«Αν κάνει ο Απρίλης δυό νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ αυτόν το γεωργό που ’χει πολλά σπαρμένα». Έτσι λέει μια σοφή παροιμία, του επίσης σοφού λαού μας, που το πότε έχει γραφτεί, χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Τότε βέβαια που πρωτοειπώθηκε, δεν υπήρχαν οι τεχνητές λίμνες ή τα φράγματα κι ένα σωρό άλλα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας, για την συσσώρευση και την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων νερού ώστε να τα χρησιμοποιήσουν σε περιόδους ξηρασίας να ποτιστούν τα σπαρτά τους.
Εκείνες τις παλιές εποχές οι άνθρωποι της υπαίθρου που οι περισσότεροι ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία, σε χρονιές παρατεταμένης ξηρασίας, μόλις ξυπνούσαν την αυγή το πρώτο πράγμα που έκαναν κοιτούσαν τον ουρανό, ευελπιστώντας ότι θα δουν σύννεφα κάνοντας συγχρόνως το σταυρό τους να τους λυπηθεί ο μεγαλοδύναμος και να βρέξει. Όμως αν δε γινότανε αυτό και η ξηρασία συνεχιζότανε και μετά τα μέσα του Μάη, κατέφευγαν σε διάφορες άλλες παρακλήσεις. Πολλές φορές, και αυτό το θυμάμαι πολύ καλά, ο παπάς του χωριού κάποια Κυριακή μετά το πέρας της λειτουργίας, έλεγε σε κάποιον να πάρει την εικόνα του Αγίου Αθανασίου, πολιούχου του χωριού κάνοντας λιτανεία, δηλαδή περιφορά της εικόνας του Αγίου γύρω από το χωριό. Τώρα, πηγαίνοντας μπροστά η εικόνα, πίσω ο παπάς, ψέλνοντας και διαβάζοντας κάποιες παρακλήσεις, κι από κοντά όλοι οι χωριανοί λέγοντας κάθε ένα – δύο λεπτά το «κύριε ελέησον» σε όλη τη διάρκεια της λιτανείας, πολλές φορές και αυτό το θυμάμαι πολύ καλά, μετά από δύο τρείς ημέρες πράγματι έβρεχε ο θεός, κάνοντας τους χωριανούς να πιστεύουν πολύ περισσότερο στη μεγαλοψυχία του. Τώρα αν ήταν μια απλή σύμπτωση, γιατί και αυτό το έλεγαν πολλοί, αυτό δεν το γνωρίζω. Άλλες φορές όμως δεν εισακούονταν οι προσευχές και οι παρακλήσεις των ανθρώπων και ο θεός δεν έλεγε να βρέξει και σε αυτή την περίπτωση οι χωριανοί έδιναν την δική τους ερμηνεία και μάλιστα με πόνο ψυχής. «Πάει μας ξέχασε ο μεγαλοδύναμος» έλεγαν, «γιατί είμαστε αμαρτωλοί», και συνέχιζαν, «γιατί να μας λυπηθεί ο θεός, αφού τον βρίζουμε κάθε μέρα» και άλλα πολλά γύρω από τις αμαρτωλές πράξεις τους. Σε περιπτώσεις μεγάλων ξηρασιών, οι πρόγονοί μας, πότε ακριβώς δεν ξέρω να σας πω αγαπητοί μου φίλοι, είχαν επινοήσει εκτός των άλλων και την μπιρμπιρίτσα, που από γενιά σε γενιά κρατήθηκε ζωντανή μέχρι τις μέρες μας. Αν συνεχιζότανε λοιπόν η ξηρασία για μέρες. Κι εφόσον οι πρώτες παρακλήσεις και προσευχές δεν έφερναν τα ποθητά αποτελέσματα κατέφευγαν και στην παράκληση της μπιρμπιρίτσας. Και αυτό το θυμάμαι πολύ καλά πως γινότανε και στο χωριό μου η παραπάνω παράκληση. Διάλεγαν λοιπόν μια κοπελιά του χωριού οι χωριανοί, και την στόλιζαν με διάφορα λουλούδια και με πολλές πρασινάδες, με στάχυα σιταριού, με φύλλα καλαμποκιού, με στάχυα κριθαριού και πολλά άλλα. Αυτή ήταν η μπιρμπιρίτσα, πως και γιατί της είχαν δώσει το όνομα αυτό δεν το ξέρω. Στη συνέχεια όλα τα κορίτσια του χωριού, μόνο τα κορίτσια, όχι αγόρια μαζί με την μπιρμπιρίτσα στολισμένη γυρνούσαν τα σοκάκια του χωριού τραγουδώντας το παρακάτω τραγούδι.
“Μπιρμπιρίτσα περπατεί, το θεό παρακαλεί, για να ρίξει μια βροχούλα να ποτίσει το σταράκι, το κλαράκι τον καπνό και το βαμπάκι κι ούλα τα σπαρτά». Πολλές φορές άλλαζαν τα λόγια λέγοντας: «να ποτίσει λεμονιές, καλαμπόκι, σιταράκι κι ούλα τα σπαρτά». Όμως όποια λόγια κι αν έλεγαν στο τέλος κατέληγαν: «κι ούλα τα σπαρτά». Λέγανε τότε οι παλιοί, ότι η μπιρμπιρίτσα, δεν ήταν καμιά άλλη, εκτός από την Άνοιξη. Έτσι την βάπτισαν και πίστευαν ότι μπορεί, εκείνη δηλαδή οι άνθρωποι, να ήταν αμαρτωλοί, η Άνοιξη όμως ήταν θυγατέρα του χρόνου. Και ο χρόνος είναι δίχως άλλο, δημιούργημα του θεού. Αποτέλεσμα ο θεός μπορεί να τιμωρεί τους ανθρώπους για τις αμαρτίες τους και καλά κάνει, έλεγαν, ο χρόνος όμως και η θυγατέρα του χρόνου η Άνοιξη τι του φταίει να τους τιμωρεί; Και συμπλήρωναν: η Άνοιξη είναι η Ανάσταση της ζωής, είναι το ξύπνημα της ζωής από το λήθαργο που βρισκότανε το χειμώνα. Όλοι ξέρουμε την Άνοιξη ζευγαρώνουν τα πουλιά. Την Άνοιξη αναπτύσσονται όλα τα φυτά και τα σπαρτά. Αν δεν βρέξει έλεγαν την Άνοιξη, όλα κινδυνεύουν να καταστραφούν πριν ακόμα αναπτυχθούν. Άρα, ο μεγαλοδύναμος σίγουρα θα έβρεχε με την παράκληση της Άνοιξης. Τώρα αν έβλεπαν πάλι ότι ούτε με την παράκληση της Άνοιξης δεν έβρεχε τότε κατέφευγαν ζητώντας βοήθεια στην πολυεύσπλαχνη Παναγιά. Έπαιρναν λοιπόν την εικόνα της Παναγίας, στα χωριά της Ρούμελης π.χ. την εικόνα της Αντίνισας από το μοναστήρι που βρίσκεται έξω από τη Λαμία ή της Προυσιώτισσας από το μοναστήρι της Προσού στο νομό της Ευρυτανίας ή την εικόνα της Παναγίας από το μοναστήρι του Αγάθωνος κτισμένο στη ρίζα του βουνού Οίτη κ.λπ. Με όλες τις παραπάνω εικόνες κι όχι μόνο της Παναγίας, οι άνθρωποι της υπαίθρου τότε έκαναν λιτανείες, όχι μόνο σε περιπτώσεις ανυδρίας αλλά και για να τους προστατέψει κι από άλλες φυσικές καταστροφές, όπως ήταν οι πλημμύρες, από τις ακρίδες, που σμήνη παρουσιάζονταν κι αφάνιζαν τα σπαρτά τους κ.λπ. όμως για τα θαύματα της Παναγίας τη μητέρα του Χριστού μας, θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά αγαπητοί μου.
Τελειώνοντας το σημερινό μου άρθρο θέλω να πω ότι τότε οι εποχές του χρόνου κυλούσαν πολύ διαφορετικά απ’ ότι διαβαίνουν σήμερα. Όσοι κουβαλάμε αρκετές δεκαετίες στις πλάτες μας το θυμόμαστε αυτό πολύ καλά, κάτι βέβαια που οι μικρότεροι δεν μπορούν να το ξέρουν.
Τότε θυμάμαι ο θεός έβρεχε μια και δυο φορές και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τώρα με την αλόγιστη παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση όλα έχουν αλλάξει. Και αυτό πιστεύω ότι δεν θα μας βγάλει σε καλό. Πολλά δε από τα ήθη και έθιμα της πατρίδας μας, όπως είναι και η παράκληση της μπιρμπιρίτσας έχουν χαθεί εντελώς από τα χωριά μας. Πολλά δε άλλα ψυχορραγούν παρατημένα και ξεχασμένα, στα μονοπάτια της ζωής, παίρνοντας δυστυχώς άλλα ψυχοφθόρα ξενόφερτα τη θέση τους. Πιστεύω ότι έχουμε χρέος ειδικότερα εμείς που πιάνουμε την πένα στα χέρια μας να τ’ ανασύρουμε όσα χάθηκαν στο χρονοντούλαπο του χρόνου, να τα διαφυλάξουμε και να τα μεταλαμπαδεύσουμε στις ερχόμενες γενιές.
*συγγραφέας – ποιητής
