Β’ Μέρος
Ενδιαφέρον είναι ότι οι μουσουλμάνοι Κρήτες της πόλης ευχαριστιόταν με το θέαμα και μόνο σε δυο περιπτώσεις δημιούργησαν προβλήματα. Την πρώτη φορά προσβλήθηκαν και κατέληξαν σε ξυλοδαρμό στο Κρύο Βρυσάλι, διότι μια ομάδα μαύρων προσωπιδοφόρων παρίστανε τους εκκενωτές βόθρων με τα ανάλογα εργαλεία (βαρέλι, κ.λπ.), δηλαδή σατίρισαν τους χαλικούτηδες, οι οποίοι είχαν αυτό το επάγγελμα κατ’ αποκλειστικότητα. Μια άλλη φορά, η ομάδα των «Γαλατιανών» μασκαράδων, η οποία έρχονταν από το Γαλατά και εισερχόταν στην πόλη από την πύλη του Φρουρίου (Καλέ Καπισί) με θορυβώδη πομπή, συνεπλάκη με σπείρα κακοποιών στοιχείων που διέμεναν στο Βαρούσι τραυματίζοντας μερικούς από αυτούς. Οι «Γαλατιανοί» ήταν ονομαστή ομάδα μασκαράδων, οι οποίοι με συνοδεία μουσικών οργάνων χόρευαν, τραγουδούσαν λαϊκά τραγούδια και κονταροχτυπιόταν μεταξύ τους στους δρόμους της πόλης. Αυτή η ομάδα επισκεπτόταν πρώτα το σπίτια επιφανών χριστιανών Χανιωτών, όπως την οικία του πλούσιου εμπόρου Κωνσταντίνου Μαλατάκη, όπου και οι Μακεδόνες μασκαράδες κονταροχτυπιόταν μεταξύ τους στο δρόμο. Στη συνέχεια, πήγαιναν στο σαράι του πασά στο Καστέλι και έκαναν το ίδιο για να καταλήξουν στη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων δίπλα στην οποία στεγαζόταν το επισκοπικό μέγαρο εκτελώντας ακόμα μια κονταρομαχία και στο τέλος επέστρεφαν στο Γαλατά («Νέα Έρευνα», 8/3/1924). Ο βιωματικός αρθρογράφος τονίζει ότι δεν υπήρχαν αρλεκίνοι, κολομπίνες, πιερρότι, κολομβίνες, Καρνάβαλος, καμήλα, γαϊτανάκι, βασίλισσα της Αποκριάς, σερπαντίνες και κομφετί. Όλα αυτά ήταν μεταγενέστερα και ξενόφερτα, ενώ το αποκριάτικο γλέντι γινόταν μόνο στα σπίτια μέχρι τα ξημερώματα. Όλα αυτά γίνονταν την τελευταία Κυριακή των Αποκρεών κι έτσι όταν ξημέρωνε η Καθαρή Δευτέρα όλοι ξεχύνονταν στις ακρογιαλιές της πόλης για να απολαύσουν τα νηστήσιμα θαλασσινά, τα σκόρδα, το κρεμμύδια και τις ελιές, «[…]συνεχίζων γενναίως την κρασοκατάνυξιν».
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι στο τέλος του 19ου αιώνα οι απόκριες είχαν ένα ιδιαίτερο τοπικό χρώμα, χωρίς δυτικοευρωπαϊκές επιρροές, καθώς οι εμπνεύσεις των μεταμφιέσεων και ο τρόπος της διασκέδασης είχαν στενή σχέση με τον καθημερινό βίο, τη συμβίωση με τους μουσουλμάνους, καθώς και με τα τοπικά ήθη και έθιμα. Αυτονόητο ήταν ότι οι μασκαράδες ανήκαν στο ανδρικό φύλο, καθώς οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους και να διασκεδάζουν. Τέλος, η ύπαρξη των εθίμων της αποκριάς και της Καθαρής Δευτέρας δείχνει τη δυναμική παρουσία των ηθών, των εθίμων και της θρησκείας στη ζωή των Χανιωτών παρά τον τουρκικό ζυγό.
