Τα αποτελέσματα μιας ασφυκτικής οικογενειακής και κοινωνικής πίεσης για το «πρέπον» και το «σωστό», σύμφωνα με την παράδοση, τη θρησκεία, τον πατέρα, τον σύζυγο, τον κόσμο.
Το VICE Greece δίνει βήμα σε επιλεγμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη δημιουργία της νέας στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε Δευτέρα θα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα, με τα οποία καταπιάνονται οι συγκεκριμένες οργανώσεις και αξίζουν την προσοχή όλων.
.Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ακόμα, ο Βρετανός ανθρωπολόγος J. Campell είχε μελετήσει το ζήτημα του φύλου στην ελληνική κοινωνία, υποστηρίζοντας πως οι αξίες της τιμής και της ντροπής και οι δυνατοί συγγενικοί δεσμοί καθόριζαν σε μεγάλο βαθμό τις κοινωνικές σχέσεις στη Μεσόγειο.
Η βασική ιδέα ήταν πως οι χώρες της Μεσογείου χαρακτηρίζονται από ένα ιδιόμορφο πολιτισμικά αξιακό σύστημα, στο επίκεντρο του οποίου βρισκόταν οι έννοιες «τιμή-ντροπή». «Η τιμή», σύμφωνα με τον J. Pitt-Rivers, ήταν η «αξία ενός ανθρώπου στα μάτια του ίδιου αλλά και στα μάτια της κοινωνίας που τον περιβάλλει». Η τιμή και υπεράσπισή της δεν ήταν μόνο ατομική υπόθεση, αλλά οικογενειακή και ευρύτερα κοινωνική. Το καθήκον προάσπισης της τιμής ήταν ο ρυθμιστής των σχέσεων εντός οικογένειας καθορίζοντας τις συμπεριφορές, τις σχέσεις, την κοινωνική διαστρωμάτωση αλλά και τις διαπροσωπικές συγκρούσεις. Ήταν επίσης το βασικό αναλυτικό εργαλείο δια μέσω του οποίου προσέγγισαν και ανέλυσαν τις κοινωνίες αυτές οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι. Στο σχήμα «τιμή-ντροπή» εντάχθηκαν λοιπόν και οι σχέσεις ανδρών και γυναικών μέσα στην οικογένεια. Με απλά λόγια, η σεξουαλικότητα των γυναικών, οι οποίες όφειλαν να κατατρέχονται από το στίγμα της ντροπής, απειλούσε «την τιμή» των ανδρών και άρα οι άνδρες έπρεπε να την έχουν υπό τον έλεγχό τους.
Παρότι το δίπολο «τιμής- ντροπής» εξήγησε πολλά, μεταγενέστερες θεωρίες ήρθαν να προσθέσουν νέες διαστάσεις αναφορικά με τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στις γυναίκες και τους άνδρες. Η J. Dubisch, για παράδειγμα, το 1986, στο άρθρο της (Culture Enters though the kitchen) υιοθέτησε μια διαφορετική οπτική αναφορικά με τις αντιστίξεις άνδρας/γυναίκα, πολιτισμός/φύση, καθαρότητα/μιαρότητα, καταδεικνύοντας τους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες λειτουργούν τελικά ως ελεγκτές της καθαρότητας της δικής τους αλλά και των ανδρών δια μέσου του ρόλου τους ως «επεξεργαστές» των φυσικών προϊόντων του φαγητού και του μετασχηματισμού αυτών -δια μέσω του μαγειρέματος- σε πολιτισμικά προϊόντα. Κατά συνέπεια οι γυναίκες, κυρίως μέσω της πρωτοκαθεδρίας τους στον οίκο/το σπίτι, εμφανίστηκαν να διατηρούν διόδους επιρροής και άσκησης εξουσίας, έστω και αν η εξουσία αυτή δεν ήταν φανερή ή άμεση αλλά έμμεση και «μεταμφιεσμένη».
Μια πρώτη επισήμανση είναι ότι τα παραπάνω παρατηρήθηκαν και διατυπώθηκαν από τους ανθρωπολόγους για τις μεσογειακές κοινωνίες. Η Μεσόγειος -ως γεωγραφικός προσδιορισμός- περιλαμβάνει διαφορετικές φυλετικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά κοινωνίες. Οι έννοιες της τιμής και της ντροπής ωστόσο, καθώς και ο κυμαινόμενος βαθμός μιας ντε φάκτο εξουσίας που τελικά οι γυναίκες διατηρούν -έστω και αν αυτή περιορίζεται θεσμικά και εφαρμόζεται κυρίως σε εθιμικό επίπεδο- φαίνεται πως υπερβαίνουν τα όρια της χώρας, της φυλής και της θρησκείας. Τα έθιμα είναι συχνά ισχυρότερα του νόμου άλλωστε, ιδιαίτερα σε κοινότητες που διατηρούν έντονα φυλετικά χαρακτηριστικά. Με απλά λόγια, οι διαφορετικές κοινότητες της Μεσογείου προφανώς περιλαμβάνουν πληθυσμούς από την Ευρώπη, το Ισραήλ και την Αραβική χερσόνησο. Δηλαδή χριστιανούς, εβραίους και μουσουλμάνους. Και όχι μόνο η θεωρία, αλλά και η εμπειρία των Γιατρών του Κόσμου στο πεδίο, δουλεύοντας χρόνια με τους πληθυσμούς αυτούς, καταδεικνύει τόσο ότι οι έννοιες τιμής-ντροπής είναι ισχυρές ανάμεσά τους όσο και ότι παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη ομοιομορφία σε συμβολικό και κοινωνικό επίπεδο, ανεξάρτητα από την διαφορετική θρησκεία ή κοινωνική δομή στην οποία εδράζουν οι πληθυσμοί αυτοί. Είμαστε τελικά τόσο διαφορετικοί αλλά είμαστε και τόσο ίδιοι;
Μια δεύτερη επισήμανση αφορά το αντικείμενο παρατήρησης, εν προκειμένω τις ίδιες τις γυναίκες. Οι σχέσεις των ανθρώπων ως κοινωνικών δρώντων είναι δυναμικές και ζητήματα δευτερογενούς και έμμεσης δύναμης και εξουσίας έχουν όντως την δυνατότητα να βρίσκουν τρόπους και διόδους να «ξεπετάγονται» από διάφορα μέρη με τον ίδιο τρόπο που ο ατμός βρίσκει τελικά τρόπο να δραπετεύσει μέσα από μια κλειστή χύτρα. Το γεγονός αυτό ωστόσο δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για την διαιώνιση σχέσεων ανισότητας, υπο-εκπροσώπησης και εκμετάλλευσης, στη σύγχρονη πραγματικότητα.
Όχι μόνο οι άνδρες, αλλά και οι γυναίκες στην χώρα μας, όπως και οι γυναίκες στηνΜεσόγειο, τείνουν να ενσωματώνουν την λογική της ανισότητας έως σήμερα, δικαιολογώντας την επιπλέον με τις παραδοσιακές αξίες της τιμής της οικογένειας και των αμέτρητων πραγμάτων που θεωρούνται ντροπή για μια γυναίκα. Στο κατώφλι των Γιατρών του Κόσμου φθάνουν καθημερινά γυναίκες με ψυχοκοινωνικά ή και ψυχιατρικά σύνδρομα, αποτελέσματα μιας ασφυκτικής οικογενειακής και κοινωνικής πίεσης για το «πρέπον» και το «σωστό» σύμφωνα με την παράδοση ή/και σύμφωνα με τη θρησκεία ή/και σύμφωνα με τον πατέρα, τον σύζυγο, τον αδερφό, τον κόσμο. Από την Ελλάδα έως το Πακιστάν -να που ξεπεράσαμε και την λεκάνη της Μεσογείου- έχουμε συναντήσει και συντρέξει γυναίκες που υποφέρουν, γυναίκες θύματα οικογενειακής και κοινωνικής βίας, ανήλικες κόρες, θύματα παιδικών γάμων, δοσμένες ως ανταλλάγματα βεντέτας ή και μόνο στυγνού οικονομικού οφέλους. Προκειμένου να διατηρηθεί η τιμή της οικογένειας και συνήθως να ενισχυθεί παράλληλα και ο οικογενειακός κορβανάς. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου δηλαδή. Γυναίκες αντικείμενο αγοραπωλησίας στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα του κόσμου αλλά και γυναίκες θύματα πολυδιάστατης εκμετάλλευσης στους σύγχρονους χώρους εργασίας των δυτικών μεγαλουπόλεων. Υπο-αμοιβόμενες και υπο-εκρποσωπούμενες.
Η ανισότητα βρίσκεται βαθιά ριζωμένη μέσα μας, θρεμμένη με παραδόσεις και δοξασίες. Και αυτό συμβαίνει ένθεν και ένθεν. Και αυτό δικαιολογεί πολλά και δεν πρέπει να μένει στο επίπεδο των διαπιστώσεων. Πρέπει αντίθετα να αποτελέσει το εφαλτήριο για περαιτέρω επαγρύπνηση και δράση. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος και πολλοί θα πέσουν ακόμα στην πορεία. Στους Γιατρούς του Κόσμου θα συνεχίσουμε, είναι για το δικό μας αξιακό σύστημα, ζήτημα τιμής.
*Υπεύθυνη Συνηγορίας και Προάσπισης Δικαιωμάτων των Γιατρών του Κόσμου
Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια
-Τι; Αναφώνησε η φιλενάδα με το που της ανακοίνωσα το θέμα του σημερινού μου κειμένου. Μα είναι παρωχημένο. Έχουν περάσει ήδη τόσες μέρες.
Και είχε δίκιο η καλή φίλη να με επαναφέρει στην τάξη. Γιατί της εξομολογήθηκα ότι το βδομαδιάτικο γραφτό μου θα έχει για θέμα την πρώτη του Μάη. Και η σήμερα είναι κιόλας οκτώ του Μάη.
Μα από την άλλη δεν μπορώ να αφήσω να περάσει μια τέτοια σημαδιακή μέρα χωρίς να γράψω δυό κουβέντες. Κι έτσι παρωχημένο ή όχι το θέμα, εγώ επιλέγω συνειδητά να αναφερθώ σ αυτήν την τόσο ιδιαίτερη μέρα.
Άστε που αυτόν τον μήνα, με κυνηγά μια ανάμνηση από τα πολύ νεανικά μου χρόνια-με στοιχειώνει θα έλεγα- που έχει βάλει κι αυτή το λιθαράκι της, στην μυθολογία τούτης δω της στιγμής. Φοιτήτρια είκοσι χρονώ στον πρώτο χρόνο της μεταπολίτευσης, γιορτάζαμε στην αυλή της σχολής μας, εμείς οι θεατές καθισμένοι στο γρασίδι δίπλα από μια κλαίουσα ιτιά και ο καλλιτέχνης λίγο πιο μεγάλος από εμάς στα σκαλοπάτια της καινούργιας πτέρυγας. Κι όλοι μαζί να τραγουδάμε με το πάθος και τη δύναμη της νιότης: «Πρώτη του Μάη…… δεν είναι αργία, είν απεργία». Μια στιγμή από την εποχή των ονείρων της γενιάς μου. Τότε που πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε να πάρουμε τον κόσμο στα χέρια μας και να τα διορθώσουμε όλα.
Μα όπως αποδείχτηκε, εκ του αποτελέσματος, η γενιά μου, η περιβόητη γενιά του Πολυτεχνείου, καθόλου καλά δεν τα κατάφερε. Αντάλλαξε τα όνειρα και τις ιδέες με καρέκλες, θέσεις και αξιώματα. Ζήσαμε και την πολυπόθητη ευημερία. Που ωστόσο αποδείχτηκε πως ήταν κάλπικη. Και τώρα μας καλούν να πληρώσουμε τα χρωστούμενα. Μόνο που τα χρέη τα εξοφλεί η επόμενη γενιά. Οι νέοι μας, τα παιδιά μας. Με την ανεργία. Με την φυγή. Με την απάθεια και την αδιαφορία. Κι αυτό είναι ακόμα πιο επώδυνο.
Πρώτη του Μάη. Στα περισσότερα μέρη του κόσμου θεωρείται ως ημέρα εργατικών διεκδικήσεων και σαν τέτοια εορτάζεται.
Στην χώρα μας, ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς έγινε το 1893, στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Ρεθεμιώτη Σταύρου Καλλέργη. Οι 2000 συγκεντρωθέντες εργαζόμενοι στο Παναθηναϊκό Στάδιο την Κυριακή 2 Μαΐου, ενέκριναν ψήφισμα με αιτήματα όπως:
«Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν, και οι πολίται ν’ αναπαύωνται.
Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.
Γ) Ν’ απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.»
Στεναχωριέμαι να αντιλαμβάνομαι ότι οι διεκδικήσεις μετά από 126 χρόνια παραμένουν οι ίδιες. Άλλες δεν τις κατακτήσαμε ποτέ, οπότε εξακολουθούν να είναι μέχρι και σήμερα ζητούμενο. Άλλες τις είχαμε και στις εποχές μας των μνημονίων και των πολυεθνικών, τις χάσαμε. Οπότε το κοντέρ μηδενίζεται και ξεκινάμε πάλι από την αρχή.
Απρίλη του 1936 οι καπνεργάτες ξεσηκώνονται στην Θεσσαλονίκη. Ζητούν αύξηση των ημερομισθίων τους που από 135 δραχμές είχαν μειωθεί στις 75. Αρχές του Μάη η απεργία γίνεται γενική και οι αρχές την καταστέλλουν βιαίως. Εννέα του Μάη πέφτει ο πρώτος από τους ένδεκα νεκρούς. Η μητέρα του θρηνεί πάνω από το πεθαμένο παιδί της. Η φωτογραφία κυκλοφορεί και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος συγκινημένος από τον πόνο της μάνας γράφει τον «Επιτάφιο» που μελοποιημένος από τον Μίκη Θεοδωράκη αποτελεί ένα εμβληματικό έργο που μιλά στις καρδιές όλων μας.
Πρώτη του Μάη του 1944. Μέσα στην κατοχή, οι Γερμανοί αποφασίζουν ως αντίποινα για τον θάνατο τεσσάρων δικών τους, να τουφεκίσουν 200 πολιτικούς κρατούμενους που ήταν φυλακισμένοι στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Ξημερώματα πρώτης του Μάη του 1976,παραμονές της αποκαλύψεως από τον ίδιο, των αρχείων της ΕΑΤ-ΕΣΑ (που θα φανέρωναν πολλά σκοτεινά γεγονότα για καταστάσεις και ανθρώπους της χούντας), σκοτώνεται σε ένα ανεξήγητο και με πολλά ερωτηματικά τροχαίο, ο αγωνιστής της δημοκρατίας και βουλευτής Αλέξανδρος Παναγούλης.
Μέρα σημαδιακή αποδεικνύεται στο πέρασμα των χρόνων η πρώτη του Μάη. Αν και όλος αυτός ο μήνας είναι έτσι σημαδιακός και αλλοπαρμένος. Από τη μια πανέμορφος, ζεστός, φωτεινός, ένας ύμνος για την χαρά της ζωής και από την άλλη μήνας αγώνων διεκδικήσεων, θυσιών.
Θέλω να κρατήσω στην μνήμη μου μια πράξη μεγαλείου, τεράστιας ανθρωπιάς και υπέρτατης αυτοθυσίας.
Όταν ο Γερμανός Διοικητής που επέβλεπε τον τουφεκισμό των διακοσίων στην Καισαριανή αντελήφθη ότι ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο διερμηνέας του, ο Ναπολέων Σουκατζίδης τού πρότεινε να του χαρίσει την ζωή. Ο Ναπολέων ρώτησε. «Θα σκοτώσετε τότε εκατόν ενενήντα εννέα;» Ο διοικητής απάντησε ότι όχι έναν άλλο θα έβαζαν στην θέση του. Τότε ο Σουκατζίδης, χωρίς δεύτερη σκέψη αρνήθηκε να δεχθεί την χάρη και να γλυτώσει. Είδε τους συντρόφους του να πυροβολούνται-οι Γερμανοί χρειάζονταν τις μεταφραστικές του ικανότητες μέχρι την τελευταία στιγμή- και μετά αγέρωχος και περήφανος πήγε και στήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Κάθε φορά που ακούω μια τέτοια ιστορία ή κάποιο παρόμοιο περιστατικό αναρωτιέμαι. Ήταν κι αυτοί άνθρωποι σαν και μας. Αγαπούσαν την ζωή και τις χαρές της. Ήθελαν να ζήσουν. Όμως χάριν κάποιων ιδανικών και αρχών θυσίασαν ακόμα και τον εαυτό τους.
Εμείς οι σημερινοί έχουμε τα κότσια να πράξουμε αντίστοιχα; Να θυσιάσουμε αγαπημένους ή να θυσιαστούμε οι ίδιοι για κάτι μεγάλο και ιδανικό;
Και εάν όχι, γιατί άραγε;
Mπεμπλιδάκη
Αγγελική
Τα στατιστικά για την εβδομάδα από 02/05/2019 έως και 03/05/2019 είναι
ΕΛΛΑΔΑ 16
ΜΑΡΟΚΟ 4
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 3
ΣΥΡΙΑ 3
ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ 3
ΠΑΚΙΣΤΑΝ 2
ΑΛΓΕΡΙΑ 2
ΡΟΥΜΑΝΙΑ 1
ΣΟΥΔΑΝ 1
ΣΕΡΒΙΑ 1
ΓΕΩΡΓΙΑ 1
ΣΥΝΟΛΟ 37
