Α’ Μέρος
Πώς γιορταζόταν η Αποκριά στα τέλη του 19ου αιώνα στα Χανιά, τα χρόνια της Ύστερης Τουρκοκρατίας; Ένα αφιέρωμα στην εφημερίδα «Παρατηρητής», το οποίο αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κήρυξ» στις 18/2/1928 δίνει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για αυτή τη γιορτή. Ο δημοσιογράφος στην αρχή του άρθρου ερμηνεύει την προέλευση της λέξης μασκαράς, καθώς την Αποκριά όλοι μασκαρεύονταν. Η λέξη προέρχεται από τη λέξη «μασχ» στα αραβικά και υποδηλώνει το γελοίο. Στη συνέχεια, την πήραν οι Τούρκοι αποδίδοντάς της υβριστική σημασία, καθώς και οι Ισπανοί, αλλά και οι Ιταλοί λόγω της αραβικής κατάκτησης στην Ιβηρική Χερσόνησο και στη Σικελία, αντίστοιχα. Οι Ιταλοί έδωσαν την έννοια της μεταμφίεσης στη λέξη μασκαράς. Οι Έλληνες δανείστηκαν τη λέξη με την υβριστική σημασία από τους Τούρκους, ενώ την αποκριάτικη έννοια από τους Ιταλούς.
Οι μεταμφιέσεις ήταν υποχρεωτικές τις απόκριες και αφορούσε στο ρουχισμό, στη σάτιρα κοινωνικών εθίμων, στις ηλικίες, στον τόπο καταγωγής, στα επαγγέλματα, καθώς και στη σάτιρα του τρόπου ζωής διάφορων κοινωνικών τάξεων. Όσοι φορούσαν βράκες στην καθημερινότητά τους προτιμούσαν το ευρωπαϊκό ντύσιμο ως μεταμφίεση, ενώ συχνά έβαφαν το πρόσωπο με μαύρο χρώμα ή φορούσαν «μουτσούνες» (μάσκες). Ο ιατρός σατιριζόταν συχνά με το ψηλό καπέλο και τα γυαλιά, ενώ ο βοσκός με τα λέρια. Δεν ήταν σπάνια οι μεταμφιέσεις ζώων, όπως η αρκούδα, ενώ συχνά οι νέοι μεταμορφώνονταν σε γέρους και το αντίστροφο. Οι μεγάλες ομάδες μασκαράδων είχαν ποικίλες ενδυμασίες, όπως την μακεδονική στολή με επίχρυση περικεφαλαία, ασπίδα, κοντάρι, θώρακα, ένα ζευγάρι καλοντυμένων, ο Κύριος και η Κυρία, ο ζεϊμπέκης με το γιαταγάνι, ένας μουσικός με λύρα, ο κρητικός λεβέντης με το μαχαίρι (μπασαλής) στη μέση. Συχνά έκαναν σιωπηλή παρέλαση στους δρόμους της πόλης σα μπουλούκια με θεατρική εμφάνιση, δηλαδή πολλοί ναύτες, πολλοί μουσικοί, αρχαίοι Έλληνες, κάθε ομάδα με την ίδια στολή. Άλλοτε πάλι τραγουδούσαν όλοι μαζί «[…]κατά των σύστημα των Βεγγαζίων αχθοφόρων[…]» (χαλικούτηδες). Επιτυχημένες μεταμφιέσεις, θυμάται ο αρθρογράφος, ήταν του «αγά» και του «χότζα». Ο πρώτος ξεγέλασε δυο μαγαζάτορες εισπράττοντας τα ενοίκια των μαγαζιών τους, τα οποία επέστρεψε την επόμενη μέρα, ενώ ο δεύτερος ξεγέλασε ένα κοπάδι γάτες ρίχνοντάς τους τροφή, με αποτέλεσμα να τον ακολουθήσουν στους δρόμους. Μια άλλη πειστική μεταμφίεση ήταν Τούρκος αξιωματούχος, ο οποίος όμως μόλις έγινε αντιληπτός από τους Τούρκους στρατιώτες, δέχτηκε ένα γερό ξυλοφόρτωμα ως φιλοδώρημα. Υπήρχε όμως και μια προχωρημένη για την εποχή μεταμφίεση, του Γερμανού φωτογράφου Φακεμπάουμ, ο οποίος το ένα μισό ήταν γυναίκα και το άλλο μισό άντρας, με αποτέλεσμα να είναι αδιευκρίνιστο το φύλο του!
Συνεχίζεται
