Πρόσφατα, το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α πήρε την απόφαση να αναστείλει τη συνταγματική προστασία των αμβλώσεων. Μία απόφαση, που αναμένεται να οδηγήσει στην απαγόρευσή τους σε πολλές Πολιτείες.
Το παραπάνω γεγονός αποτελεί έκφραση της προσπάθειας νομικής διαχείρισης ενός πολύ σοβαρού υγειονομικού θέματος, αυτού της δυνατότητας του ατόμου να διαχειρίζεται τα θέματα υγείας που το αφορούν βάσει της δικής του βούλησης κι επιθυμίας, δυνατότητα που (θα όφειλε να) συνιστά βασικό και κατ’ επέκταση αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Ας αναλογιστούμε εδώ, συγκριτικά, το διάλογο περί του δικαιώματος του ατόμου να τερματίσει τη ζωή του σε περίπτωση βαρύτατων ασθενειών, αποκλειστικά μηχανικής υποστήριξης ή πλήρους εξάρτησης από τρίτα άτομα.
Η γυναίκα, προικισμένη από τη φύση με τη δυνατότητα της κυοφορίας, και κατ’ επέκταση της αναπαραγωγής και της διατήρησης του ανθρώπινου είδους, έρχεται τώρα αντιμέτωπη με τη νομική διαχειριστική προσέγγιση ενός θέματος, για τη διαχείριση του οποίου μόνη υπεύθυνη θα όφειλε να είναι η ίδια. Ως άνθρωπος, και άρα ως έλλογο ον, η γυναίκα όχι μόνο είναι πλήρως συνειδητοποιημένη, αλλά και η κατ’ εξοχήν γνώστης των λειτουργιών του οργανισμού και του σώματός της. Ποια γυναίκα θα έμπαινε στην περιπέτεια μιας άμβλωσης, θέτοντας μάλιστα ενδεχομένως σε κίνδυνο μελλοντική τεκνοποίηση, δίχως να συντρέχει σοβαρός λόγος; Και τι συμβαίνει στις περιπτώσεις ιατρικώς μη βιώσιμων κυήσεων που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και της ίδιας;
Καθώς δε το θέμα της αναπαραγωγής, πέρα από τη στενά σωματική λειτουργία, έχει και κοινωνική διάσταση, η γυναίκα συναισθάνεται τις προεκτάσεις αυτού του γεγονότος, πράγμα που την καθιστά ιδιαίτερα συνειδητοποιημένη σε κοινωνικό επίπεδο. Από την άλλη, πολλές φορές είναι ακριβώς αυτό το κοινωνικό πλαίσιο που καθιστά μια εγκυμοσύνη και την επακόλουθη τεκνοποίηση, σχεδόν απαγορευτική. Τι συμβαίνει για παράδειγμα με την εγκυμοσύνη, ως αποτέλεσμα βιασμού; Και ποιες οι κοινωνικές συνέπειες (το στίγμα, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς) για τις γυναίκες που υποχρεώνονται ή και ακόμη αποφασίζουν οι ίδιες να προχωρήσουν στην τεκνοποίηση, δεχόμενες εντέλει διπλή τιμωρία: πρώτα τη σωματική βία και ύστερα την εφ’ όρου ζωής ψυχολογική βία της περιθωριοποίησης;
Ακόμη, οφείλουμε να μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι η θέσπιση νόμων που αφορούν τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις λειτουργίες του σώματος μας, ασχέτως γεωγραφικού μήκους και πλάτους του κράτους, στο οποίο αυτοί αποφασίζονται, συνιστά πράξη απαράδεκτη, δηλωτική της κατάχρησης εξουσίας. Χρέος της Πολιτείας είναι η θέσπιση νόμων και κανόνων προς τη διασφάλιση, μεταξύ άλλων, της καλύτερης και συγκεκριμένα αρμονικότερης συμβίωσης των πολιτών, καθώς και της ρύθμισης και οριοθέτησης της σχέσης Πολιτείας-πολίτη. Από αυτήν τη σκοπιά, η προγραφή συμπεριφορών, σχετικών με τον τρόπο διαχείρισης του σώματος κάθε ατόμου, μοιάζει να ξεπερνά κατά πολύ το επιτρεπτό πλαίσιο δράσης και, αντιθέτως, να υπεισέρχεται στα (ως θα όφειλαν, απαραβίαστα) ύδατα της αυτοδιαχείρισης. Ως προς αυτό, δε διαφέρει ίσως πολύ και ο τρόπος λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης: θέματα, για παράδειγμα, πολιτικά, εκπαιδευτικά, νομισματικά αποτελούν αντικείμενο κοινής πολιτικής στα κράτη-μέλη, αλίμονο όμως αν κάθε κράτος-μέλος παραχωρούσε τα κυριαρχικά του δικαιώματα –έστω– στους εταίρους, επιτρέποντας τον ετεροκαθορισμό της αμυντικής, εξωτερικής και υγειονομικής πολιτικής του π.χ. ως προς γείτονες χώρες-μη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και πάλι, οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού μεταξύ των κρατών-μελών, δεν έρχεται μία ανώτερη αρχή να επιβάλει αποφάσεις σε αυτά. Κατ’ αναλογία, οποιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται για λογαριασμό –εν προκειμένω– των γυναικών (όπως και οποιασδήποτε άλλης μερίδας του πληθυσμού ή μειονότητας), δίχως εκείνες να λαμβάνονται υπόψη και να καλούνται σε διάλογο, αναγκαστικά καταλήγει αυθαίρετη.
Η ανάγκη αντιμετώπισης του θέματος των ανεπιθύμητων κυήσεων δεν είναι καινούργιο ζήτημα και συγκεκριμένα στην Ελλάδα απασχολεί το δημόσιο διάλογο το αργότερο από το 1986, έτος νομιμοποίησης των αμβλώσεων. Έχει τονιστεί επανειλημμένα η ανάγκη ενός δικτύου υπηρεσιών που θα περιλαμβάνει κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού, στελεχωμένα με γιατρούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, καθώς και η σπουδαιότητα του μαθήματος σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, ενημερωτικών εκδηλώσεων για τους τρόπους αποφυγής ανεπιθύμητων κυήσεων κ.ο.κ. Δυστυχώς, τα βήματα που έγιναν και γίνονται προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν και είναι πολύ μικρά και, το χειρότερο, αποσπασματικά και μεμονωμένα.
Η απαγόρευση των αμβλώσεων δε συνιστά τρόπο επίλυσης του δημογραφικού προβλήματος που ταλανίζει το δυτικό αναπτυγμένο κόσμο, πρόβλημα που χρήζει ιδιαίτερης φροντίδας, παροχής κινήτρων και διαλόγου με τον πληθυσμό των κοινωνιών που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Ούτε αποτελεί τρόπο ελέγχου των γεννήσεων, κάτι που θα περιείχε –το λιγότερο– στοιχεία αυταρχισμού και θα παρέπεμπε σε δυστοπικά περιβάλλοντα ενός Όργουελ και μιας Άτγουντ.
Το θέμα των αμβλώσεων είναι ζήτημα ιδιαίτερα ευαίσθητο και πολύπλευρο, και ως τέτοιο καλούμαστε να το προσεγγίσουμε. Από κοινού με τις γυναίκες, τις οποίες και άμεσα αφορά.
*O Xαράλαμπος Μπατάκης είναι μαιευτήρας – γυναικολόγος, υπεύθυνος Τμημ. Εμβρυϊκής Ιατρικής ΕΛΕΥΘΩ ΟΕ,
τ. υπεύθυνος Κέντρου Οικογενειακού Προγραμματισμού Ν.Γ.Ν. Χανίων
