«Ερχεται η ώρα να κάνεις απολογισμό ζωής κι είναι αρνητικός»
Ανώνυμη Χανιώτισσα
Στην εποχή της ταχύτητας οι απολογισμοί ζωής αρχίζουν νωρίς, αρκετά νωρίτερα από προηγούμενες δεκαετίες.
Δεν κάνουν όλοι απολογισμούς. Δεν κάνουν όσοι δεν έχουν αναπτύξει νωρίς την μεταγνώση και την ενσυνείδηση τους, ή όσοι δυσκολεύονται να δουν την ολιστική εικόνα της ζωής τους.
Οι άλλοι όμως κάνουν και δεν ντρέπονται να τον εκφέρουν δημόσια.
«Εκανα λάθη. Ο απολογισμός μου δεν έχει θετικό πρόσημο», μου λέει με πικρό χαμόγελο.
«Εχεις χρόνια μπροστά σου», σχολιάζω αυθόρμητα.
«Νομίζεις ότι μπορώ να αλλάξω;».
«Φυσικά, έχεις τα κότσια να τη φέρεις τη ζωή τούμπα. Μπορείς και το ξέρεις!».
Ισως να τη βοήθησα, ποιος ξέρει.
Στο σημερινό σημείωμα αναφέρω όψεις απολογισμών ζωής που μπορεί να φανούν χρήσιμες σε κάθε ηλικία.
Μια Αριστοτελική προσέγγιση
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος θέλει να κάνει τον απολογισμό του το πρώτο βήμα είναι να καταγράψει την παρούσα κατάσταση του. Ετσι όπως έκανε πρώτος ο Αριστοτέλης περιγράφοντας την κατάσταση -πρόωρο απολογισμό ζωής- ενός Αθηναίου πολίτη. Δημιουργήσε τις παρακάτω 10 κατηγορίες:
1. Ουσία.
2. Ποσότητα.
3. Ποιότητα.
4. Σχέσεις.
5. Τόπος.
6. Χρόνος.
7. Θέση.
8. Κατάσταση.
9. Ενέργειες.
10. Παθήματα.
Δεν έχουμε έχουμε περισσότερα στοιχεία για αυτή την κατηγοριοποίηση, αλλά μπορούμε να την προσαρμόσουμε στην περίπτωσή μας. Ετσι θα έχουμε μια πλατφόρμα, ένα σημείο εκκίνησης για τους απολογισμούς μας.
Απου τα ύστερα μετρά, πάντα είναι κερδεμένος;
Αυτά έγραφα πριν ένα χρόνο, τα οποία είναι σε αντίθεση με αυτά που πιστεύει ο Νομπελίστας Daniel Kahneman (2002). Στο ευπώλητο βιβλίο του “Think fast, think slow” μας καλεί να μην κρίνουμε τη ζωή μας από τα στερνά. Ο λόγος;
Κάθενος και κάθεμιας η ζωή είναι γεμάτη μικρές χαρές και επιτυχίες. Κάποιοι πιστεύουν ότι η μακροημέρευση είναι σκοπός της ζωής τους, αλλά φαίνεται ότι ένα ανασκάλεμα στις μνήμες μας θα μας πείσει για το αντίθετο. Τι θα βρούμε;
Θα ανασύρουμε περιόδους έντονης προσπάθειας που οδήγησαν σε στιγμές αξιομνημόνευτης ευτυχίας και σπουδαιότητας.
«Ε, αυτές», λέει ο D. Kahneman, «αξίζουν μιας ιδιαίτερης μεταχείρησης. Να τις προσθέσουμε στα τέλη της ζωής μας σαν κέρδη. Να βαρύνουν θετικά στον απολογισμό μας»
Να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να κάνει τέτοιους απολογισμούς ζωής που θα περιλαμβάνουν όλες τις θύμησές μας. Γιατί όπως λέει κι ο σοφός λαός μας «Απού δεν βοηθά του σπιτιού του πέφτει και τον πλακώνει».
Τι υπερισχύει; Ο χρόνος;
Τι υπερισχύει στους απολογισμούς μας; Οι μισο-θαμμένες θύμησες που ανέφερα πιο πάνω ή τα λάθη που μας σημάδεψαν;
Εδώ ο νομπελίστας μας πιστεύει ότι η κατάσταση γίνεται συγκεχυμένη. Υπερισχύει η βαρύτητα του χρόνου, όπως έλεγε κι ο έμπειρος συντοπίτης μας πολιτικός.
Κάποιοι βέβαια εύπιστοι, σε λόγια εκλεκτών, πιστεύουν ότι δεν πειράζει που περνάμε δύσκολα τώρα, θα έλθουν καλύτερες μέρες. Ετσι μένουν άπραγοι. «Μην κάνεις κάτι τώρα», σου λένε, «θα το μετανιώσεις».
Κι αναρωτιέσαι «λες να χειροτερεύσουν τα πράγματα κι οι απολογισμοί μου, αν ενεργοποιηθώ;».
Κι αν είναι να δημιουργήσουμε το προσωπικό μας ηδονόμετρο, τι θα βαρύνει στον απολογισμό μας;
Μια σοφή σκέψη είναι: τα ζυγίζουμε όλα, τις αξιομνημόνευτες προσπάθειες μας, τα στραβοπατήματα μας, τις χαρές και τις λύπες μας όλα να αποτυπωθούν στον καμβά του περιορισμένου μας χρόνου στη γη.
Η προσέγγιση “Νεκροψία”
Τελειώνω με την πρόσεγγιση postmortem (νεκροψία) που δημιουργήθηκε την τελευταία 10ετία από πολυεθνικές επιχειρήσεις κι ονομάζεται “αναδρομική αξιολόγηση”. Είναι μια διαδικασία που σκοπό έχει να αξιολογήσει την επιτυχία ή την επιτυχία ενός μεγάλου έργου – project να ανταποκριθεί στους επιχειρηματικούς στόχους.
Αντιστοίχισα αυτή την προσέγγιση στην προσωπική μας ζωή κι ιδού το αποτέλεσμα. Τροποποίησα τις οδηγίες για τις επιχειρηματικές προτάσεις και κατέληξα σε λίγες ερωτήσεις που βοηθάνε στο δικό μας απολογισμό. Να τις δούμε…
• Τι πήγε σωστά μέχρι τώρα στη ζωή σας που μπορείτε να επαναλάβετε στο μέλλον;
• Τι πήγε στραβά μέχρι τώρα στη ζωή σας που οφείλετε να αποφύγετε στο μέλλον;
• Τι πρέπει να κάνετε διαφορετικά την επόμενη φορά;
• Πώς το επεξεργαστήκατε;
• Τι σχεδιασμούς κάνατε;
• Χρησιμοποιήσατε όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και μέσα;
• Τι κάνατε όταν αντιμετωπίσατε ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο;
• Μήπως καταφύγατε στους φίλους σας; Ή μήπως σ’ ένα ρουσφετοπάροχο;
Συμπερασματικά
Αν μπορούμε να απογυμνώσουμε μια κοινωνία από τα φτιασίδια της και τους πολίτες της από τα επίκτητά τους, τότε διαβάζουμε καλύτερα τους απολογισμούς μας.
Ας αναρωτηθούμε…
– Είναι η κοινωνία μας ζωντανό κύτταρο ή είναι σε φάση λίγο πριν το post mortem;
– Είναι οι εκλεκτοί μας άτομα που κάνουν post mortem για κάθε απόφαση που παίρνουν για λογαριασμό μας;
– Κι αν δεν κάνουν, γιατί συνεχίζουν να είναι οι εκλεκτοί μας;
Αν καταφέρουμε να φθάσουμε σ’ αυτό το επίπεδο, τότε τα οφέλη μας είναι πολλά. Ο απολογισμός ζωής θα είναι πλήρης, θα μπορέσουμε να βελτιωθούμε και να βάλουμε ψηλότερους στόχους.
Το σπουδαιότερο είναι ότι θα μπορέσουμε να ρίξουμε ματιές στο μέλλον μας.
