισμός και η αξιοποίηση των Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελούν σημαντικούς πυλώνες της Κρητικής οικονομίας ιδιαίτερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες κατά τη διάρκεια των οποίων οι κλάδοι αυτοί αναπτύσσονται διαρκώς.
Η Κρήτη αποτελεί ένα ελκυστικό και πολύ δημοφιλή τουριστικό προορισμό στη λεκάνη της Μεσογείου προσελκύοντας αρκετά εκατ. επισκέπτες κάθε χρόνο. Η αφθονία των ΑΠΕ στο νησί ιδιαίτερα της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας σε συνδυασμό με την εξέλιξη των τεχνολογιών ενεργειακής αξιοποίησης τους έχουν συμβάλλει στη δημιουργία πολλών εγκαταστάσεων παραγωγής θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Η χρήση τους, υποκαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα, έχει σαν αποτέλεσμα την άμβλυνση/μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ενώ η ανάπτυξη του “πράσινου τουρισμού” βελτιώνει την αειφορία του και μειώνει το οικολογικό του αποτύπωμα. Σκοπός του σύντομου κειμένου που ακολουθεί είναι η διερεύνηση της αλληλεπίδρασης της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης και των ΑΠΕ του νησιού.
1. Οι εγκαταστάσεις αξιοποίησης των ΑΠΕ στη Κρήτη
Η Κρήτη έχει άφθονους ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους, κυρίως ηλιακή και αιολική ενέργεια, οι οποίοι χρησιμοποιούνται ευρύτατα σήμερα για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Η αξιοποίηση τους όμως για παραγωγή ηλεκτρισμού θα μπορούσε να είναι αρκετά μεγαλύτερη αν ληφθεί υπ’ όψη ότι σήμερα περιορίζεται από το γεγονός ότι το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης δεν είναι συνδεδεμένο με Ηπειρωτικό δίκτυο της χώρας. Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από φωτοβολταϊκά συστήματα (Φ/Β) και αιολικά πάρκα χρησιμοποιείται, εκτός των άλλων, και από τις τουριστικές επιχειρήσεις της Κρήτης. Οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ που λειτουργούν σήμερα στη Κρήτη, σε μικρή ή μεγαλύτερη κλίμακα, περιλαμβάνουν τις παρακάτω τεχνολογίες όπως παρουσιάζονται και στο πίνακα 1.
Α) Παθητικά ηλιακά συστήματα για τη θέρμανση και ψύξη των κτιρίων,
Β) Ηλιακά θερμικά συστήματα (ηλιακούς θερμοσίφωνες) για τη παραγωγή ζεστού νερού για χρήση κυρίως σε κτίρια,
Γ) Φωτοβολταϊκά συστήματα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας,
Δ) Ανεμογεννήτριες (Α/Γ) και αιολικά πάρκα για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας,
Ε) Καύση της στερεάς βιομάζας (διάφορα είδη ξύλου, ελαιοπυρηνόξυλο, πέλετς) για τη παραγωγή θερμότητας,
ΣΤ) Καύση βιοαερίου για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού,
Ζ) Μικρά υδροηλεκτρικά συστήματα για τη παραγωγή ηλεκτρισμού, και
Η) Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης για τη παραγωγή θερμότητας και ψύξης.
2. Η τουριστική βιομηχανία της Κρήτης
Η τουριστική βιομηχανία της Κρήτης αποτελεί σήμερα μία εύρωστη οικονομική δραστηριότητα η οποία αναπτύχθηκε ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες και σήμερα συμβάλλει στη δημιουργία σχεδόν του μισού ακαθάριστου προϊόντος της Κρήτης ενώ απασχολείται σημαντικός αριθμός εργαζομένων σε αυτή. Οι τουριστικές επιχειρήσεις (τουριστικά καταλύματα, εστιατόρια, κ.α.) αποτελούν αφ ενός χρήστες/καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στη Κρήτη παραγόμενης σε σημαντικό ποσοστό από ΑΠΕ και αφ ετέρου παραγωγούς θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας η οποία παράγεται συνήθως στις εγκαταστάσεις τους από ΑΠΕ. Ορισμένες δε από αυτές παράγουν απόβλητα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενεργειακών προϊόντων όπως παρουσιάζεται στη συνέχεια.
3. Χρήση των ΑΠΕ στα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης για τη παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας
Τα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης χρησιμοποιούν ηλεκτρική και θερμική ενέργεια για το κλιματισμό τους, τη παραγωγή θερμού νερού, το φωτισμό και τη λειτουργία διαφόρων ηλεκτρικών συσκευών και μηχανημάτων.
Η κύρια μορφή ενέργειας που χρησιμοποιούν είναι η ηλεκτρική αλλά ορισμένα από αυτά χρησιμοποιούν και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ιδίως ηλιακή) για τη κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Τα ενεργειακά συστήματα που χρησιμοποιούν περιλαμβάνουν :
Α) Ηλιακά παθητικά συστήματα,
Β) Ηλιακά θερμικά συστήματα,
Γ) Ηλιακά Φωτοβολταϊκά πλαίσια,
Δ) Καύση στερεάς βιομάζας, και
Ε) Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας
Στο πίνακα 2 παρουσιάζονται οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σε τουριστικά καταλύματα της Κρήτης,
4. Ενεργειακός τουρισμός
Η πληθώρα των τεχνολογικών εφαρμογών αξιοποίησης των ΑΠΕ στη Κρήτη δίδει τη δυνατότητα ανάπτυξης του “ενεργειακού τουρισμού”. Αυτός αποτελεί ένα είδος θεματικού τουρισμού ο οποίος απευθύνεται σε τουρίστες οι οποίοι επιθυμούν κατά τη διάρκεια των διακοπών τους στη Κρήτη να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με τις αειφορικές ενεργειακές τεχνολογίες οι οποίες δίδουν τη δυνατότητα αντιμετώπισης του σημαντικότερου περιβαλλοντικού προβλήματος σήμερα στο πλανήτη, της κλιματικής αλλαγής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με οργανωμένες ημερήσιες επισκέψεις των τουριστών σε εγκαταστάσεις ΑΠΕ στη Κρήτη (αιολικά πάρκα, Φ/Β εγκαταστάσεις, ηλιοθερμικές εγκαταστάσεις, κ.α.) όπου με τη παρουσία εξειδικευμένου συνοδού θα ενημερώνονται για τις ενεργειακές τεχνολογίες, το τρόπο λειτουργίας τους και τα οφέλη που αυτές προσφέρουν. Ο ενεργειακός τουρισμός έχει ήδη αναπτυχθεί σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη μικρή πόλη Gussing της Αυστρίας στην οποία έχουν αναπτυχθεί πολλές διαφορετικές τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας για τη παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων. Η μικρή αυτή πόλη κατάφερε με τη προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας και την ανάπτυξη του ενεργειακού τουρισμού να αποτελέσει πόλο έλξης περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων τουριστών αλλά και πολλών ενεργειακών εταιρειών και εξειδικευμένων επιστημόνων αυξάνοντας τα εισοδήματα που προέρχονται από καινοτόμες ενεργειακές δραστηριότητες και βελτιώνοντας το βιοτικό επίπεδο και την ευημερία των κατοίκων της.
5. Οι επιπτώσεις των μεγάλων εγκαταστάσεων ΑΠΕ στη τουριστική βιομηχανία της Κρήτης
Τα μεγάλα αιολικά πάρκα τα οποία είναι εγκατεστημένα σε βουνοκορφές της Κρήτης θεωρούνται από πολλούς ότι προκαλούν σημαντική αλλοίωση του φυσικού τοπίου/περιβάλλοντος και έχουν προκαλέσει διαμαρτυρίες ενάντια στη δημιουργία νέων ανάλογων εγκαταστάσεων (τις οποίες αποκαλούν ΒΑΠΕ, Βιομηχανικές-ΑΠΕ). Οι διαμαρτυρίες για άλλες εγκαταστάσεις ΑΠΕ, όπως πχ Φ/Β, δεν είναι έντονες. Από όσο είναι γνωστό μελέτες για την επίπτωση των μεγάλων εγκαταστάσεων ΑΠΕ στους επισκέπτες της Κρήτης δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα. Υπάρχουσες μελέτες όμως σε άλλες χώρες/περιοχές, όπως πχ στη Σκωτία όπου υπάρχουν μεγάλα αιολικά πάρκα πλησίον των ακτών ή και στη θάλασσα, έχουν αναδείξει τη διαφορετική θεώρηση των τουριστών γι’ αυτά. Ορισμένοι από αυτούς δεν επιθυμούν την ύπαρξη τέτοιων εγκαταστάσεων πλησίον του τόπου των διακοπών τους ενώ άλλοι δεν ενοχλούνται από αυτές. Άλλοι θα επιθυμούσαν να επισκεφθούν κατά τη διάρκεια των διακοπών τους τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ καθώς τις θεωρούν ένα αξιοθέατο που αξίζει να το δουν.
6. Οι ΑΠΕ και το ανθρακούχο αποτύπωμα της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης
Στα πλαίσια μετριασμού της κλιματικής αλλαγής επιδιώκεται η μείωση των εκπομπών ανθρακούχων αερίων από όλους τους τομείς δραστηριοτήτων μεταξύ των οποίων και του τουρισμού. Η μείωση του κλιματικού αποτυπώματος της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ άλλων με τη χρήση ΑΠΕ και των κατάλληλων τεχνολογιών ενεργειακής αξιοποίησης τους για παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας στα τουριστικά καταλύματα (αντί της χρήσης ορυκτών καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από αυτά). Αυτό σήμερα είναι τεχνικά εφικτό, οικονομικά επωφελές και θεσμικά επιτρεπτό καθώς:
Α) Οι τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης των ΑΠΕ για τη παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας είναι ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές,
Β) Πολλές από αυτές χρησιμοποιούνται για πολλά χρόνια στα τουριστικά καταλύματα της Κρήτης με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα, και
Γ) Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο (ετήσιος συμψηφισμός της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας) επιτρέπει τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε τουριστικά καταλύματα με Φ/Β συστήματα.
7. Η επαναχρησιμοποίηση ορισμένων αποβλήτων της τουριστικής βιομηχανίας για τη παραγωγή ενεργειακών προϊόντων
Εστιατόρια τουριστικών καταλυμάτων καθώς και άλλα που λειτουργούν σε τουριστικές περιοχές παράγουν σημαντικές ποσότητες τηγανέλαιων τα οποία απορρίπτονται σαν υγρά απόβλητα. Όμως αυτά αποτελούν ταυτόχρονα απόβλητα και πρώτη ύλη η οποία με μία μη πολύπλοκη χημική επεξεργασία μετατρέπεται σε υγρό καύσιμο – βιολογικό ντίζελ ή βιο-ντίζελ- υποκατάστατο του πετρελαίου κίνησης στα οχήματα. Ήδη πολλά εστιατόρια συλλέγουν τα τηγανέλαια τους τα οποία αποστέλλονται σε εξειδικευμένες μονάδες επεξεργασίας – που βρίσκονται σήμερα εκτός Κρήτης – οι οποίες μετατρέπουν ένα απόβλητο (οργανικής προέλευσης όπως τα φυτικά έλαια) σε χρήσιμο ενεργειακό προιόν σύμφωνα με την αρχή της κυκλικής οικονομίας, η χρήση του οποίου έχει ουδέτερες επιπτώσεις στη κλιματική αλλαγή (δεδομένου ότι είναι φυτικής προέλευσης και όχι ορυκτό καύσιμο).
8. Δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων μηδενικών εκπομπών άνθρακα με τη χρήση ΑΠΕ
Η συνδυαστική χρήση των ΑΠΕ για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού που απαιτείται για τη λειτουργία ενός τουριστικού καταλύματος μπορεί να μηδενίσει τις ανάγκες χρήσης ορυκτών καυσίμων σε αυτό και συνεπώς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) λόγω της χρήσης ενέργειας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ξενοδοχείο Stadthalle στη Βιέννη το οποίο καλύπτει όλες τις ενεργειακές του ανάγκες με πράσινη ενέργεια η οποία παράγεται στις εγκαταστάσεις του με διάφορες τεχνολογίες όπως:
Α) Ηλιακά θερμικά συστήματα για παραγωγή θερμού νερού,
Β) Γεωθερμική αντλία θερμότητας υψηλής απόδοσης για τη θέρμανση, ψύξη και κλιματισμό, και
Γ) Φωτοβολταϊκά πλαίσια για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που δαπανάται για τη λειτουργία διαφόρων ηλεκτρικών συσκευών και μηχανημάτων.
Το μέγεθος των εγκατεστημένων στο ξενοδοχείο ενεργειακών συστημάτων είναι τέτοιο ούτως ώστε αυτά παράγουν ετησίως όση θερμική και ηλεκτρική ενέργεια απαιτείται και συνεπώς οι καθαρές ετήσιες εκπομπές του σε ανθρακούχα αέρια είναι μηδενικές.
Συμπερασματικά θα μπορούσαν να λεχθούν τα εξής:
Α) Υπάρχουν αρκετά συστήματα αξιοποίησης των ΑΠΕ στη Κρήτη ενώ η ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν χρησιμοποιείται και στα ξενοδοχεία του νησιού,
Β) Ορισμένα ξενοδοχεία παράγουν, με συστήματα ΑΠΕ εγκατεστημένα στα κτίρια τους, μέρος της θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν ενώ ορισμένα απόβλητα τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη παραγωγή ενεργειακών προϊόντων-καυσίμων οχημάτων,
Γ) Η χρήση συστημάτων ΑΠΕ στα τουριστικά καταλύματα μειώνει (ή μπορεί και να μηδενίσει) το κλιματικό αποτύπωμα τους, και
Δ) Υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης του ενεργειακού τουρισμού στη Κρήτη δεδομένης της ύπαρξης πληθώρας εγκαταστάσεων αξιοποίησης των ΑΠΕ στο νησί.
Περισσότερα στοιχεία για την αλληλεπίδραση των ΑΠΕ και της τουριστικής βιομηχανίας της Κρήτης είναι διαθέσιμα στο άρθρο του γράφοντος με τίτλο “The Nexus between Tourism and Renewable Energy Resources in the island of Crete, Greece” το οποίο έχει δημοσιευθεί πρόσφατα στο διεθνές Αγγλόφωνο επιστημονικό περιοδικό “American Scientific Research Journal for Engineering, Technology and Sciences” , τεύχος 63(1) , σελ. 28-4 , 2020.
