Ο Μουσέλας είναι ένα άγριο και ορμητικό χειμωνιάτικο ποτάμι. Συγκεντρώνει τεράστιες ποσότητες νερού και διασχίζει το σύνορο του νομού Χανίων (Αποκόρωνα) και νομού Ρεθύμνης. Τα παλιά χρόνια, όπως με διαβεβαίωνε ο μπαρμπα-Σήφης ο Γυπάρης που τον λέγανε και Ρηγούση, ο Ασηγωνιώτης για να πάει στην Αργυρούπολη θα έπρεπε να περάσει από τη μια μεριά στην άλλη του ποταμού 17 φορές. Και συμπλήρωνε ο μπάρμπα-Σήφης :
“Το χειμώνα όντεν’ εφούσκωνενε, δεν εμπόριε να το περάσει μούδε καβαλάρης. Εκείνηνε την εποχή εσιάξενε ο Κουντουρός το δρόμο μαζί με την γκαμάρα”
Πηγαίνοντας από την Ασηγωνιά και λίγο πριν μπεις στο πανέμορφο φαράγγι, υπάρχει η Μαρουλιώτικη Καμάρα. Βέβαια το μόνο που έχει μείνει από εκείνη τη Γέφυρα ειναι ένα μέρος από τις βάσεις της. Υποθέτω πως κάποια μεγάλη νεροποντή θα την κατέστρεψε.
Η Γέφυρα αυτή πρέπει να ήταν πολύ παλιά, ίσως ενετική ή και πιο παλιά. Μπορεί να ήταν και Λαππαϊκό κτίσμα. Ίσως να περνούσαν από αυτή τη Γέφυρα οι Ασηγωνιώτες στις δύσκολες μέρες του χειμώνα για να πάνε στους Πολιτιανούς νερόμυλους να αλέσουν το κριθάρι-μυγάδι τους. Θυμήθηκα στο σημείωμα που είχα γράψει πριν κάμποσο καιρό που μου είχε πει ο Μπλατζιοσήφης και που μου επιβεβαίωσε ο γιος του ο Μάρκος Γύπαρης ο Μπλατζιομάρκος, για τον παππού του, που ήταν φυγόδικος για φόνο, και του έδωσε χάρη ο Κούνδουρος. Μαζί με την χάρη ενέκρινε και κάποιο ποσό για να κατασκευαστεί η Γέφυρα και ο καρόδρομος από τη μια μεριά και να μην αναγκάζονταν οι Γωνιώτες να τον περνοδιαβαίνουν 17 φορές.
Βέβαια το μόνο έργο που παραμένει όπως ήταν εκείνη την εποχή ειναι η υπέροχη Γέφυρα. Και αυτή βέβαια άλλαξε όψη μετά την τσιμεντένια διαπλάτυνση, εκεί γύρω στη δεκαετία του 1950, με δαπάνη του Μακεδονομάχου Π. Γύπαρη. Τότε που έγινε και ο αμαξιτός δρόμος και έπρεπε να μεγαλώσει το πλάτος της, για να μπορεί να περάσει αυτοκίνητο.
Το περασμένο καλοκαίρι περνούσα από την επισκοπή Ρεθύμνης. Κάποιος γνωστός μου, μου έκανε νόημα να σταματήσω, και μου έβαλε στο χέρι μια φωτοτυπία. Όταν την είδα, χάρηκα πολύ. Ήταν ο προϋπολογισμός τριών έργων του νομού Σφακίων του έτους 1907, και ανάμεσά τους η κατασκευή της Γέφυρας και του καρόδρομου. Όπως είναι γνωστό, η Ασηγωνιά εκείνης της εποχής υπαγόταν στο νομό Σφακίων. Όταν ρώτησα ποιά σχέση είχε ο νεαρός με την κατασκευή, μου είπαν πως ο εργολάβος του έργου που λεγόταν Δαμανάκης, ήταν ο παππούς του.
Τα προϋπολογισμένα έργα ήταν τα εξής: Το πρώτο “Της απαιτούμενης δαπάνης προς επισκευήν της μεταξύ χώρας Σφακίων και Ανωπόλεως βατής οδού”, προϋπολογισμού 8.000 δρχ. Το δεύτερο ήταν “Της απαιτούμενης δαπάνης δια τον εκβραχισμόν εις θέσιν Γλυκιά Νερά προς αποκατάστασιν της μεταξύ της χώρας Σφακίων και του χωριού Λουτρού, Λειβανιανών κτλ. βατής οδού”, δαπάνης 935 δρχ. Και το τρίτο “Της απαιτούμενης δαπάνης δια την επισκευήν της εντός της φάραγγος Ασηγωνιάς δημοσίας οδού και κατασκευήν μιας γέφυρας επ’ αυτής”, δαπάνης 6.200 δρχ. “Εν Χανίοις τη 16 Οκτωβρίου 1907, ο διευθύνων τα δημόσια έργα, Χ. Τσολίνας”.
Κατά πρώτον, έπρεπε να κατασκευαστεί η Γέφυρα. Ρώτησα παλιούς Ασηγωνιώτες και μου είπαν πως ένας από τους αρχιμάστορες εκείνης της εποχής ήταν ο Σταυρουλοστελής και κάποιος από το Βάμο που δεν έμαθα το όνομά του.
Όπως με διαβεβαίωσε ο Μάρκος ο Γύπαρης ο Μπλατζιομάρκος “Ούλα τα πελέκια τα φέρανε από κεια κοντά”. Αυτό βέβαια το ήξερα και το είχα ακούσει από παλιούς, πως η Ασηγωνιά βρισκόταν μέχρι και την Ενετοκρατία εκεί απέναντι από τους μύλους της Αργυρούπολης. Σε κάποια επανάσταση κατά των Ενετών, έλαβαν και αυτοί μέρος.
Μάλιστα λέει η παράδοση πως έσφαξαν τους φοροεισπράκτορες. Έτσι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το παλιό χωριό και να κτίσουν ένα καινούριο στο μέσα μέρος της κοιλάδας του Μουσέλα, στη σημερινή του θέση.
Φαίνεται πως στο μέρος αυτό ήταν μια αρχαία πολιτειούλα, ένα προάστιο της Λάππας, που θα είχε βέβαια και μεγάλα κτίρια.
“Εκειά τα πελέκια ήταν διάσπαρτα”, όπως μου έλεγε ο Μάρκος, και “δεν εχρειγιάντονε να πελεκήσουνε μούδε μια πέτρα. Ούλες τσοι βρήκανε εκειά απού είναι η Εκκλησία του Άη-Γιώργη του Γωνιώτη και τσοι κουβαλήσανε και κάμανε τη Γκαμάρα. Μαζί εφέρανε και μια μαρμαρένια κριγιαροκεφαλή για να την εχτίσουνε και αυτή. Όμως την επήρε κάποιος και κάπου την έβαλε κι εξέχασε πού την έχωσε”.
Φαίνεται πως ήταν το σήμα της πολιτειούλας αυτής, επειδή οι κάτοικοι, όπως και οι σημερινοί Γωνιώτες, ήταν κατά βάση κτηνοτρόφοι.
Υ.Γ Επεριμάζωξα πάλι ούλες τσοι “Ιστορίες τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας” που έχω δημοσιεύσει τα τελευταία χρόνια στα αγαπημένα “Χανιώτικα Νέα”, και τα έκαμα ένα βιβλίο, το πέμπτο της σειράς, με τίτλο “Ροζοναρίσματα τσ’ Ασηγωνιώτικης Ρίζας” και το διαθέτουν τα βιβλιοπωλεία “Σκανδάλης Γιώργος”, στην πλατεία Κολοκοτρώνη στα Χανιά, και “Κλαψινάκης” στο Ρέθυμνο.
Για σου Σήφη με τα ωραία σου Απίθανες ιστορίες