Ένα νέο πεδίο οικονομικής δραστηριότητας, η Γαλάζια οικονομία (Blue economy), έχει τραβήξει το ενδιαφέρον των διεθνών οργανισμών και πολλών κρατών λόγω της δυναμικής του και της σπουδαιότητας του στην οικονομική ανάπτυξη και τη περιβαλλοντική αειφορία.
O όρος «Γαλάζια οικονομία» περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που επιτελούνται στο θαλάσσιο και το ωκεάνιο περιβάλλον και οικοσύστημα. Αυτές είναι είτε παραδοσιακές όπου περιλαμβάνονται η αλιεία, ο τουρισμός, οι ναυπηγοεπισκευαστικές δραστηριότητες και οι θαλάσσιες μεταφορές ή καινούργιες όπως η παραγωγή ενέργειας με διάφορους τρόπους από τη θάλασσα, οι υδατοκαλλιέργειες, η εξαγωγή στερεών, υγρών και αέριων ορυκτών από τον υποθαλάσσιο πυθμένα καθώς και η θαλάσσια βιοτεχνολογία. Είναι προφανές ότι ο βαθμός ανάπτυξης των προαναφερθέντων δραστηριοτήτων ποικίλει ανάλογα με τη χώρα και την έκθεση της στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η αξιοποίηση της Γαλάζιας οικονομίας θα πρέπει να
Α) Να προσφέρει οικονομικά και κοινωνικά ωφέλη όχι μόνο στη παρούσα γενεά αλλά και στις επόμενες,
Β) Να προστατεύει και να διατηρεί τα θαλάσσια οικοσυστήματα, και
Γ) Να βασίζεται σε καθαρές και αειφορικές τεχνολογίες παράγοντας λίγα απόβλητα και προάγοντας τη κυκλική οικονομία.
Σήμερα είναι επιθυμητή η προώθηση της αειφορίας στη Γαλάζια οικονομία η οποία έχει δυνατότητες σημαντικής περαιτέρω ανάπτυξης, δημιουγίας νέων θέσεων εργασίας και επινόησης νέων καινοτομιών. Υπολογίζεται ότι στο τομέα αυτό απασχολούνται σήμερα στην Ευρωπαική Ένωση 5.4 εκατ. άτομα ενώ το παραγόμενο προιόν ανέρχεται ετησίως σε περίπου 500 δις €. Η στρατηγική της Ευρωπαικής Ένωσης για την ανάπτυξη της Γαλάζιας οικονομίας εδράζεται σε τρείς πυλώνες οι οποίοι είναι:
1. Η έμφαση στην ανάπτυξη τομέων που έχουν προπτικές για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όπως
– Οι υδατοκαλλιέργειες,
– Ο παράκτιος τουρισμός,
– Η θαλάσσια βιοτεχνολογία,
– Η αξιοποίηση της ενέργειας των θαλασσών, και
– Η ανάκτηση χρήσιμων προιόντων-ορυκτών και καυσίμων- από τον υποθαλάσσιο πυθμένα.
2. Η αύξηση των σημερινών γνώσεων, των τεχνολογιών αλλά και των διαθέσιμων πληροφοριών για το θαλάσσιο περιβάλλον, όπως
– Η βελτίωση των γνώσεων σε διάφορους τομείς του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όπως π.χ. η τεχνολογία αξιοποίησης φυσικών πόρων από μεγάλα υποθαλάσσια βάθη,
– Η προώθηση του χωροταξικού σχεδιασμού στις παράκτιες και θαλάσσιες ζώνες, και
– Η βελτιωμένη επισκόπηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
3. Η ανάπτυξη εξειδικευμένων προγραμμάτων και πολιτικών ανάλογων με τις ιδιαιτερότητες κάθε θαλάσσιας περιοχής, όπως
– Μεσόγειος θάλασσα,
– Αδριατικό και Ιόνιο πέλαγος,
– Ατλαντικός ωκεανός,
– Αρκτικός ωκεανός,
– Μαύρη θάλασσα,
– Βόρεια θάλασσα, και
– Βαλτική θάλασσα
Οι επιπτώσεις της Γαλάζιας οικονομίας στις Ευρωπαικές χώρες εξαρτώνται από τη πρόσβαση τους στο θαλάσσιο περιβάλλον. Ετσι οι επιπτώσεις της είναι διαφορετικές για χώρες σαν την Αυστρία ή τη Τσεχία που δεν έχουν πρόσβαση, διαφορετικές για τη Πολωνία ή τη Λιθουανία που έχουν περιορισμένη πρόσβαση ή τέλος για χώρες με μεγάλη πρόσβαση όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, ή η Μεγάλη Βρεττανία.
Οι δραστηριότητες της Γαλάζιας οικονομίας είναι πολύ σημαντικές για τη χώρα μας καθώς είναι κατ εξοχήν νησιωτική και θαλάσσια και επηρεάζεται από τις ιδιαιτερότητες της Μεσογείου θάλασσας καθώς και του Ιονίου και Αδριατικού πελάγους. Παραδοσιακά οι θαλάσσιες μεταφορές, η αλιεία, οι ναυπηγοεπισκευαστικές δραστηριότητες αλλά και ο παράκτιος/θαλάσσιος τουρισμός ήταν σημαντικοί τομείς που επηρέαζαν την οικονομία μας. Τα τελευταία όμως χρόνια η δυναμική περαιτέρω ανάπτυξη του παράκτιου και θαλάσσιου τουρισμού και η ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών μετά τη δεκαετία του ’80, όπου διατηρούμε ηγετική θέση στη Μεσόγειο, συνέβαλαν σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Στο βόρειο Αιγαίο υπάρχει σήμερα η υποθαλάσσια άντληση πετρελαίου ενώ η προοπτικές αξιοποίησης των υπαρχόντων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, εάν βέβαια αξιοποιηθούν στο μέλλον, θα σημάνει και την περαιτέρω ανάπτυξη της μπλε οικονομίας στη χώρα μας. Η ανεπάρκεια υδάτινων πόρων στη νοτιο-ανατολική μεσόγειο θα οδηγήσει στο μέλλον στην αύξηση της αφαλάτωσης θαλάσσιου νερού για τη παραγωγή πόσιμου που ήδη γίνεται σήμερα σε περιορισμένη κλίμακα σε κάποια Ελληνικά νησιά. Η αξιοποίηση της ενέργειας των θαλάσσιων κυμάτων και παλιρροιών στην Ελλάδα δεν είναι προς το παρόν οικονομικά βιώσιμη ενώ η κατασκευή θαλάσιων αιολικών πάρκων είναι πολύ πιθανόν να αναπτυχθεί στο μέλλον σε περιοχές του Αιγαίου πελάγους, όπως γίνεται σήμερα στη Βόρεια και Βαλτική θάλασσα αλλά και στις ακτές του Ατλαντικού ωκεανού. Τέλος η παραγωγή φαρμακευτικών προιόντων από τη θάλασσα είναι πιθανόν να αναπτυχθεί στο μέλλον από τις φαρμακοβιομηχανίες της χώρας. Συνεπώς η αξιοποίηση της Γαλάζιας οικονομίας είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ανάπτυξη της Ελλάδος.
Για τη Κρήτη σαν νησί η Γαλάζια οικονομία επηρεάζει την οικονομία της περισσότερο από ότι την υπόλλοιπη χώρα. Οι θαλάσσιες μεταφορές, ο παράκτιος και θαλάσσιος τουρισμός, η μικρής κλίμακας αλιεία και θαλασσοκαλλιέργεια και η μικρής κλίμακας ναυπηγο-επισκευαστικές δραστηριότητες συμβάλουν σήμερα σημαντικά στο ακαθάριστο προιόν και στην απασχόληση των κατοίκων της Κρήτης. Στο σύντομο μέλλον είναι πολύ πιθανόν να αναπτυχθούν επιπλέον δραστηριότητες της Γαλάζιας οικονομίας στο νησί όπως της αφαλάτωσης νερού, των θαλασσοκαλλιεργειών, των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, ή ακόμη και της υποθαλάσσιας εξόρυξης υδρογονανθράκων. Δραστηριότητες που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση όπως οι υποθαλάσσιες δραστηριότητες και η παραγωγή φαρμακευτικών προιόντων από τη θάλλασσα μπορούν εξ άλλου να υποστηριχθούν από τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης μεταξύ των οποίων τα ΑΕΙ/ΤΕΙ της, το Ινστιτούτο θαλάσσιας βιολογίας Κρήτης/ΕΚΘΕ ή το Ινστιτούτο βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ.
Συνεπώς η προώθηση της Γαλάζιας οικονομίας από την Ευρωπαική Ενωση θα ωφελήσει σημαντικά την Ελλάδα και τη Κρήτη.
