Στους όρους αυτοδυναμία και αλλαγή που είναι στην επικαιρότητα αυτή την περίοδο προσθέτω την αυτονομία.
Ο λόγος είναι ότι το κτίσιμο της αυτονομίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρχει αλλαγή, αυτοδυναμία κι αυτενέργεια.
Όχι, δεν αναφέρομαι στις επικείμενες εκλογές.
Μια σειρά περιστατικά στα οποία ήμουν μάρτυρας την περασμένη εβδομάδα με οδήγησαν να αναλογιστώ…
‘Χτίζουμε την αυτονομία των παιδιών μας;
‘Είμαστε αποτελεσματικοί; Σε τι βαθμό;
Στο σημείωμα παραθέτω 5 περιστατικά που αφορούν Χανιωτάκια και σχετικές έρευνες για το κτίσιμο της αυτονομίας.
Τα επεισόδια
1. Χωρίς οπτική επαφή
Προ ημερών, παρατήρησα νεαρή μητέρα που απομακρύνθηκε ελάχιστα μέτρα από το καρότσι του βρέφους της σε ένα κατάστημα. Το βρέφος άρχισε να κλαίει πριν περάσουν 2 λεπτά. Ο λόγος; Δεν είχε οπτική επαφή με τη μητέρα του, επειδή το καρότσι ήταν γυρισμένο.
Γνωρίζουμε ότι μέχρι την ηλικία των 2 ετών η εξάρτηση των βρεφών είναι εμφανής και θορυβώδης. Ο χρόνος που μένουν σιωπηλά όταν είναι μόνα τους ίσως να προσδιορίζει την μελλοντική τους αυτονομία.
2. Στο υπερ-παντοπωλείο (σουπερμάρκετ)
Η σκηνή σε υπέρ-παντοπωλείο της πόλης μας. Πατέρας σπρώχνει το τεράστιο καρότσι, ενώ η 10χρόνη κόρη του κάνει τα ψώνια τους. Προχωρούν αργά. Η μικρή συμβουλεύεται συνεχώς ένα μακρύ(!) κατάλογο που προφανώς ετοίμασε η ίδια, όπως έκρινα από τα γράμματα. Κάπου-κάπου συμβουλεύεται τον πατέρα της που κάνει χρέη καθοδηγητή και κουβαλητή.
3. Η σκηνή έξω
από υπέρ-παντοπωλείο
Νεαρή μητέρα με την 7χρόνη κόρη της μόλις έχουν πάρει ένα καρότσι για τις αγορές τους. ΄Θα με αφήσεις αυτή την φορά; Ρωτά το κορίτσι.
Κοντοστέκομαι για να καταλάβω τι εννοεί.
’Άφησε με, θα προσέχω’. ‘Θα το ρίχνεις πάνω στα ράφια;’ ‘Όχι, τώρα ξέρω.’ εκλιπαρεί η μικρή.
Ναι, την άφησε. Κι η μικρή με αλλαγή διάθεσης κι αποφασιστικότητα πέρασε την είσοδο του καταστήματος με το καρότσι της.
4. Στο εστιατόριο
Στο διπλανό τραπέζι ένα ζευγάρι Ελλήνων κι ένα ζευγάρι αλλοδαπών είχαν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, στα Αγγλικά, που κράτησε 1.5 ώρα. Το περίεργο είναι τι έκαναν τα παιδιά τους. Τα 2 αλλοδαπά έπαιζαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι και τα 2 Ελληνόπουλα έπαιζαν με τα κινητά των γονιών τους.
5. Στο κουρείο
Εντεκάχρονος κουρεύεται και σε απόσταση αναπνοής (!) ο πατέρας του επιβλέπει, επεμβαίνει και σχολιάζει όση ώρα κράτησε η περιποίηση του γιου του.
Των φρόνιμων γονέων
τα παιδιά…
Πρώιμη και βαθμιαία μειούμενη καθοδήγηση είναι κλειδί για την ανάπτυξη της αυτονομίας των παιδιών.
Α Ένα καλό σημείο εκκίνησης είναι να γνωρίζουμε τα ορόσημα της παιδικής ανάπτυξης. Γενικά, τα παιδιά έχουν υψηλή εξάρτηση από τους φροντιστές τους για ασφάλεια και καθοδήγηση έως την ηλικία των 5 ετών. Στην επόμενη περίοδο 6-11 ετών έχουν ανάγκη για λάσκο. Τι σημαίνει αυτό; Θέλουν να αναπτύξουν την ανεξαρτησία και την αυτό-φροντίδα τους. Τέλος, στην εφηβεία ‘απαιτούν’ αυξανόμενη αυτονομία η οποία συνοδεύεται στις περισσότερες περιπτώσεις από αυξανόμενη εξάρτηση από τους συνομηλίκους τους.
Β Το επόμενο στάδιο είναι να αξιολογούμε συνεχώς την καταλληλότητα των περιβαλλόντων και των κοινωνικών μέσων στα οποία εκτίθενται τα παιδιά. Τα αυτόνομα παιδιά είναι ασφαλή, κάνουν σοφές επιλογές και προκόβουν.
Γ Στο διαδίκτυο
Οι μαθητές διδάσκονται για την ασφάλεια στο διαδίκτυο από νεαρή ηλικία. Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι αυτές οι προσπάθειες πρέπει να επεκταθούν για να παρέχουν καθοδήγηση από το Δημοτικό Σχολείο. Δηλαδή, για τους πιο διαδεδομένους κινδύνους, όπως η υπερβολική χρήση, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ο εθισμός και η αϋπνία. Η ενημέρωση κι οι προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται επικεντρώνονται αποκλειστικά στα πιθανά αρνητικά σημεία. Αυτό σημαίνει ότι είναι απίθανο να λειτουργήσουν. Πιθανώς, μια ορθότερη προσέγγιση θα περιελάμβανε κι όσα θετικά στοιχεία είναι διαθέσιμα.
Δ Είναι θέμα τύχης;
Είναι δυνατόν τυχαία γεγονότα να διαμορφώνουν την αυτονομία μας; Η απάντηση είναι ΝΑΙ.
Οι λόγοι;
-Τυχαία συμβάντα καλωδίωσης του εγκεφάλου διαμορφώνουν την προσωπικότητα μας πέρα από την παιδική μας ηλικία. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος μας συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι την πρώιμη ενήλικη ζωή στα 22-23 έτη.
-Οι συνθήκες στο περιβάλλον μας είναι καθοριστικές για το κτίσιμο πολλών δεξιοτήτων. Γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος των εφήβων υποβάλλεται σε μια διαδικασία που ονομάζεται ‘κλάδεμα΄ ή απώλεια συνδέσεων των εγκεφαλικών κυττάρων.
Θεωρείται ότι είναι μια κατευθυνόμενη απόκριση στο περιβάλλον τους. Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ελάχιστα για το μηχανισμό και τις αιτίες του ‘κλαδέματος’.
-Απρόσμενες κοινωνικές-οικογενειακές προκλήσεις, έκτακτη καλοκαιρινή εργασία, παρακολούθηση σεμιναρίων, ομαδικές εργασίες, αθλήματα (συμμετοχή σε Κυριακάτικους αγώνες) και σχέσεις όλα αφήνουν το αποτύπωμα τους στην αυτονομία μας.
Συμπερασματικά
-Η πρώιμη και βαθμιαία μειούμενη καθοδήγηση-επιτήρηση είναι κλειδί για την ανάπτυξη της αυτονομίας.
-Οι παρεμβάσεις μας με ανοικτές ερωτήσεις, διλήμματα, επιλογές, θετική σκέψη και στρατηγικές βάζουν τα θεμέλια της αυτονομίας.
-Τα υλικά για το κτίσιμο της αυτονομίας είναι πλούσιες τράπεζες πληροφοριών, κριτική σκέψη και εμπειρία στη λύση προβλημάτων.
-Ένα αυτόνομο παιδί εξελίσσεται σε ενεργό σκεπτόμενο πολίτη προσηλωμένο στους κεντρικούς στόχους του.
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr .
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’
διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
