Στο πολιτικό σύμπαν του τόπου, το ΠΑΣΟΚ υπήρξε ένα σπάνιο φαινόμενο. Μετά τη δημιουργία του, μεσουράνησε στην εγχώρια σκηνή. Στη συνέχεια ακολούθησε η έκλειψη. Τώρα φαίνεται να προβάλλει ξανά στον ορίζοντα.
Ο ιστορικός του μέλλοντος θα αποτιμήσει με τη νηφαλιότητα της απόστασης του χρόνου, την παρουσία και τη διαδρομή του, την προσφορά και τις αντιφάσεις του. Και πρωτίστως όλα εκείνα τα «μυστήρια» που είχαν καταλυτικό ρόλο στην εκτίναξη, στο ναυάγιο και στην ανάδυση του.
Το άλλοτε κραταιό κόμμα βρέθηκε στο τιμόνι της διακυβέρνησης για πάνω από είκοσι χρόνια. Αλλάζοντας τη χώρα άλλαξε και το ίδιο, αφήνοντας θετικό αποτύπωμα. Όμως, όπως συμβαίνει πάντα οι επιτυχίες ενέχουν και την αποτυχία. Και αυτό γιατί έρχεται η στιγμή, που τα κεκτημένα θεωρούνται αυτονόητα και δεδομένα. Ουσιαστικά παύουν να αποτελούν στοιχείο σύγκρισης. Μάλιστα η αξία τους εξοβελίζεται. Μαζί δε με αυτά αμφισβητείται και η αξία των πρωταγωνιστών.
Η ιστορία βρίθει από περιπτώσεις άρνησης και διαστρέβλωσης της πραγματικότητας. Τη δόξα διαδέχθηκε το ανάθεμα, την αναγνώριση η διαβολή. Κορυφαίο παράδειγμα ο τρόπος που αντιμετωπίσθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το βέβαιο είναι ότι η πολιτική είναι μια αδυσώπητη μάχη, κατ’ αρχάς με τον ίδιο τον εαυτό μας. Τα προσωπικά μας ελλείματα τα χρεώνουμε στους άλλους, καθιστώντας τους αποκλειστικά υπεύθυνους. Και το σημαντικότερο στεκόμαστε στη στιγμή, αδυνατώντας να δούμε τη διάρκεια. Έτσι άλλωστε εξηγείται και η επικράτηση του λαϊκισμού και του ανορθολογισμού.
Η περιπέτεια του ΠΑΣΟΚ καθρεφτίζει σε μεγάλο βαθμό τις αντινομίες και τις αμφιθυμίες, ενός σημαντικού τμήματος του εκλογικού σώματος. Όταν απώλεσε την καθοδηγητική του δύναμη, παγιδεύτηκε σε απαίδευτες επιλογές. Αντί να αντιτάξει το δημιουργικό του έργο στους αντιπάλους, υιοθέτησε έστω και άθελά του την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τις κατηγορίες που εκτόξευαν εναντίον του, κατά την περίοδο της οξείας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Μολονότι έσωσε τη χώρα αγνοώντας το πολιτικό κόστος, επέδειξε ενοχική συμπεριφορά. Κάτι που δεν έχει ακόμη και τώρα αποβάλλει πλήρως, από πάνω του. Ο εξορκισμός της συγκυβέρνησής του με τη συντηρητική Ν.Δ το επιβεβαιώνει. Είτε γιατί σήμερα πιέζεται έντονα ως προς τις μετεκλογικές εξελίξεις και την ανάγκη ενδεχόμενων συνεργασιών. Είτε διότι δυσκολεύεται να αφομοιώσει πολιτικές που υπερβαίνουν γνώριμα κλισέ και στερεότυπα.
Επομένως εύλογο είναι η αυτοπεποίθηση του ΠΑΣΟΚ έπειτα από τα όσα έχει υποστεί, να καθίσταται ζωτική προτεραιότητα. Με την ανάκτησή της θα αποκτήσει την απαιτούμενη αυτοεκτίμηση, προσδίδοντας ουσιαστική διάσταση στο διακηρυγμένο στόχο της αυτονομίας του. Η καταπάτηση της κοινωνικής και εκλογικής βάσης από τους αντιπάλους του, δεν του στερεί την κυριότητα του ιδεολογικού και πολιτικού χώρου που το ίδιο αυθεντικά ενσαρκώνει και εκφράζει.
Η πολυετής κρίση επέτρεψε στους επίδοξους καταπατητές να το λεηλατήσουν, αφού προηγουμένως το κατασυκοφάντησαν και το διέσυραν. Η επιστροφή στη φυσιολογική πολιτική ζωή πέρα από όλα τ’ άλλα ξεδιαλύνει τα χωρικά όρια των πραγματικών δικαιούχων. Με άλλα λόγια αναιρεί τις στρεβλώσεις, οι οποίες προκλήθηκαν σε συνθήκες χρεωκοπίας. Και το κυριότερο αποκαθιστά την αντιστοιχία των υπαρκτών και διακριτών πολιτικοϊδεολογικών ρευμάτων, με τους κομματικούς σχηματισμούς.
Έτσι εξάλλου μπορεί να ερμηνευθεί και η τωρινή ανάδυση του ΠΑΣΟΚ ως απότοκο των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών. Η αποκόλληση δυνάμεων που είχαν μετακινηθεί στους ανταγωνιστές του, είναι το μεγάλο του στοίχημα. Όπως διαφαίνεται η νέα ηγεσία του επενδύοντας στην πολιτική αυτονομία του κόμματος, οριοθετεί με σαφή και καθαρό τρόπο την αυθύπαρκτη παρουσία του. Καίρια προϋπόθεση για την απεξάρτησή του από διάφορους αριστερόστροφους αλλά και δεξιόστροφους προσανατολισμούς.
Το σοσιαλδημοκρατικό πρόταγμα το οποίο επιχειρεί να επαναφέρει ο Νίκος Ανδρουλάκης, συμβάλλει ουσιαστικά στην αποσαφήνιση των πολιτικών και προγραμματικών κατευθύνσεων του ΠΑΣΟΚ. Και τούτο διότι η επικαιρότητα της σοσιαλδημοκρατίας είναι συνυφασμένη με την προσαρμογή στο σημερινό κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον, υπερβαίνοντας παλιές αντιλήψεις και ξεπερασμένα υποδείγματα.
Ως εκ τούτου ο εμποτισμός του ΠΑΣΟΚ με τις ιδέες της, το καθιστά μια σύγχρονη προοδευτική δύναμη σε αντιδιαστολή με τις δυνάμεις του λαϊκισμού και της συντήρησης, του κρατισμού και του εθνοκεντρισμού. Άλλωστε η διαρκής αλλαγή και ο εκσυγχρονισμός του, ήταν τα ισχυρά όπλα του άλλοτε κραταιού κόμματος. Συνεπώς με έναν ανανεωμένο ιδεολογικοπολιτικό εξοπλισμό ο νέος πρόεδρος του, μπορεί να του προσδώσει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση αλλά και την αναγκαία αυθυπαρξία, αποκαθιστώντας την πραγματική του αξία.
*Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας πρόεδρος και διευθύνων
σύμβουλος της POLITY
