8η Δεκεμβρίου 1966· ξημερώματα Πέμπτης, ώρα 2:05. Το επιβατηγό – οχηματαγωγό πλοίο “Ηράκλειον”, που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά -Πειραιάς, εκπέμπει σήμα κινδύνου: «Βορείως Φαλκονέρας, κλίσις και θέσης πλοίου επικίνδυνος». Περισσότεροι από 250 άνθρωποι χάνονται στα νερά του Αιγαίου, ενώ μόλις 47 σώζονται, από το ναυάγιο που βύθισε στο πένθος τα Χανιά.
Ναυπηγημένο το 1949 στη Γλασκώβη ως δεξαμενόπλοιο με το όνομα “Λέστερσαϊρ”, το πλοίο που έμελλε να γίνει υγρός τάφος δεκάδων συμπολιτών μας, αγοράστηκε το 1964 μετά τη μετασκευή του σε οχηματαγωγό, από τους αδελφούς Τυπάλδου, μιας οικογένεια που συνέδεσε το όνομά της με την “έκρηξη” του οργανωμένου τουρισμού στη χώρα μας τη δεκαετία του ’60.
Για τη μετατροπή του σε οχηματαγωγό έγινε αφαίρεσε των υποκαταστρωμάτων ώστε να υπάρξει χώρος για το γκαράζ, μετατροπή που σύμφωνα με όσα καταγγέλθηκαν αργότερα, μείωσε την ευστάθεια του πλοίου.
Η εταιρεία «Αδελφοί Τυπάλδοι» διαφήμιζε το “Ηράκλειον”, ως «το μεγαλύτερον, πολυτελέστερον και ταχύτερον φερρυ-μποτ της Ευρώπης» όπως διαβάζουμε στη σχετική καταχώρηση της τοπικής εφημερίδας των Χανίων “Παρατηρητής”, την παραμονή του ναυαγίου. Ανταγωνισμός, το “Φαιστός” της εταιρείας Ευθυμιάδη.
Η ΜΟΙΡΑΙΑ ΒΡΑΔΙΑ
Ο απόπλους του “Ηράκλειον” καθυστερούσε στο τελευταίο του ταξίδι. Η αργοπορημένη άφιξη του φορτηγού της ΑΓΡΕΞ με φορτίο πορτοκαλιών, οδήγησε σε μισάωρη περίπου καθυστέρηση. Το φορτηγό αυτό έμελλε να είναι και το μοιραίο, καθώς φορτώνεται στο γκαράζ κάθετα, χωρίς να τηρηθούν οι κανόνες ασφαλείας. Ο Οδηγός του, Μιχάλης Καστρίτσης, διασωθείς από το ναυάγιο, δήλωνε πολλά χρόνια μετά στην εκπομπή “Μηχανή του χρόνου”: «Μόνο δύο τάκους είχαν βάλει στα ελαστικά. Τίποτε άλλο. Στις πόρτες του πλοίου δεν υπήρχε ασφάλεια. Ένα απλό συρματόσχοινο κρατούσε την πόρτα».
Το “Ηράκλειον” αναχωρεί με καπετάνιο τον Εμμανουήλ Βερνίκο και συναντά στο ταξίδι του ισχυρή κακοκαιρία, σε μια εποχή που δεν προβλεπόταν απαγορευτικό απόπλου. 212 επιβάτες και 71 μέλη πληρώματος ήταν η επίσημη λίστα, με τον αριθμό όμως των ανθρώπων που βρίσκονταν στο πλοίο να είναι μεγαλύτερος. Εκείνη την εποχή, “έκοβαν” εισιτήρια και μέσα στο καράβι, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των Ρομά που βρίσκονταν στο γκαράζ του πλοίου.
Πλέοντας με μεγάλη ταχύτητα σε υψηλό κυμματισμό, το πλοίο αντιμετωπίζει προβλήματα στο γκαράζ του, το οποίο μετατρέπεται σε… πίστα με συγκρουόμενα. Σύμφωνα με το πόρισμα της Έκθεσης Ναυτικών Ατυχημάτων ναύτης του πλοίου διαπίστωσε στο γκαράζ πως «αυτοκίνητα αλληλοεκτυπώντο και εκινδύνευαν να ανατραπούν.» Ο ίδιος ενημέρωσε τη γέφυρα και τον πλοίαρχο ωστόσο το ταξίδι συνεχίστηκε κανονικά.
Μιάμιση ώρα μετά τα μεσάνυχτα, το αυτοκίνητο-ψυγείο χτυπά στη και στην αριστερή μπουκαπόρτα. Ο δεξιός καταπέλτης ανοίγει και το φορτηγό πέφτει στη θάλασσα. Νερά μπαίνουν στο πλοίο και παρασέρνουν οχήματα και ανθρώπους που βρίσκονταν στο γκαράζ.
Το πρώτο SOS εκπέμπεται στις 2:05 τα ξημερώματα. Τελευταίο σήμα που εξέπεμψε ήταν στις 2:12: «ΒΥΘΙΖΟΜΑΙ». Ο θάνατος βρίσκει τους περισσότερους επιβάτες να κοιμούνται στις καμπίνες τους.
Σύμφωνα με το πόρισμα της Έκθεσης Ναυτικών Ατυχημάτων: «Η Βύθισης του Ηράκλειον δεν οφείλεται εις ανωτέρα βίαν, τυχαίον γεγονός, ή δόλιαν ενέργειαν αλλά εις συρροήν παραλείψεων και σφαλμάτων βαρυνουσών κυρίως το ανώτερο πλήρωμα του πλοίου και τον πλοιοκτήτη».
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ
Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε στην Ελλάδα σχέδιο δράσης και μηχανισμός διάσωσης για αντίστοιχα περιστατικά. Τα πρώτα πλοία καταφθάνουν στο σημείο του ναυαγίου 9 ώρες μετά και σώζονται μόλις 47 άτομα. Ανάμεσά τους δεν ήταν δυστυχώς μια ηρωίδα του ναυαγίου, η γυναίκα που έδινε κουράγιο στους υπόλοιπους για να κρατηθούν στη ζωή. Ο λόγος για την 22χρονη φοιτήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Άλκηστη Αγοραστάση . Μετά θάνατον, τιμήθηκε με το μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών.
Τα Χανιά βυθίζονται στο πένθος, οι συγγενείς λαμβάνουν προκλητικά μικρές αποζημιώσεις και το δικαστήριο επιβάλει ποινές φυλάκισης από πέντε ως και επτά έτη στον πλοιοκτήτη Σπύρος Τυπάλδο, στον διευθυντή της εταιρείας Παναγιώτη Κόκκινο και σε αξιωματικούς του πλοίου, ο καπετάνιος του οποίου δεν βρέθηκε ποτέ. Η εταιρεία «Αδελφοί Τυπάλδοι» μετά από λίγο καιρό πτώχευσε.
ΤΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ
Η 8η Δεκεμβρίου έμελλε να σημαδέψει ακόμα περισσότερο την ιστορία των Χανίων. Την ημερομηνία αυτή, τρία χρόνια μετά το ναυάγιο, στις 8 Δεκεμβρίου 1969, σημειώνεται ένα ακόμα δυστύχημα.
Το τετρακινητήριο DC-6 της Ολυμπιακής Αεροπορίας, που εκτελούσε την πτήση 954 Χανιά – Αθήνα ,συντρίβεται λίγο πριν τις 9 το βράδυ στην Κερατέα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 90 άνθρωποι.
Εν μέσω σφοδρής κακοκαιρίας, ο πιλότος είχε θέσει σε λειτουργία το τυφλό σύστημα προσγείωσης. Δύο λεπτά απέμεναν μέχρι την προσγείωση και το αεροσκάφος έπρεπε να ακολουθήσει τη νοητή γραμμή “Μπράβο” που οδηγούσε κατευθείαν στο διάδρομο προσγείωσης του αεροδρομίου του Ελληνικού.
«Χάνω ύψος, χάνω ύψος», ήταν τα τελευταία λόγια του κυβερνήτη προς τον Πύργο Ελέγχου. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα ακούστηκε μία εκκωφαντική έκρηξη. Το αεροπλάνο είχε συντριβεί στο Πάνειο Όρος.
Συγκλονίζει η μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα που καταγράφεται στο ρεπορτάζ της εποχής: «Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έγιναν όλα. Το αεροπλάνο ύστερα από ένα τρομερό θόρυβο εκτύπησε στη βουνοπλαγιά της Κερατέας. Ακούστηκε ένας κρότος και αμέσως μετά μια φωτιά σαν αστραπή εφώτησε την περιοχή του Κερατοβουνίου. Το αεροπλάνο είχε συντριβή», ανέφερε χαρακτηριστικά ο βοσκός που είδε με τα μάτια του το αεροπλάνο να πέφτει πάνω στο βουνό».
Την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 1969 τα “Χανιώτικα νέα” φιλοξενούν ανταπόκριση του δημοσιογράφου Νίκου Κακαουνάκη με τίτλο “Αναγκαστική προσγείωση επεχείρησε ο πιλότος του μοιραίου αεροσκάφους”. Στο ρεπορτάζ του αείμνηστου δημοσιογράφου σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι ο κυβερνήτης θέλοντας να αποφύγει την πτώση απομάκρυνε το αεροπλάνο προς την ακατοίκητη περιοχή με πρόθεση να κάνει αναγκαστική προσγείωση. Τονίζεται ακόμα ότι η αναγνώριση των πτωμάτων καθίσταται δύσκολη λόγω του διαμελισμού τους.
Οι πραγματογνώμονες απέδωσαν τα αίτια σε βλάβη της ραδιοπυξίδας και στις καιρικές συνθήκες. Λίγα λεπτά μετά τη συντριβή του αεροπλάνου. Η επιτροπή αποφάνθηκε ότι το ιπτάμενο πλήρωμα του θαλάμου διακυβέρνησης είχε παρεκκλίνει από τη σωστή διαδρομή και είχε κατέβει κάτω από το ελάχιστο ασφαλές υψόμετρο, ενώ πραγματοποιούσε προσέγγιση ILS (Instrument Landing System), δηλαδή διαδικασία προσγείωσης με όργανα.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1969, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης, κηρύσσει την 8η Δεκεμβρίου ως αποφράδα ημέρα για τα Χανιά.
Δύο πραγματικά δραματικά γεγονότα για τον Νομό Χανίων. Το πρώτο απ΄ αυτά είχε το ευεργέτημα του ότι έγινε αφορμή να δημιουργηθεί η πρώτη παγκοσμίως Ναυτιλιακή Εταιρεία Λαικής βάσης με την επωνυμία ΑΝΕΚ η οποία πράγματα έφερε νέα σύγχρονα και ασφαλή πλοία στις γραμμές της Κρήτης, το δε δεύτερο δεν υπήρχε περίπτωση να δημιουργήσει αεροπορική εταιρεία γιατί η Ο.Α. τότε είχε το μονοπώλιο. Όμως θα έπρεπε οι ιθύνοντες την ΑΝΕΚ να μην πουλήσουν το πλοίο αυτό, αλλά να το κρατήσουν ως κειμήλιο ως πρώτο Ε/Γ-Ο/Γ που έφτιαξαν το ΚΥΔΩΝ γιατί αυτό το καράβι είχε την πιο μεγάλη ιστορία στο παγκόσμιο στερέωμα. Εμείς που το ζήσαμε εκείνα τα χρόνια και το βλέπουμε σήμερα μόνο στις φωτογραφίες μας φέρνει δάκρυα στα μάτια. Δεν περιγράφεται με λόγια αυτό που έγινε με τον κατάπλου του στο λιμάνι της Σούδας στην πρώτη του άφιξη. Πριν ακόμα να φανεί στην άκρια του ακρωτηρίου φαινότανε η λάμψη από το άσπρο φως των λαμπτήρων φθορισμού που είχε σε αντίθεση με τις απλές λάμπες που έβγαζαν ωχρό κίτρινο φως που είχαν τα άλλα πλοία. Δυστυχώς το έδωσαν για κάποιες λίγες εκατοντάδες χιλιάδες δραχμές ενώ θα μπορούσε να είναι ένα πλωτό μουσείο στο λιμάνι της Σούδας για να το καμαρώνουμε οι παλιότεροι και να το βλέπουν να μαθαίνουν την ιστορία της ΑΝΕΚ οι νεώτεροι. Όση χαρά μας έδωσε η άφιξη του τόση πίκρα μας έδωσε το άδοξο τέλος που του επιφύλαξαν οι υπεύθυνοι της εταιρείας. Με πολύ ΣΕΒΑΣΜΟ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΚΥΔΩΝ ΜΑΝΩΛΗΣ