Οι αποκαλύψεις του εγγονού του διοικητή του Άουσβιτς

Στη δίκη της Νυρεμβέργης κατηγορήθηκε για την εξόντωση τρεισήμισι εκατομμυρίων ανθρώπων. Χωρίς καμία όμως έκφραση μετάνοιας, απάντησε ότι ήταν «μόνο δυόμισι εκατομμύρια. Οι υπόλοιποι στο Άουσβιτς πέθαναν από αρρώστιες και ασιτία». Η φρικαλεότητα του ναζισμού ταυτίζεται με τη δράση του διοικητή του στρατοπέδου του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες , του στυγνού εγκληματία που επινόησε βάναυσες μεθόδους εκτέλεσης χτίζοντας θαλάμους αερίων δέκα φορές μεγαλύτερους από αυτούς του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα.

Ανυπολόγιστες πληγές, ανεπούλωτα τραύματα και ιστορίες εξόντωσης άφησε πίσω του. Ένα ανεπούλωτο τραύμα και αυτό του εγγονού του, Ράινερ, που σήμερα καταδικάζει τις ενέργειες του παππού του, έχει κόψει κάθε γέφυρα επικοινωνίας με την οικογένειά του και διαδηλώνει κατά της Ακροδεξιάς.

Ακτιβιστής, υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έφυγε από το σπίτι του σε ηλικία 15 ετών. Οργή και τρόμος κυρίευσαν το νου του, όταν έμαθε για τον Ρούντολφ Ες μέσα από ένα βιβλίο. Μέχρι τότε το σκοτάδι κάλυπτε οποιαδήποτε πληροφορία γύρω από το ναζιστικό παρελθόν της οικογενείας του. Μεγάλωσε μέσα στην απόκρυψη της αλήθειας, κανείς δεν του είχε μιλήσει για τον παππού του. Ακόμη και ως παιδί μεγαλώνοντας στη Γερμανία των δεκαετιών του 1960 και 1970 θυμάται ένα εμφανές μούδιασμα, μια μυστικοπάθεια να επικρατεί γύρω από τον ναζισμό.

Η μεγαλύτερη απογοήτευση ήρθε μετά την αποκάλυψη. Μαθαίνοντας ο Ράινερ Ες για το ανατριχιαστικό παρελθόν του Ρούντολφ Ες, αποφάσισε να μιλήσει για όσα γνώριζε στην οικογένειά του. Ο πατέρας του τον χαστούκισε δυνατά, η ναζιστικών πεποιθήσεων γιαγιά του αποκαλούσε παράδεισο το Άουσβιτς και η μητέρα του είχε υποταχθεί στη σκληρότητα του συζύγου της. Απελπισμένος και εξοργισμένος έφηβος ο Ράινερ, αποπειράθηκε δύο φορές να αυτοκτονήσει. Η ιστορία του παππού του τον καταδιώκει μέχρι σήμερα, τη χρησιμοποιεί όμως με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Μετά από έρευνες και επαφές με επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος, τονίζει συνεχώς τη σημασία προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επισημαίνει τον κίνδυνο της ανόδου των ακροδεξιών κομμάτων ανά την Ευρώπη και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τον σημερινό πολιτικό «χάρτη» της ΕΕ.

Σε συνέντευξή του στο in.gr, μιλά για τα συναισθήματα που τον κατέκλυσαν όταν επισκέφτηκε το Άουσβιτς, για τον βίαιο πατέρα του που χτυπούσε τόσο εκείνον όσο και τη μητέρα του, για τις συζητήσεις που είχε με ανθρώπους που βίωσαν την βαρβαρότητα του Άουσβιτς, αλλά και σχολιάζει την επικρατούσα κατάσταση στην Ελλάδα. Αποκαλεί ακόμη «εγκληματία» τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Είναι γνωστό ότι αποκηρύσσετε τη δράση του παππού σας, Ρούντολφ Ες, του διοικητή του στρατοπέδου εξόντωσης Άουσβιτς. Πώς αντιδράσατε όταν μάθατε για την ιστορία του;
Τρόμαξα, σοκαρίστηκα όταν το έμαθα και συνειδητοποίησα ότι η οικογένειά μου το κρατούσε κρυφό. Σε ηλικία 15 ετών αποφάσισα να ετοιμάσω μια βαλίτσα και να φύγω από το σπίτι μου. Γεννήθηκα το 1965 και κανείς δεν μιλούσε για το Αουσβιτς όσο ήμουν παιδί. Δεν είχα ιδέα τι σημαίνει Άουσβιτς και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ήταν μυστικό στη Γερμανία.

Να υποθέσουμε πως και ο πατέρας σας, ο γιος του Ρούντολφ Ες, δεν αναφερόταν στο θέμα αυτό…
Ποτέ δεν αναφερόταν, παρά μόνο όταν έρχονταν φίλοι στο σπίτι μας. Η γιαγιά μου είχε ναζιστικές απόψεις, τις οποίες ποτέ δεν εγκατέλειψε. Ήταν ένας πολύ ψυχρός άνθρωπος, σαν δικτάτορας φερόταν, ήθελε να ελέγχει την κάθε συζήτηση. Πίστευε στους ναζί και θεωρούσε εχθρούς τους Εβραίους. Ήταν περήφανη για εκείνους που τους δολοφόνησαν και φυσικά για τον σύζυγό της, τον παππού μου. Έλεγε πάντα πόσο γενναίος και σωστός ήταν, παρουσίαζε τον άνθρωπο αυτόν σαν ήρωα. Πάντα δόξαζε τα όσα είχε πράξει, ποτέ όμως δεν είχε μιλήσει ανοιχτά για αυτό που πραγματικά ήταν, διοικητής του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς.

Θεωρούσε, δε, πως ο αποκεφαλισμός ήταν κάτι λογικό εάν κάποιος έδειχνε ανυπακοή. Στο σπίτι μας είχαμε το βιβλίο του Χέρμαν Λανγκμπάιν, «People in Auschwitz», («Οι άνθρωποι στο Άουσβιτς»,) ενός επιζώντος που δούλευε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Συμμετείχε στη δίκη της Νυρεμβέργης και στη δίκη του Άουσβιτς. Η γιαγιά μου έκανε πολλές σημειώσεις μέσα στο βιβλίο στα σημεία που ο Λανγκμπάιν έγραφε για τις συνθήκες κράτησης. Έγραφε ότι όλα όσα ανέφερε ο συγγραφέας ήταν ψέματα, αρνιόταν ότι υπήρχαν θάλαμοι αερίων στο στρατόπεδο και ισχυριζόταν πως μόνο κατάδικοι, που τους άξιζε ο θάνατος, στέλνονταν εκεί. Στο βιβλίο αναφερόταν, επίσης, πως ο παππούς μου είχε συνάψει παράνομη ερωτική σχέση με μια αυστριακή πολιτική κρατούμενη, την Ελεανορ Χόντις. Στο βιβλίο γινόταν αναφορά για μεγάλη διαφθορά. Η γιαγιά μου όμως αμφισβητούσε τα πάντα.

Εδώ και τριάντα χρόνια ερευνώ την υπόθεση και έχω γνωρίσει επιζώντες που δούλευαν στο Άουσβιτς Μπίρκεναου. Συνάντησα πριν από δυόμισι χρόνια την κ. Μόξεν που εργαζόταν στους αποθηκευτικούς χώρους του Άουσβιτς και μου ανέφερε τα υποκοριστικά του πατέρα μου, των αδερφών του και εξεπλάγην πώς γνώριζε αυτά τα τόσο προσωπικά στοιχεία που η οικογένειά μου με διαβεβαίωνε πως ήταν παντελώς άγνωστα. Μου είπε η γυναίκα αυτή πως η γιαγιά μου, ο παππούς μου και τα παιδιά τους επισκέπτονταν δύο φορές τον μήνα τις αποθήκες των ναζί για να διαλέξουν τα κοσμήματα που θέλουν. Ήταν κάτι το τρομερό.

Προσωπικά δεν μπορούσα να πάω στο Άουσβιτς, εξαιτίας του ονόματός μου και χρειαζόταν να βγάλω βίζα. Το 2009 όμως κατάφερα να το επισκεφτώ, μετά την είσοδο της Πολωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ανατριχίλα, συναισθήματα οργής και πόνου… πώς ήταν η επίσκεψη στο Άουσβιτς; Φέρατε στο μυαλό σας τις μαζικές εκτελέσεις για τις οποίες ευθύνεται ο παππούς σας;
Φυσικά, ήταν διοικητής του στρατοπέδου εξόντωσης, έχτισε θαλάμους αερίων, έδινε εντολές.

Πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σας, ένας άνθρωπος να επινοήσει τόσο βίαιες μεθόδους εξόντωσης;
Δεν μπορούμε να ξέρουμε, έχω κάνει πολλές έρευνες και μιλούσα συχνά με έναν ιστορικό, ο οποίος δεν ζει πια. Μου είπε ότι ο παππούς μου ήταν κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ένας από τους νεότερους αξιωματικούς και προστάτευε τους Εβραίους. Υπό αυτή την έννοια δεν ήταν τόσο αντισημίτης. Γιατί όμως άλλαξε; Όταν η Γερμανία έχασε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και με την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών, υπέστη σημαντικό πλήγμα. Με τη στάση της Γερμανίας, άλλαξε και η στάση του παππού μου. Τον στρατό ακολούθησε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ηλικία 14 χρονών. Είχε αλλάξει την ταυτότητά του. Δεν γεννήθηκε το 1900, όπως πολλοί πιστεύουν και κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο , αλλά το 1901. Σκότωσε για πρώτη φορά όταν ήταν 15 ετών, πράγμα που πιστεύω ότι λειτούργησε καταλυτικά στην ψυχολογία του. Για μένα το γεγονός αυτό τον μετέτρεψε σε έναν άνθρωπο που έμαθε να αγαπά τυφλά το μίσος.

Αναφέρατε πριν πως έχετε ερευνήσει το παρελθόν του παππού σας. Από τις μελέτες, με τις οποίες έχετε ασχοληθεί, πώς θα περιγράφατε την οικογένειά του;

Οι γονείς του παππού μου ήταν θρήσκοι, Καθολικοί. Ως παιδί είχε βιώσει τον πόνο που προκαλεί η σκληρή τιμωρία. Ο πατέρας του ήταν πολύ σκληρός, και ήθελε ο γιός του να γίνει ιερέας. Μιλώντας με την μικρότερη αδερφή του παππού μου, η οποία απεβίωσε τη δεκαετία του 1990, το έμαθα.

Ο πατέρας σας υιοθετούσε ακροδεξιές απόψεις, μια που ποτέ δεν εναντιώθηκε στο παρελθόν της οικογενείας του;
Nαι μέχρι και σήμερα δεν αποκηρύσσει τη δράση των ναζί όπως ακριβώς και η γιαγιά μου, η μητέρα του. Όταν με τιμωρούσε ήταν βίαιος, με χτυπούσε με τη ζώνη του παντελονιού του. Δεν μπορούσα να συζητήσω μαζί του, δεν δεχόταν να έχει κανείς αντίθετη άποψη. Όταν διαφωνούσα μαζί του, με χαστούκιζε.

Δεν καταδίκασε λοιπόν ποτέ τις ενέργειες του παππού σας.
Ποτέ. Αντίθετα μισούσε πάντα τους Εβραίους και ασπαζόταν την ιδεολογία των ναζί. Έλεγε, δε, ορισμένες φορές στη γιαγιά μου ότι οι Εβραίοι αφαίρεσαν ό,τι ωραιότερο είχε στην παιδική του ηλικία, δηλαδή το Άουσβιτς. Και η γιαγιά μου αποκαλούσε το Άουσβιτς παράδεισο. Δεν ξέρω πώς είχε στο μυαλό της την κόλαση. Εγώ όταν επισκέφτηκα το Άουσβιτς αισθάνθηκα φρίκη για όλα όσα συνέβησαν εκεί.

Είναι φανερό ότι ακολουθήσατε μια διαφορετική κατεύθυνση από την οικογένειά σας. Έχετε κρατήσει επαφές με τους γονείς σας;
Από την οικογένεια των Ες, η μητέρα μου είναι η μοναδική με την οποία επικοινωνώ. Έχει παραδεχτεί τη σκληρότητα του πατέρα μου, ο οποίος τη χτυπούσε. Έμαθε για την ιστορία της οικογένειάς του τρία χρόνια μετά το γάμο τους. Κυκλοφόρησε άρθρο του Spiegel στο οποίο αναφερόταν το όνομα του παππού μου. Η θεία της μητέρας μου διάβασε το άρθρο και ξαφνιασμένη ρώτησε τη μητέρα μου εάν ο σύζυγός της είχε σχέση με τον διοικητή του Άουσβιτς. Η μητέρα μου δεν γνώριζε τίποτα και όταν ρώτησε τον σύζυγό της εάν ο εγκληματίας Ες ήταν πατέρας του, ο δεύτερος απάντησε χωρίς καμία συστολή καταφατικά.

Η σκέψη του διαζυγίου ακολούθησε μετά την αποκάλυψη;
Όχι, ήταν και άλλες εποχές. H μητέρα μου έζησε για πολλά χρόνια υποταγμένη στον πατέρα μου, μέχρι που το 1983 κατάφερε να τον χωρίσει. Εγώ παντρεύτηκα το 1984, ήμουν 18 ετών. Την εποχή εκείνη όμως έπρεπε με υπογραφή να δώσουν την συγκατάθεσή τους και οι δύο γονείς. Εγώ δεν ήθελα να παντρευτώ με την υπογραφή του πατέρα μου. Στη Γερμανία έπρεπε να είσαι 21 ετών για να παντρευτείς χωρίς την έγκριση των γονιών σου. Στα 17 μου χρόνια όμως αποφάσισα να μην ξαναμιλήσω στον πατέρα μου γιατί αποκάλεσε μπάσταρδο τον γιο μου. Παραδόξως ήμουν τυχερός γιατί άλλαξε ο νόμος και κατάφερα να παντρευτώ. Από το 1985 έχω να επικοινωνήσω με τον πατέρα μου, δεν γνωρίζω εάν ζει ή εάν έχει πεθάνει και ειλικρινά δεν με ενδιαφέρει καθόλου.

Δεν έχει προσπαθήσει να έρθει σε επαφή με εσάς;
Όχι, ποτέ. Την τελευταία φορά που τον συνάντησα ήμουν 18 ετών και για άλλη μια φορά με χτύπησε κι έπεσα κάτω. Μετά τον χτύπησα κι εγώ και του είπα να μην ξαναπλησιάσει ούτε εμένα ούτε και την οικογένειά μου.

Μιλάτε για οικογενειακές καταστάσεις που μαρτυρούν πόνο. Ποια θα λέγατε ότι είναι η πιο δύσκολη στιγμή που έχετε βιώσει εξαιτίας του επιθέτου σας;
Η οικογένειά μου αμφισβητούσε τα πάντα και ποτέ δεν παραδέχτηκε το τραγικό λάθος του παππού μου. Bρήκα έγγραφα στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ουάσινγκτον που δείχνουν πόσα πράγματα είχε παραγγείλει η γιαγιά μου από το Άουσβιτς και που δεν έφεραν την υπογραφή του παππού μου, αλλά της ίδιας. Ο κόσμος την φοβόταν τόσο που δεχόταν να βάζει σε επίσημα έγγραφα του κράτους την υπογραφή της. Κατά τη γνώμη μου λειτουργούσε ως δεύτερος διοικητής του Άουσβιτς. Δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνη, ήταν η κόρη ενός αλκοολικού αγρότη. Ξαφνικά απέκτησε δύναμη και δεν μπορούσε να τη διαχειριστεί. Συνήθιζε να λέει στη μητέρα μου πως αναγκάστηκαν με τον σύζυγό της να φύγουν από το Άουσβιτς φορώντας μόνο τα ρούχα τους. Μετά όμως από έρευνα που έκανα, διαπίστωσα πως ήταν ψέματα τα όσα έλεγε. Έφτασαν στη Βόρεια Γερμανία μέσα σε πολυτελή κρατικά αυτοκίνητα. Τους ακολουθούσαν, μάλιστα, τρία μεγάλα φορτηγά γεμάτα πράγματα, από αλκοόλ μέχρι 23.000 τσιγάρα από Πολωνία, ΗΠΑ και Αγγλία. Όσοι γνωρίζουν από ιστορία, αντιλαμβάνονται ότι δεν ήταν καθόλου εύκολο να προμηθευτεί κανείς τέτοια τσιγάρα ή ποτά όπως το αγγλικό ουίσκι ή το γαλλικό κονιάκ. Οι κατάλληλες γνωριμίες έδιναν το κλειδί στην πρόσβαση.

Οι δύσκολες καταστάσεις που βιώσατε ως έφηβος σάς οδήγησαν στην απόπειρα αυτοκτονίας.
Δεν είναι εύκολο να φεύγεις από το σπίτι σου σε ηλικία 15 ετών. Όταν εγκατέλειψα την οικογένειά μου, αισθανόμουν τέτοια πίεση που κατέφυγα στα ναρκωτικά και στο αλκοόλ. Ήμουν πολύ επιθετικός την περίοδο εκείνη, και έχω αποπειραθεί δύο φορές να αυτοκτονήσω.

Εγκαταλείψατε την οικογένειά σας πριν ενηλικιωθείτε. Πού βρήκατε στέγη;
Δούλευα ως μάγειρας σε ένα εστιατόριο και το αφεντικό μου μου βρήκε δωμάτιο παρόλο που ήμουν κάτω των 18 ετών. Ο ίδιος είχε περάσει από το πρόγραμμα «Lebensborn» το οποίο δημιουργούσε παιδιά Άριας φυλής με ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια. Φυσικά γνώριζε τον παππού μου. Ήταν όμως μέντοράς μου, με συμβούλευε να μην προσφεύγω σε ακραίες λύσεις όπως τα ναρκωτικά. Ακολούθησα τις συμβουλές του για να είμαι σήμερα ακτιβιστής.

Το επίθετό Ες σάς εμπόδισε αρχικά να μεταβείτε στην Πολωνία, στο Άουσβιτς. Υπήρχαν και άνθρωποι που ήταν εχθρικά διακείμενοι εναντίον εσάς εξαιτίας του επιθέτου σας;
Πολλοί δεν ήξεραν ποιος ακριβώς ήταν ο Ρούντολφ Ες, γιατί είχε επικρατήσει μια σύγχυση ανάμεσα στον Ρούντολφ Ες (Rudolf Walter Richard Heß), το πολιτικό στέλεχος του ναζιστικού κόμματος της Γερμανίας και στον παππού μου τον άλλον Ες (Rudolf Franz Ferdinand Höss). Όταν ήμουν παιδί κανείς δεν μιλούσε για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν κατήγγελλαν τον ναζισμό.

Πλέον είστε ακτιβιστής και κινείστε κατά των ακροδεξιών δυνάμεων. Πότε ξεκίνησε ο ακτιβισμός για σας;
Από τότε που έφυγα από το σπίτι μου. Καταγγέλλω τη βία και τον ρατσισμό κάθε είδους. Η μεγαλύτερή μου κόρη παντρεύτηκε Μουσουλμάνο. Πιστεύω πως πρέπει να παλεύουμε συνεχώς για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολλοί τα θεωρούν δεδομένα, δεν είναι όμως.

Πώς αντιμετωπίζετε το φαινόμενο της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη;
Εάν δεν παλεύεις καθημερινά για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ελλοχεύει ο κίνδυνος της ανόδου των ακροδεξιών δυνάμεων που πλέον είναι μια απτή πραγματικότητα στην Ευρώπη. Όπως και στην Ελλάδα είναι εμφανής η άνοδος της ακροδεξιάς με το κόμμα της Χρυσής Αυγής. Και δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά και η Σουηδία και η Δανία. Όταν πριν από δέκα χρόνια επισήμανα τον κίνδυνο, κανείς δεν με πήρε στα σοβαρά. Μέλη της γερμανικής κυβέρνησης είχαν μιλήσει για αμελητέα μειοψηφία και μου είπαν πως τα νεοναζιστικά και ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται υπό έλεγχο. Στη Γερμανία έχουμε το NSU και το χειρότερο συμβαίνει με την Pegida τα μέλη της οποίας αυτοπροσδιορίζονται ως σοσιαλδημοκράτες, είναι όμως μια ακροδεξιά οργάνωση. Οι αρχηγοί της οργάνωσης μετέβησαν στην Ελλάδα για να συναντήσουν μέλη της Χρυσής Αυγής, και σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Κροατία, η Δανία. Ένα από τα στελέχη της Pegida είπε το εξής: «Eπιδιώκουμε να συσπειρωθούμε καθώς ο εθνικισμός είναι ο βασικός μας στόχος και η δημοκρατία είναι διαλυμένη. Μπορούμε να πάρουμε τον έλεγχο στα χέρια μας».

Κρούετε τον κώδωνα του κινδύνου, λοιπόν, για την πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη…
Ασφαλώς, δεν βλέπετε αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία με τη Λεπέν; Και οι πολιτικοί συνεχώς μιλούν για μειοψηφία, μειοψηφία δεν σημαίνει όμως τα ακροδεξιά κόμματα να κατέχουν τόσες έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τι θα γίνει στις επόμενες εκλογές; Ο αντισημιτισμός είναι παγκόσμιο πρόβλημα. Ξοδεύουμε τόσα εκατομμύρια για την παραγωγή πυρηνικών όπλων ώστε να ελέγχουμε ομάδες και δυνάμεις και δεν δίνουμε την απαραίτητη προσοχή στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πώς κρίνετε τον τρόπο με τον οποίο η γερμανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει το ελληνικό πρόβλημα;
Γνωρίζω τη δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα και ο πρωθυπουργός σας, Αλέξης Τσίπρας. Δεν προσφέρουν βοήθεια στη χώρα σας όσον αφορά στο προσφυγικό. Η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο, να προσφέρει περισσότερα χρήματα.

Μιλήσατε πριν για ελευθερίες και δικαιώματα εντός της ΕΕ. Ποια η γνώμη σας για την κυβέρνηση της Τουρκίας;
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι εγκληματίας, χειραγωγεί τα μέσα ενημέρωσης και δεν λειτουργεί δημοκρατικά. Είναι λάθος της Μέρκελ που δεν τάσσεται εναντίον του. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε την προσφυγική κρίση για να χειραγωγήσει την ΕΕ, για να εξασφαλίσει την είσοδό του σε αυτήν. Οι Τούρκοι έχουν κακό ιστορικό και δεν θα έπρεπε η χώρα να ενταχθεί στην ΕΕ εάν δεν δείξει τον απαιτούμενο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.