Αποτελεί πλέον συνείδηση ότι το κάπνισμα είναι ένας από τους σοβαρότερους εχθρούς της υγείας, που ενοχοποιείται για μια σειρά από καρκινικά νοσήματα και για την ελάττωση του χρόνου της ανθρώπινης ζωής.
Βρογχογενή καρκινώματα, καρκίνος του λάρυγγα, της ουροδόχου κύστης, του στόματος, του ρινοφάρυγγα, καθώς και καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνιες πνευμονοπάθειες ή έλκος του δωδεκαδάκτυλου, έχουν αναμφισβήτητη αιτιολογική σχέση με το κάπνισμα. Επίσης σοβαρές είναι οι βλαπτικές του επιδράσεις στην εγκυμοσύνη και ο ρόλος του στη θνησιμότητα των εμβρύων στις καπνίστριες μητέρες.
Στον καπνό του τσιγάρου έχουν εντοπιστεί πάνω από 1.500 χημικές ουσίες, πολλές από τις οποίες θεωρούνται καρκινογόνες. Παράγονται απευθείας από την καύση του τσιγάρου, αλλά και από την εκπνοή του καπνού. Οι γνωστότερες ουσίες είναι το μονοξείδιο του άνθρακα, το τοξικό και καρκινογόνο βενζοπυρένιο, οι νιτροζαμίνες, φαινόλες, η ακρολεΐνη και η ακεταλδεΰδη που ερεθίζουν τα μάτια και η τοξική νικοτίνη. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί ραδιενεργό πολώνιο που περιέχεται σε φύλλα καπνού που καλλιεργήθηκαν με φωσφορικά λιπάσματα.
Τα λιπάσματα αυτά περιέχουν συνήθως ράδιο, στην αλυσίδα διάσπασης του οποίου συναντάται και το πολώνιο. Εξάλλου, σοβαρό θεωρείται και το πρόβλημα του παθητικού καπνιστή.
Πραγματικά, έρευνα σε 67.000 παιδιά που είχαν γονείς καπνιστές, παρουσίαζαν αναπνευστικά προβλήματα σε διπλάσια συχνότητα από ότι παιδιά με γονείς που δεν ήταν καπνιστές. Η συχνότητα αυτή διπλασιαζόταν για παιδιά με γονείς που κάπνιζαν πάνω από 45 τσιγάρα την ημέρα. Ακόμη, ο βαρύς καπνιστής μετατρέπει το 8% της ατμοσφαιρικής σε ανθρακοοξυ-αιμοσφαιρίνη, ο ελαφρός το 3%, ενώ ανάλογη επιβάρυνση δέχεται και ο παθητικός καπνιστής που δεν καπνίζει, αλλά βρίσκεται σε περιβάλλον που ζουν καπνιστές. Αυτές οι επιστημονικά τεκμηριωμένες σχέσεις του καπνίσματος με την ανθρώπινη υγεία είναι ένοχες για το 10% της νοσηρότητας και θνησιμότητας και αποτελούν ένα σοβαρότατο πρόβλημα υγείας για τη χώρα μας. Γιατί είναι τεράστια η έκταση του καπνίσματος στους νέους και συνεχώς αυξάνεται, ενώ στα περισσότερα κράτη οι καπνιστές, συνειδητοποιώντας τις καταστροφικές επιδράσεις του τσιγάρου, συνεχώς μειώνουν τον αριθμό τους και το αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν. Για τους νέους μας το πρόβλημα είναι οξύτατο, γιατί όσο πιο νεαρός αρχίζει κάποιος να καπνίζει, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να αρρωστήσει ή να πεθάνει. Από την άλλη ευτυχώς πλευρά, ένας νέος είναι ευκολότερο να πειστεί να μην αρχίσει το κάπνισμα, παρά να πειστεί αργότερα να κόψει την ολέθρια συνήθεια. Γι’ αυτό και μια σοβαρή, συστηματική και επίμονη αντικαπνιστική εκστρατεία που κυρίως θα απευθύνεται στους νέους, θα πρέπει να αξιολογεί τις καπνιστικές συνήθειες και τους παράγοντες που τις προσδιορίζουν, ιδιαίτερα στο ξεκίνημα τους. Έτσι, η αγωγή υγείας ενάντια στο κάπνισμα, οφείλει, πέρα από την επισήμανση των οργανικών και οικονομικών επιδράσεων του που συνήθως δεν αποδίδουν, να τονίζει τις δυσάρεστες συνέπειες του στις διαπροσωπικές σχέσεις, στον έρωτα, στον αθλητισμό και στην ευεξία. Μακροπρόθεσμα, σημαντική είναι και η κριτική ανάλυση και αξιολόγηση των κοινωνικών αιτίων που ευνοούν τη διάδοση του καπνίσματος, ώστε να πετυχαίνεται η ενίσχυση των μηχανισμών αντίστασης των νέων στην καπνιστική εξάρτηση. Αποτελεσματική και χρησιμότατη είναι επίσης η ανάλυση της διαφήμισης για το κάπνισμα, καθώς και η απο-μυθοποίηση του διαφημιστικού προτύπου που αντιπροσωπεύει τον ανδροπρεπή, αγέρωχο ερωτικά και πετυχημένο κοινωνικά, ενήλικο καπνιστή. Ωστόσο, η αντικαπνιστική διάσταση της αγωγής υγείας είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση, με περιορισμένα αποτελέσματα, που ασφαλώς οφείλονται και στη σωφρονιστική πολιτική που μέχρι τώρα ακολουθήθηκε.
