Το τελευταίο διάστημα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα τσουνάμι μέτρων που αφορούν στην Παιδεία, τα οποία την επιστρέφουν στη δεκαετία του ογδόντα και ίσως και πιο πίσω. Η εχθρότητα προς την αριστεία, η κατάργηση των συμβουλίων στα πανεπιστήμια, η κατάργηση της ηλεκτρονικής ψήφου, η κατάργηση της τράπεζας θεμάτων, η αδρανοποίηση της αξιολόγησης, η ψηφοφορία των εκπαιδευτικών για την ανάδειξη των διευθυντών των σχολικών μονάδων οδηγούν σε μια παιδεία, όπου οι αδυναμίες του παρελθόντος οι οποίες είχε γίνει προσπάθεια να αντιμετωπιστούν επανέρχονται στο προσκήνιο.
Πολλοί βέβαια από τους πιστεύσαντες στις τελευταίες εκλογές δεν απαντούν με τεκμηριωμένα επιχειρήματα στην παραπάνω κριτική της απαξίωσης της παιδείας, αλλά απαντούν αντιπαραβάλλοντας τις σημερινές αλλαγές με αυτές που έγιναν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις μετά την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι και οι κυβερνήσεις της μνημονικής περιόδου ήταν εξίσου και ίσως και περισσότερο καταστρεπτικές για την Παιδεία. Κατέστρεψαν δηλαδή και αυτές χρήσιμους θεσμούς χωρίς να τους αντικαταστήσουν από άλλους που να υπηρετούν περισσότερο τις σύγχρονες ανάγκες.
Έτσι λοιπόν οι πιστεύσαντες μπορούν να παραθέσουν την κατάργηση θεσμών την προηγούμενη πενταετία που έβλαψαν την Παιδεία όπως αυτήν του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, του ΟΕΠΕΚ και του ΚΕΕ, την κατάργηση ειδικοτήτων στην τεχνική εκπαίδευση, την παντελή απαξίωση της Φυσικής Αγωγής κ.ά.
Η ειδοποιός διαφορά βέβαια στις παραπάνω βλαπτικές ενέργειες μεταξύ των νυν και των τέως είναι ότι οι προηγούμενοι προέβησαν σε αυτές τις ενέργειες λόγω έλλειψης χρημάτων, ενώ οι τωρινοί το έκαναν ως ιδεολογική επιλογή. Οι τέως δηλαδή κατάργησαν ή αποδυνάμωσαν θεσμούς με τη δικαιολογία ότι ήταν πολυδάπανοι και αυτό ήταν ένα πραγματικό γεγονός που υπερέβαινε την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Στη βιασύνη βέβαια έγινε μια αβασάνιστη κατάργηση θεσμών αντί να εξορθολογιστεί η λειτουργία τους. Διότι όταν οι θεσμοί εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και αν υπολειτουργούν είναι πολύ εύκολο όταν τα οικονομικά βελτιωθούν να επανέλθουν πάλι στη σωστή λειτουργία τους. Αντίθετα όταν έχουν καταργηθεί, είναι δύσκολο να συσταθούν ξανά εξ αρχής. Γενικά όμως μπορεί να λεχθεί ότι η έλλειψη χρημάτων ήταν το κύριο αίτιο της απαξίωσης ορισμένων θεσμών από τις προηγούμενες κυβερνήσεις και δευτερευόντως η ανικανότητα ή οι ιδεοληψίες αυτών που χειρίστηκαν τα διάφορα θέματα. Αυτή η κατάργηση ορισμένων θεσμών έγινε προσπάθεια να εξισορροπηθεί με την εισαγωγή ορισμένων άλλων χωρίς ιδιαίτερο κόστος, όπως η αξιολόγηση και τα συμβούλια οι οποίοι θα συνέβαλαν στην περισσότερο εύρυθμη λειτουργία της Παιδείας και κατά συνέπεια στην άνοδο της ποιότητας.
Στη δεύτερη περίπτωση όμως αυτή της ιδεολογικής πίστης για την κατάργηση των θεσμών τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Δεν είναι εδώ τα χρήματα που εμποδίζουν τα συμβούλια των πανεπιστημίων να λειτουργήσουν ή που επιβάλλουν η εκλογή των στελεχών των σχολείων να γίνεται με την ψηφοφορία των εκπαιδευτικών αλλά είναι η πίστη ότι έτσι θα λειτουργήσει η παιδεία καλύτερα και θα επιτύχει τους στόχους της. Το κριτήριο δηλαδή της δημοφιλίας και η εξάρτηση των διευθυντών των σχολείων από τους ψηφοφόρους τους θεωρείται προσόν για την καλύτερη λειτουργία του διευθυντή και του σχολείου. Η κατάργηση των συμβουλίων των πανεπιστημίων, τα οποία θα μπορούσαν να προβαίνουν σε ένα στοιχειώδη έλεγχο όσον αφορά τη νομιμότητα, θεωρείται κάτι καλό για τα πανεπιστήμια και η κατάργηση της ηλεκτρονικής ψήφου με την οποία μπορούσε να ψηφίσει ανεμπόδιστα το σύνολο των καθηγητών αποτελεί μειονέκτημα, ενώ πλεονέκτημα θεωρείται η μειοψηφική παρουσία των καθηγητών στις εκλογές και η διατάραξή των από μικρές ομάδες της φοιτητικής κοινότητας. Θα έλεγε κάποιος ότι η παρούσα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας εμφορείται από τη μειοψηφική και ισοπεδωτική άποψη ότι στα σχολεία πρώτο μέλημα είναι τα παιδιά να είναι χαρούμενα και ευτυχισμένα και όλοι οι άλλοι στόχοι έπονται.
Δυστυχώς η ηγεσία του Υπουργείου δεν έχει αντιληφτεί ότι στην Παιδεία σήμερα δεν απουσιάζει η ελευθερία και η δημοκρατία. Αυτά θεσμοθετήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, λειτούργησαν, έφτασαν στα όρια τους και σήμερα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αποκλίσεις και οι παρενέργειες. Σήμερα για να μπορέσει να λειτουργήσει η Παιδεία περισσότερο ποιοτικά χρειάζονται περισσότερα χρήματα αφ ενός και αφετέρου δημιουργία θεσμών οι οποίοι θα συμβάλουν στην καλύτερη οργάνωσή της. Όσον αφορά τα χρήματα είναι γνωστό ότι ήταν λίγα και δεν νομίζω ότι στο εγγύς μέλλον θα αυξηθούν σημαντικά. Μόνη ελπίδα λοιπόν αφού τα χρήματα δεν πρόκειται να αυξηθούν είναι η καλύτερη λειτουργία των θεσμών, η καλύτερη οργάνωση του συστήματος. Κάτι που οι προηγούμενοι το είχαν αντιληφθεί και προσπάθησαν με πολύ κόπο και σχετική επιτυχία να επιβάλουν.
Η παρούσα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας λειτουργεί εντελώς προς την αντίθετη κατεύθυνση. Προς τη γενική χαλάρωση που θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου με λιγότερες δεξιότητες και εθισμένο ακόμη περισσότερο στην ελάσσονα προσπάθεια. Ενός νέου που δε θα βοηθηθεί να φτάσει στα όρια των ικανοτήτων του, τη στιγμή που τα άλλα εκπαιδευτικά συστήματα στην Ευρώπη και όχι μόνο προσπαθούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ικανότητες των νέων. Και μετά θα παραπονιόμαστε, γιατί αυτός ο νέος ηττήθηκε στο σκληρό διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον και μαζί με αυτόν γιατί ηττήθηκε και η χώρα συνολικά. Τραγικό.
*ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου,
kmudakis@uop.gr
