Νότια της αρχαίας πρωτεύουσας της Αιγύπτου, στη Μέμφι (αρχαίο αιγυπτιακό όνομα: Ινεμπ Χετζ “Τα Λευκά Τείχη”, στο σημερινό Κάιρο), και στα παράλια της αριστερής όχθης του Νείλου, βρισκόταν η νεκρόπολη της Αρχαία Αιγύπτου, η Σακκάρα (Saqqāra).
H νεκρόπολη είναι ιδιαίτερα γνωστή ως τόπος ενταφιασμού, ήδη από την αρχαϊκή περίοδο της πρώτης Δυναστείας της Αιγύπτου (περί τα τέλη 4ης και αρχές 3ης χιλιετίας). Μία περίοδο, που εν μέρει σηματοδοτήθηκε από την πρώτη μεγάλη και συνεχόμενη ακμή του πολιτισμού της Αρχαίας Αιγύπτου, κυρίως σε θέματα επιτευγμάτων. Την ίδια χρονική περίοδο, σημειώθηκε επίσης η έναρξη των περιόδων των τριών Βασιλείων και ειδικότερα το Παλαιό (Αρχαίο), το Μέσο και το Νέο Βασίλειο, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Αιγυπτιακός Πολιτισμός της Αρχαίας περιόδου, άγγιξε τη μέγιστη ακμή του.
Στην νεκρόπολη Σακκάρα, μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί πληθώρα αρχαίων ταφικών μνημείων, τα οποία ανήκουν τόσο σε βασιλείς, όσο και σε ανώτερους αξιωματούχους της πρώτης Δυναστείας. Τούτο φυσικά δεν είναι απίθανο καθώς οι πυραμίδες και τα συνοδευτικά τους κτήρια αποτελούν μια κλασική έκφραση του Αιγυπτιακού πολιτισμού. Οι πυραμίδες της Σακκάρας, ήταν κατασκευασμένες με λιγότερη ακρίβεια και με πιο φθαρτά υλικά σε σχέση με τις μεταγενέστερες πυραμίδες της Γκίζας, ενώ σήμερα όλες σχεδόν αποτελούν ανομοιόμορφούς όγκους ερειπίων. Το επιβλητικότερο και σημαντικότερο νεκρικό συγκρότημα με το οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα, είναι αυτό του Φαραώ Ντζοσέρ (Djoser).
Ο Ντζοσέρ ο οποίος συχνά αποκαλείται και ‘’Ώρος Νετζερικχέτ”, υπήρξε Φαραώ της 3ης Δυναστείας του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου (2800-2700 π.Χ περίπου). Κατά τη διάρκεια βασιλείας του, η Αρχιτεκτονική πέρασε από την εποχή του κεραμιδιού σε αυτή της λαξευτής πέτρας. Με την χρήση αυτής της τεχνικής λοιπόν, στην περιοχή της Σακκάρας κατασκευάστηκε και η κλιμακωτή πυραμίδα προς τιμήν του, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως “η αρχαιότερη πυραμίδα της Αιγύπτου”.
Πιο συγκεκριμένα το πυραμιδικό σύμπλεγμα χρονολογείται λίγο πριν από τα μέσα της 3ης Χιλιετίας π.Χ, (2640 π.Χ) ενώ ο σχεδιασμός αυτού, αποδίδεται στον Ιμχοτέπ (Imhotep ή Imuthes, Ιμούθης στα Ελληνικά). Ο τελευταίος, υπήρξε προσωπικός σύμβουλος του Ντζοσέρ, με γνώσεις στην Ιατρική αλλά και φυσικά στην Αρχιτεκτονική. Ο Ιμχοτέπ κατασκεύασε την Πυραμίδα του Ντζοσέρ σε κλιμακωτή μορφή και σε ύψος 60 μ., ενώ αποτελεί την εξέλιξη των μνημειακών τάφων με τραπεζιόσχημη συμπαγή ανωδομή τους “μασταμπάδες” (αραβική ονομασία των πυραμιδοειδών τάφων της αρχαίας Αιγύπτου). Πρόκειται για μια κατασκευή αποτελούμενη από έξι συμπαγείς όγκους, ενώ όσον αφορά το σχήμα της, προσεγγίζει τις μεταγενέστερες και γνωστές μας πλέον πυραμίδες με τις λείες πλευρές. Εντύπωση προκαλούν, οι εσωτερικοί χώροι της πυραμίδας και ειδικότερα οι διάδρομοι και οι αίθουσες, οι οποίοι σε αντίθεση με μεταγενέστερα ταφικά μνημεία, βρίσκονται υπόγεια, κάτω από τη βάση της Πυραμίδας δηλαδή και όχι στο εσωτερικό της άνω-δομής. Επίσης εξωτερικά, τα λατρευτικά κτίσματα προς τιμήν του Φαραώ, αναπτύσσονται γύρω από το ταφικό σύμπλεγμα και όχι μπροστά, όπως συναντάμε και σε πιο πρόσφατα χρονολογικά ευρήματα, ενώ ήταν περιτριγυρισμένα από ένα εντυπωσιακό περίκλειστο σύμπλεγμα συνολικού εμβαδού 139 στρεμμάτων. Εντυπωσιακό, διότι το αμέσως επόμενο βασιλικό μνημείο το οποίο πλησιάζει το μέγεθος του ως άνω συμπλέγματος, είναι ένας κατασκευασμένος από πλήθους περίβολος προς τιμήν του Βασιλιά Χασεχεμούι στην Άβυδο (ιερή πόλη της Αρχαίας Αιγύπτου, όπου κατά την αρχαία αιγυπτιακή λεγόταν Αμπ-Του), ο οποίος καλύπτει μόλις 8,1 στρέμματα χώρου όπου κατά το μεγαλύτερο μέρος του, είναι άδειο. Η δομή και η διάταξη των μνημείων, η εφευρετική ιδιοφυία στην ποικιλία σε κολόνες και υποστυλώματα (δίχως όμως πραγματική στηρικτική λειτουργία) στην πυραμίδα του Ντζοσέρ είναι μοναδική. Αυτά λοιπόν καθιστούν την πυραμίδα και τον περιβάλλοντα χώρο της, ως ένα μοναδικό σε μορφή ταφικό σύμπλεγμα στην ιστορία της αρχιτεκτονικής. (archaiologia.gr)
Στην μεταγενέστερη αιγυπτιακή ιστορία, η εξέλιξη των πυραμίδων και για ορισμένο βέβαια χρονικό διάστημα ήταν απλά εκθετική. Οι διάδοχοι του Ντζοσέρ για όλη σχεδόν την περίοδο της 3ης Δυναστείας, παρέμειναν ανέκκλητοι στο πρότυπο των κλιμακωτών πυραμίδων. Αυτό φυσικά για περίπου έναν αιώνα, καθώς περί το 2540 π.Χ χτίστηκε η “πραγματική” πυραμίδα, (όπως τουλάχιστον την αναγνωρίζουμε στις μέρες μας), η Πυραμίδα του Χέοπα στην Γκίζα της Αιγύπτου (ή αλλιώς η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας) , με μοναδικές για την εποχή διαστάσεις. Με ύψος 146,6 μέτρα και εμβαδόν 53 στρέμματα αποτελεί την μεγαλύτερη και την αρχαιότερη από τις τρείς πυραμίδες της Νεκρόπολης της Γκίζας και ταυτόχρονα το αρχαιότερο από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το οποίο και διασώζεται μέχρι και σήμερα.
Μέχρι προσφάτως, η είσοδος στην κλιμακωτή πυραμίδα του Ντζοσέρ, είχε απαγορευτεί για το κοινό υπό το φόβο κατάρρευσης των εσωτερικών τοιχωμάτων. Το έργο αναστήλωσης ξεκίνησε πριν 14 έτη και περιελάμβανε αναστηλωτικές εργασίες στις εξωτερικές προσόψεις του μνημείου και στη στερέωση λίθων, αλλά και σε εξωτερικά κτίσματα της νότιας και ανατολικής εισόδου της. Ταυτόχρονα, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης στους εσωτερικούς διαδρόμους και τους τοίχους. Τα παραπάνω αναλύθηκαν στην επίσημη παρουσίαση του αρχαιολογικού χώρου, κατά την τελετή εγκαινίων του, την προηγούμενη εβδομάδα, όπου και ανακοινώθηκε η ελεύθερη πλέον πρόσβαση για το κοινό.
Πηγές: Carl Roebuck, The World of Ancient Times, 1984 / Clayton, Peter A. , 1994 /Bill Manley, The Seventy Great Mysteries of Ancient Egypt, 2003 /archaiologia.gr
