Ο ΜΥΘΟΣ λέει πως η Ε υ ρ ώ π η * ήταν κόρη του βασιλιά των Φοινίκων Αγήνορα και της Τηλεφάεσσας (1). Αδέλφια της ήταν ο Κάδµος, ο Φοίνικας και ο Κίλικας.
ΠΑΝΕΜΟΡΦΗ πριγκίπισσα την οποία ερωτεύτηκε ο ∆ίας. Για να µπορέσει δε να την πλησιάσει, µεταµορφώθηκε σε ταύρο. Η κόρη στην αρχή φοβήθηκε, έπειτα κάθισε στη ράχη του κι αυτός τη µετέφερε, µέσω θαλάσσης, στην Κρήτη. Εκεί ξαναπήρε τη µορφή του ∆ία. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν τρεις γιοι: ο Μίνωας, ο Ραδαµάνθυς και ο Σαρπηδόνας.
Η ΕΥΡΩΠΗ, αργότερα παντρεύτηκε τον βασιλιά της Κρήτης Αστερίωνα ο οποίος υιοθέτησε τους διογενείς γιους της. Μετά το θάνατό του, ανέβηκε στο θρόνο ο µεγαλύτερος γιός της Ευρώπης, ο Μίνωας, που έγινε ο πρώτος Έλληνας θαλασσοκράτορας και νοµοθέτης. Όσο για τα αδέρφια της, κυριάρχησαν αντίστοιχα στην Κιλικία (Κίλικας), τη Φοινίκη (Φοίνικας) και τη Θήβα της Βοιωτίας (Κάδµος). ∆ηµιουργούνται έτσι οι δεσµοί που συνδέουν τους πολιτισµούς της Ανατολής, µε εκείνους της Κρήτης, της ηπειρωτικής Ελλάδας και αργότερα της ∆ύσης.
Ο ΜΥΘΟΣ της Αρπαγής της Ευρώπης από τον ∆ία [L’ enlèvement de l’ Europe (γαλλ.)-The rape of Europe (αγγλ.)] διαδραµατίζεται στη Μεσόγειο, κέντρο του αρχαίου κόσµου και κοιτίδα του σύγχρονου δυτικού πολιτισµού. Στη Μεσόγειο έζησαν και έδρασαν Αιγύπτιοι, Φοίνικες, Έλληνες, Καρχηδόνιοι, Ρωµαίοι, Γαλάτες, Άραβες, Ιουδαίοι, Οθωµανοί· αργότερα οι Ευρωπαίοι του Βορρά. Η Μεσόγειος, αποτέλεσε -και αποτελεί πάντα- το µήλον της έριδος ανάµεσα στις παρόχθιες χώρες της και όχι µόνο. Το διαµετακοµιστικό εµπόριο συνετέλεσε στην ταυτόχροµη ανταλλαγή και πολιτιστικών ή θρησκευτικών καινοτοµιών. Ποικίλοι ταξιδιώτες (περιηγητές), έµποροι, πειρατές, στρατοί Αυτοκρατοριών και δογµάτων διασταυρώνονται στα νερά της επί αιώνες. Όλα αυτά έφεραν και φέρνουν συνεχώς ρηξικέλευθες αλλαγές στη ζωή µας: καλλιτέχνες, ποιητές, νέα κινήµατα, εξεγέρσεις, µεταναστεύσεις, τεχνοτροπίες, θεοί, γλώσσες, φιλοσοφίες… Η Μεσόγειος είναι µια κλειστή θάλασσα που ενώνει και χωρίζει Ανατολή-∆ύση, Βορρά-Νότο, θεωρείται δε, ως η αρχαιότερη και πλέον πολύσήµαντη ήπειρος µε µυθικό, θρησκευτικό και ιστορικό βάρος.
Ο ΜΥΘΟΣ ∆ία-Ευρώπης όπως όλοι οι αρχαίοι µύθοι, είναι συµβολικός. Πίσω του κρύβονται πληροφορίες για τις διηπειρωτικές σχέσεις των λαών της Μεσογείου· εξηγεί δε έµµεσα το γιατί στο νησί της Κρήτης, που είναι το πιο κοντινό στη Μικρά Ασία, τη Συρία, την αρχαία Φοινίκη και την Αίγυπτο, τοποθετείται η απαρχή του πρώτου πολιτισµού της Ευρώπης.
ΕΝΑΣ τέτοιος µύθος δεν θα µπορούσε να λείψει από τις Καλές Τέχνες και τη Λογοτεχνία. Ειναι ευνόητο πως η κάθε είδους απεικόνιση της “Αρπαγής της Ευρώπης”, ξεκίνησε από τους αρχαίους χρόνους (Κρήτη), διαπέρασε όλες τις εποχές και συνεχίζει να εµπνέει: (Μερική παρουσίαση)
-Στα µέσα του 5ου π.Χ. αιώνα η Γόρτυνα (Ανατολική Κρήτη) κόβει νοµίσµατα (στατήρες): στη µια όψη µε την κεφαλή του ∆ία, στην άλλη µε την αρπαγή της Ευρώπης (εικόνα 1)
-Κάνοντας ένα άλµα αιώνων (1905) η ίδια απεικόνιση της αρπαγής, αποτυπώνεται σε χαρτονόµισµα -πάλι στην Κρήτη- την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας (εικόνα 2)
-Στις εικόνες 3 και 4 έχουµε το ίδιο αρχαϊκό µοτίβο. Αυτή τη φορά στην αγγειοτεχνία (Ελλάδα), µε την ανάλογη τεχνική (ερυθρόµορφα ή µελανόµορφα αγγεία)
-Η αναπαράσταση της αρπαγής δεν θα λείψει από τη γλυπτική. Στην εικόνα 5, έχουµε ανάγλυφη την αρπαγή που βρίσκεται στη µετώπη του Ναού της Ήρας στον Σελινούντα (Κάτω Ιταλία, 6ος π.Χ. αι.) (Παλέρµο, Μουσείο)
-Στις εικόνες 6 και 7 έχουµε µοντέρνες αγαλµάτινες αναπαραστάσεις (στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης και στη Χάγη)
-Η ζωγραφική έβαλε περισσότερη φαντασία στη σύλληψη της σκηνής της αρπαγής της Ευρώπης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα -και όχι µοναδικό- (εικόνα 8) από τον Ιταλό αναγεννησιακό βενετό καλλιτέχνη Tizziano (1488-1576): το αφνίδιο της αρπαγής, ο ερωτικός ∆ίας, οι µικροί φτερωτοί έρωτες, το ηµίγυµνο και η έκπληξη στο πρόσωπο της Ευρώπης εκφράζονται υπέροχα.
-Στην ιαπωνική εκδοχή του µύθου (εικόνα 9, πίνακας του Utagawa Kunisada-Kambara, 1838 µ.Χ.), τα στοιχεία του φόντου, µε το χιονισµένο τοπίο και την έντονη αντίθεση µε τον µαύρο (ταύρος, ενδυµασία Ευρώπης) προσθέτουν µια άλλη ερµηνεία εξίσου γοητευτική.
-Στις απεικονίσεις του θέµατος διαφορετικών εικαστικών σχολών (εικόνα 10, Κώστας Γραµµατόπουλος (1971) και εικόνα 11, πίνακας του Ισπανού ζωγράφου Alejandro DeCinti (1973), η γεωµετρική µυστικοπάθεια του πρώτου και η γλυκύτητα της ζωής (joie de vivre) του δεύτερου, δίνουν άλλες προσεγγίσεις στο θέµα.
-Φυσικά, µε την καθιέρωση του “ευρώ” (Ευρώπη) ως νοµίσµατος κρατών µελών της (Euro-group), δεν θα µπορουσε να λείψει η απεικόνιση της αρπαγής (εικόνα, 12) από τα κέρµατα. Ειδικά της χώρας µας (δίευρω, 2002) που αποτελεί και την απαρχή των πάντων στη γηραιά ήπειρο.
… ΣΗΜΕΡΑ η λέξη Ευρώπη, εκτός από γεωγραφικός όρος, είναι ταυτισµένη και µε την έννοια του ισχυρότερου συνδέσµου κρατών στον πλανήτη. Εδώ και 80 χρόνια συνεχίζεται η υπό όρους δηµοκρατική συν-ένωση κρατών, τα οποία, κάτω από µια κοινή ηγεσία, απολαµβάνουν τις ίδιες αξίες (ελευθερία, δηµοκρατία, ελεύθερη διακίνηση ιδεών, προϊόντων και ατόµων, κοινή οικονοµία, κοινή άµυνα κ.λπ. Παρά τις όποιες εγγενείς αδυναµίες της, η ΕΕ, αν και βάλλεται λυσσαλέα από παντού, αντέχει. Γι αυτό και οι επικείµενες εκλογές (9 Ιουνίου, 24) έχουν βαρύνουσα σηµασία για την ύπαρξη και συνέχιση του υπέροχου αυτού θεσµού. (31-5-24)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ;
-(1) “Εικονογραφηµένο Λεξικό της Ελληνικής Μυθολογίας για παιδιά”, Αικατ. Τσοτάκου-Καρβέλη, Γνώση, 1990, λήµµα Ευρώπη
* Η λέξη Ευρώπη πρωτοεµφανίζεται σε οµηρικό ύµνο· έκτοτε αναφέρεται µε το γεωγραφικό όρο, αλλά και την νοηµατική επέκταση που περικλείει.
