Ο Κώδικας του Χαμουραμπί
Στη περιοχή του Ιράκ και περίπου 85 χλμ, νότια της σημερινής Βαγδάτης, βρισκόταν η αρχαία πόλη Βαβυλώνα, πρωτεύουσα του Βαβυλωνιακού Κράτους. Περιτριγυρισμένη από ένα τείχος συνολικού μήκους 85 χλμ και ύψους περίπου 50 μέτρων, κτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η μεγαλύτερη οχυρωμένη πόλη της Ανατολής.
Σύμφωνα με αρχαιολογικά-ιστορικά δεδομένα, η πόλη βρέθηκε στο απόγειο της αναπτυξιακής της δύναμης, υπό Βασιλείας του Σουμού Αμπούμ. Ο τελευταίος, πέρα από πρώτος Βασιλιάς της πρώτης Δυναστείας της Βαβυλώνας (1894π.Χ.), θεωρείται και ο ιδρυτής της πόλης. Ήταν Αμορίτης στην καταγωγή (σημιτικός νομαδικός λαός της Συρίας) και απόγονος του Σαργών του Μέγα, ιδρυτή της Δυναστείας των Ακκάδιων (24ο αιώνας π.Χ).
Κατά τη διάρκεια της Πρώτης Δυναστείας της Βαβυλώνας, την θέση του Σουμού Αμπούμ διαδέχθηκαν πληθώρα ηγεμόνων, με τον έκτο κατά σειρά βασιλιά, να αφήνει περίτρανα το στίγμα του, στην ιστορική-αρχαιολογική παγκόσμια κληρονομιά. Γιός του πέμπτου ηγεμόνα της Βαβυλώνας Σαίν-Μουμπάλιτ (Sin-Muballit, 1748-1729 π.Χ), ο Χαμουράμπι (Hammurabi. 1810 – 1750 π.Χ), ήταν Ακκαδικής καταγωγής και βασίλεψε σύμφωνα με πηγές μεταξύ 1792 και 1750 π.Χ. Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ιστορίας της Αρχαίας Ανατολής, καθώς σε μεγάλο βαθμό κατόρθωσε να την ενοποιήσει, νικώντας τις στρατιές των γειτονικών ηγεμόνων και ιδρύοντας μια αυτοκρατορία που εκτεινόταν ως τη Συρία, συμπεριλαμβάνοντας ολόκληρη τη Μεσοποταμία. Ο ίδιος αν και συχνά αποκαλείτο ως «ο εκλεκτός των Θεών», εν αντιθέσει με προγενέστερους βασιλείς του, δεν πίστευε ότι είχε “θεϊκή” καταγωγή. Βασίλευσε επί 42 συνολικά έτη, επιδεικνύοντας μοναδικές στρατιωτικές και διοικητικές ικανότητες, κατακτώντας τη Συρία, τη Παλαιστίνη, την Ασσυρία, και τη Μεσοποταμία, μετατρέποντας έτσι την Βαβυλώνα στη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της εποχής του (περίπου 18ο αιώνα π.Χ).
Το έργο του όμως, δεν σταματά εδώ. Το πιο φιλόδοξο και ταυτόχρονα περίπλοκο σχέδιο του, υπήρξε η προσπάθεια συγχώνευσης διαφόρων λαών όπως oi Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Σουμέριοι και οι Αμορίτες, σε ένα ενιαίο έθνος. Καθοριστικό ρόλο, διαδραμάτισαν οι διαφορές σε πολιτισμικό, γλωσσικό, διοικητικό και νομοθετικό επίπεδο μεταξύ των λαών οι οποίες ήταν αρκετές, με αποτέλεσμα η κάθε προσπάθεια συνένωσης να αποδεικνύεται ιδιαίτερα ασταθής και αποτυχημένη, σε τελικό βαθμό. Η προσπάθεια του λοιπόν να ενοποιήσει, να σταθεροποιήσει και να οδηγήσει την ασταθή αυτή ένωση σε μια γλωσσική, πολιτιστική, διοικητική και νομοθετική ενότητα, τον ενέπνευσε στην κατάρτιση του περίφημου “Κώδικα του Χαμουραμπί”.
Ο κώδικας συντάχθηκε-βρέθηκε σε μια πέτρινη στήλη ύψους 2,25 περίπου μέτρων κατασκευασμένη από εκρηξιγενές πέτρωμα (βασάλτη). Στη κορυφή του απεικονίζεται ο ίδιος ο Χαμουραμπί, ενώπιον του θρόνου του “Σαμάς”, δηλαδή του Θεού του Ήλιου και της Δικαιοσύνης (ο Σαμάς συχνά παρομοιάζεται με τον Θεό “Ούτου” της Σουμεριακής Μυθολογίας). Είναι χαραγμένη στην Ακκαδική γλώσσα (ανήκει στην οικογένεια των Αφροασιατικών γλωσσών) και χρησιμοποιήθηκε σύμφωνα με πηγές από το έτος 1792 ως το 1750 π.Χ. Ανακαλύφθηκε το έτος 1901 μ.Χ από ομάδα Αρχαιολόγων στην αρχαία πόλη Σούσα (των Ελαμιτών-Περσών-Πάρθων), στο σημερινό Ιράν, ενώ η μετάφραση αυτού, πιστώθηκε στον Γαλλικής καταγωγής Αρχαιολόγο-Ιστορικό με ειδίκευση την περιοχή της Μεσοποταμίας, Jean-Vincent Scheil (1958-1940). Χρονολογικά η στήλη θεωρείται ως η πρώτη οργανωμένη συλλογή νόμων με μεταγενέστερούς κανόνες (όπως ο Μωσαϊκός Νόμος), να ακολουθούν την οργανική μορφή του.
Η στήλη έγινε ιδιαίτερα γνωστή διαμέσου της ακρίβειας, της αμεσότητας και της σκληρότητας των νόμων της, οι οποίοι αριθμούνται συνολικά στους “282”. Το περιεχόμενο του κώδικα ποικίλει από θεματολογίες όπως η κλοπή, η δόλια καταστροφή περιουσιακών στοιχείων, η πρόκληση τραυματισμών σε άλλα άτομα, η δολοφονία, τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών, αλλά και κοινωνικά θέματα όπως ο γάμος και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που πηγάζουν από αυτόν. Ταυτόχρονα, περιλαμβάνει και πιο σύγχρονα θέματα όπως το διαζύγιο και την τύχη των περιουσιακών στοιχείων. Οι νόμοι δεν ανατρέπονταν και δεν αναγνώριζαν τυχόν δικαιολογίες ή παρερμηνείες που προέβαλαν, οι κατηγορούμενοι. Αυτός εξάλλου ήταν ο λόγος, όπου η στήλη ήταν τοποθετημένη σε κοινή θέα-δημόσιο χώρο, ώστε να έχει ο οποιοσδήποτε πρόσβαση στην ανάγνωση αυτού.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, της αποτελεσματικότητας-δραστικότητας του νόμου με τα δεδομένα της εποχής, αποτελεί ο 2ο κανόνας της στήλης, όπως περιγράφεται από τον Άγγλο Αρχαιολόγο-Ιστορικό Λεονάρντ Γίλιαμ Κίνγκ (Leonard William King. 1869-1919). Αναφέρει λοιπόν, ότι: «αν κάποιος κατηγορούταν για μια οποιαδήποτε παράνομη πράξη, δίχως την ύπαρξη αποδείξεων, τότε οι αρμόδιοι με τη χρήση βίας πετούσαν τον κατηγορούμενο σε ένα ποτάμι. Αν ο κατηγορούμενος πνιγόταν, τότε το άτομο που τον συκοφάντησε γινόταν αυτομάτως ιδιοκτήτης της οικίας του. Σε περίπτωση όμως, όπου ο κατηγορούμενος δεν πνιγόταν και επιζούσε, τότε οι αρμόδιοι εκτελούσαν ακαριαία τον συκοφάντη και ο κατηγορούμενος αποκτούσε την οικία του». Η επιβίωση του κατηγορούμενου, μεταφραζόταν ως Θεόσταλτο σημάδι, για την αποτροπή της αδικίας. (The code of Hammurabi, L. W. King, Yale Law School). Από τα συμφραζόμενα λοιπόν προκύπτει, ότι βασική αρχή του Ποινικού Δικαίου στον Κώδικα του Χαμουραμπί ήταν “η αρχή της ανταπόδοσης των ίσων”. Ήταν δηλαδή ξεκάθαρη η ιδεολογία του “οφθαλμού αντί οφθαλμού”, όπως εμφαίνεται και από τους υπ’ αριθμών 197 και 200 νόμους, όπου αντίστοιχα αναφέρουν: «αν κάποιος σπάσει τα κόκαλα κάποιου, τότε θα σπάζονται και τα δικά του» και «αν κάποιος βγάλει το δόντι κάποιου, τότε θα αφαιρείται και το δικό του». Η στήλη μεταφρασμένη τίθεται στην διαδικτυακή σελίδα του τμήματος της Νομικής Σχολής του Yale. Σήμερα ο κώδικας του Χαμουραμπί, εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Πηγές:
Jacobsen Th, Primitive democracy in Ancient Mesopotomia,/ Joan Oates, Babylon, Thames and Hudson / The Avalon Project, Documents in Law, History and Diplomacy, Yale Law School Library
