Ο εκφοβισμός και η βία με θύτες και θύματα ανηλίκους στο χώρο του σχολείου με τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, με αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων, όσο και στη λειτουργία του σχολείου.
Η βία που κατέκλυσε τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, εισήλθε αναπόφευκτα με τα απειλητικά πλοκάμια της και στο χώρο του Ελληνικού σχολείου και εκείνο, καλείται να βρει τρόπους για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του προβλήματος.
ΤΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ
Εγχείρημα δύσκολο, λόγω της πολυπλοκότητας του πολυπαραγοντικού αυτού φαινομένου που μπορεί να εκδηλώνεται στο χώρο του σχολείου, αλλά οι ρίζες του είναι βαθιές και διάσπαρτες στον κοινωνικό και οικογενειακό ιστό.
Ωστόσο το σχολείο οφείλει να προλάβει, να διαχειρισθεί και να αντιμετωπίσει το σοβαρό αυτό πρόβλημα με μηδενική ανοχή και άμεσα αντανακλαστικά σε κάθε μορφή βίας που εκδηλώνεται στο χώρο του.
Έχει όμως τον τρόπο να το πράξει αυτό το Ελληνικό σχολείο και ποια μέτρα μπορεί να πάρει για την αντιμετώπιση του;
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σχεδιασμός και η πολιτική του κάθε σχολείου απέναντι στη βία επηρεάζεται άμεσα από τα μέτρα που το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας λαμβάνει κάθε φορά, τα πράγματα δεν είναι αισιόδοξα για το Ελληνικό Σχολείο. Και τούτο γιατί τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως τώρα, για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ελλιπή και αποσπασματικά. Κυρίως στοχεύουν στην καταστολή και λιγότερο στην πρόληψη, ενώ λείπουν το ουσιαστικά μέτρα στήριξης του σχολείου με τις προσλήψεις στην κάθε σχολική μονάδα του κατάλληλου επιστημονικού προσωπικού (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και άλλοι εξειδικευμένοι επιστήμονες). Αδυνατεί επίσης το σχολείο να λάβει βοήθεια από τις εξωτερικές υποστηρικτικές σε αυτό δομές που στο παρελθόν παρείχαν σε αυτό σημαντική στήριξη( Κέντρα ψυχικής υγείας, Παιδοψυχιατρικά τμήματα των Νοσοκομείων, Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης), λόγω της υποστελέχωσης που παρατηρείται σε αυτές και της απογύμνωσης τους από ανάλογες ειδικότητες επιστημόνων.
Έτσι οι εκπαιδευτικοί καλούνται να αναλάβουν ένα βάρος που αδυνατούν να το σηκώσουν, χωρίς την κατάλληλη επιμόρφωση που θα τους βοηθήσει να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες με τις ειδικές δεξιότητες που απαιτούνται. Απουσιάζει για παράδειγμα από τα Ελληνικά Σχολεία η διαμεσολάβηση, μια νέα καινοτόμα τεχνική που υπόσχεται μεγάλη αποτελεσματικότητα έκβασης σε ζητήματα συγκρούσεων όχι μόνο στον εκπαιδευτικό, αλλά και σε κάθε άλλο τομέα που αυτές εκδηλώνονται. Η σχολική διαμεσολάβηση είναι ένας ειρηνικός τρόπος διαχείρισης των συγκρούσεων και των διαφορών μεταξύ μαθητών στο σχολικό χώρο που επιδιώκει αυτές να επιλύονται με ειρηνικό τρόπο με συνδρομή εκπαιδευτικών και μαθητών μεσολαβητών που βοηθούν ώστε οι εμπλεκόμενοι μαθητές να καταλήξουν σε μια συμφωνία για να μην επαναληφθούν παρόμοιες προσβλητικές συμπεριφορές στο μέλλον.
Είναι επίσης αναγκαίο, περισσότερο από ποτέ, οι τέχνες και ο πολιτισμός να βρουν στο σχολείο τη θέση που τους αξίζουν μέσα από την αναβάθμιση τους με νέες ελκυστικές για τα παιδιά μεθόδους διδασκαλίας στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο και με την άμεση επαναφορά τους στο πρόγραμμα σπουδών του Λυκείου από το οποίο έχουν εξοστρακιστεί εδώ και τρία χρόνια.
Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ
Παρόλα αυτά το σχολείο δεν παραιτείται, θέτει πρώτο θέμα στην ατζέντα του το φαινόμενο της βίας που τυχόν παρατηρείται στο χώρο του και καταστρώνει σχέδιο με τις δικές του δυνάμεις για την αντιμετώπισή της. Αναζητεί τρόπους ουσιαστικής συνεργασίας με τους γονείς, αν και αυτό δεν θεωρείται αυτονόητο, αφού η ελληνική οικογένεια που σε πολλές περιπτώσεις βρίσκεται υπό παραίτηση, απαιτεί μόνο από το σχολείο να καλύψει τα δικά της κενά. Ο εκπαιδευτικός στην τάξη επιμένει στην ανανέωση του παιδαγωγικού συμβολαίου με τους μαθητές του και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου συνολικά, εκπονούν από κοινού με τους μαθητές, τον κανονισμό λειτουργίας του σχολείου που οριοθετεί με σαφήνεια τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των μελών της σχολικής κοινότητας. Ζητούμενο είναι η ατμόσφαιρα δημοκρατίας και δικαιοσύνης που οι πράξεις όλων καλές ή κακές έχουν συνέπειες, καθώς και δημιουργία ενός σχολικού κλίματος που αποτρέπει τον εκφοβισμό και δεν αφήνει περιθώρια για παραβατικές συμπεριφορές. Αναγκαία είναι επίσης και η συστηματική επίβλεψη των χώρων, όπου διαπιστώνεται ότι ασκείται εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών, καθώς και η αναβάθμιση των χώρων αυτών μέσα από αισθητικές παρεμβάσεις. Ακόμα το σχολείο φροντίζει να περάσει μηνύματα αποδοχής, κατανόησης και ευσυναίσθησης απέναντι στη διαφορετικότητα με την ανάπτυξη θετικών δράσεων με τη συμμετοχή των μαθητών. Ανοίγεται επίσης στη γειτονιά και τη κοινότητα με εθελοντικές δράσεις, δίνει προτεραιότητα στον αθλητισμό και βγαίνει έξω στη φύση, όπου εφαρμόζει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Παράλληλα οργανώνει δράσεις μέσα από την τέχνη και τον πολιτισμό που θα κάνουν το σχολείο ελκυστικό για τα παιδιά και θα δώσουν στους μαθητές ευκαιρίες για επιβράβευση.
Τέλος περισσότερο από ποτέ αναδύεται η ανάγκη της διαμόρφωσης μιας ενσυνείδητης πολιτικής από την πλευρά του κάθε σχολείου που θα περιλαμβάνει ένα σύνολο από ενέργειες με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και τις δυνατότητες που υπάρχουν. Αληθινή πρόκληση για το σχολείο στις σημερινές συνθήκες είναι η αναζήτηση τρόπων και μεθόδων για την αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας που προσπαθεί να εισχωρήσει και να αναπτυχθεί στο χώρο του.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος,
πρώην λυκειάρχης
