Η αντίληψη ότι η «απήχηση» που έχει ένα κείμενο ή ένα βιβλίο, εν γένει, στις συνειδήσεις αποτελεί συνάρτηση του αριθμού των ανθρώπων που το «διάβασαν» είν’ επιπόλαιη.
Είν’ όμως η αντίληψη που επικρατεί τόσο στα εκδοτικά πράγματα όσο και στο μυαλό εκατομμυρίων αναγνωστών. Και τούτο γιατί η λειτουργία της «απήχησης» λαμβάνεται κυριολεκτικά, κοιτώντας μόνον αριθμούς εκπεφρασμένοι ως πωλήσεις, δηλαδή ως άθροισμα ανθρώπων που αγόρασε το όποιο βιβλίο και κατά συνέπεια ως κέρδη. Οι αριθμοί αντανακλούν, τελικά, αυτή τούτη την «απήχηση» που ποθούν διακαώς εκδότες και συγγραφείς;
Για να δοθεί μία νηφάλια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει πρώτα να γίνει ένας διαχωρισμός στις τάξεις των αναγνωστών. Θα πρέπει να δούμε, δηλαδή, ποια είναι η πραγματική αντιμετώπιση από μέρους των αναγνωστών ενός εκδοτικού γεγονότος για να καταλάβουμε τα περί απήχησης. Η πραγματική αντιμετώπιση, όμως, όχι αυτή που μας παρουσιάζουν είτε οι ίδιοι οι «αναγνώστες» είτε οι «εκδότες» κι οι «κριτικοί».
Στην πρώτη κατηγορία, λοιπόν, εντάσσονται οι «αναγνώστες» που αγοράζουν βιβλία χωρίς ποτέ να τα διαβάσουν ή κι αν τα «διάβασαν» δεν κατάφεραν ποτέ να τα ολοκληρώσουν. Στη δεύτερη κατηγορία συναντάμε «αναγνώστες» που «διάβασαν» το κείμενο αλλά παρανόησαν το πνεύμα του, δηλαδή δεν κατάφεραν να συλλάβουν την ιδέα του συγγραφέα· ωστόσο παρουσιάζονται ως οι απόλυτοι «γνώστες» αυτών των ιδεών. Στην τρίτη κατηγορία έχουμε εκείνους τους αναγνώστες που και διάβασαν και κατανόησαν το κείμενο και ως εκ τούτου είναι σε θέση να εκφέρουν έγκυρη άποψη γιαυτό υπό τη μορφή κριτικής θέσης. Τέλος, η τέταρτη κατηγορία περιλαμβάνει αναγνώστες που όχι μόνο διάβασαν και κατάλαβαν το κείμενο αλλά πρωτίστως άφησαν αυτό τούτο το πνεύμα του κειμένου να έχει προσδιοριστικές επιδράσεις στη ζωή τους, στη στάση τους, στη συμπεριφορά τους!
Αντιλαμβάνεται κάποιος ότι οι παραπάνω κατηγορίες δεν είναι ισομεγέθεις. Περνώντας απ’ την πρώτη κατηγορία στην τέταρτη συναντάμε όλο και λιγότερους αναγνώστες. Φτάνοντας μάλιστα στην τέταρτη ίσως και να συναντήσουμε απελπιστικά λίγους, για να μην πω μετρημένους στα δάχτυλα! Και πως αλλιώς! η επιρροή ενός κειμένου (εάν είναι άξιο να έχει κάποια επιρροή) δύσκολα γίνεται δεκτή από τους πολλούς για διάφορους λόγους. Ελάχιστοι εκτιμούν το άξιο κείμενο στον βαθμό που αφήνουν να τους προσδιορίσει τη σκέψη και κατ’ επέκταση τη συμπεριφορά!
Βάσει της παραπάνω κατηγοριοποίησης μπορούμε να καταλάβουμε τα περί απήχησης ενός βιβλίου για την οποία κομπάζουν οι ενδιαφερόμενοι «εκδότες», «κριτικοί», «συγγραφείς» κι «αναγνώστες» και να προσδώσουμε στην έννοια αυτή το ουσιαστικό της νόημα όσον αφορά όχι μόνο στο βιβλίο αλλά σ’ οποιοδήποτε δημιούργημα προερχόμενο απ’ τη σφαίρα της πνευματικής πραγματικότητας.
Που θα πει: Απήχηση πρώτα και κύρια σημαίνει επιρροή στις συνειδήσεις των δεκτών ενός τέτοιου έργου κι άρα αλλαγή του τρόπου σκέψης και δράσης τους στον βαθμό που τουλάχιστον η σκέψη κι η αντίληψη περί πραγμάτων να είναι άλλη πριν την ανάγνωση του βιβλίου και διαφορετική (αν όχι ριζικά, τουλάχιστον ουσιαστικά διαφορετική), μετά την ανάγνωσή του. Άλλως ειπείν, να αποτελέσει το εν λόγω βιβλίο περίπου ορόσημο στη συνειδήσεις εκείνες που είναι πρόθυμες κι έτοιμες να το δεχτούν ως τέτοιο.
Ώστε, οι τρεις πρώτες προαναφερόμενες κατηγορίες είν’ αυτές στις οποίες υπάρχει «απήχηση» έτσι όπως την εννοούν οι διακαώς ποθούντες πωλήσεις και πλατιά φήμη. Γίνεται κατανοητό ότι στην τέταρτη κατηγορία δεν υπάρχει καμία «απήχηση» υπό την έννοια αυτή παρά μόνο επιρροή ή έστω απήχηση υπό την έννοια αυτής της επιρροής πάνω στις ζωές ανθρώπων. Μα πάν’ απ’ όλα γίνεται αντιληπτό ότι τα έργα εκείνα που είχαν, έχουν και θάχουν μία τέτοια επιρροή είναι λίγα (όσοι είναι, δηλαδή, κι οι δέκτες τους ανά τους αιώνες) μπροστά στον απερίγραπτο όγκο εκείνων που έγιναν, γίνονται και θα γίνουν στο μέλλον και δεν ασκούν απολύτως καμία επιρροή!
Γνωρίζω καλά ότι η τέταρτη κατηγορία δεν απασχόλησε και δεν απασχολεί σχεδόν κανέναν «εκδότη» ή «δημιουργό» εν γένει μιας και λόγω του μικρού της αριθμού δεν αποφέρει τα ποθητά ανταλλάγματα τα οποία αποτελούσαν πάντα λόγο ενασχόλησης όλων αυτών με καθετί πνευματικό (και μην γελιέστε!). Αλλά αν τα εκατομμύρια των αναγνωστών ή των δεκτών έργων τέχνης, γενικότερα, προκαλούν ρίγη συγκίνησης στους «δημιουργούς» τους που πιστεύουν ότι κατά τον τρόπο των αριθμών έχουν μεγάλη «απήχηση», οι μικρές μειοψηφίες, των οποίων η θέαση του κόσμου άλλαξε γιατί έτυχε κάποτε να βιώσουν εκείνες τις σπάνιες στιγμές επαφής με έργα συμβάλλοντα σε μία τέτοια αλλαγή, βαραίνουν απείρως περσότερο στη συνείδηση των δημιουργών που κυνηγάνε μία τέτοια αλλαγή απ’ όλ’ αυτά τα μεγάλα κι υστερικώς αλαλάζοντα πλήθη!
