Η κατασκευή του περίλαμπρου και μεγαλοπρεπούς Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας Χαλέπας, ήταν αποτέλεσμα ομαδικής θέλησης και προσπάθειας λόγω ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού της γειτονιάς, όπως και ο ανταγωνισμός με τις υπόλοιπες συνοικίες της πόλης για το ποιoς θα έχει την ωραιότερη και μεγαλύτερη εκκλησία.
H Κρητική Πολιτεία παραχώρησε για το σκοπό αυτό τους παλαιούς στάβλους του τουρκικού ιππικού και η οικοδόμηση έγινε με εράνους, λαχεία, περιφερόμενο κουμπαρά και δωρεές. Ο μηχανικός του δημοσίου Μιλτιάδης Μυλωνάς δωρίζει τα απαιτούμενα σχέδια και στις 8 Οκτωβρίου 1908, σχεδόν ταυτόχρονα με τον Αγιο Κωνσταντίνο Νέας Χώρας, θεμελιώνεται ο ναός περιουσία του Υπατου αρμοστή Αλέξανδρου Ζαΐμη. Μετά την ανέγερση της στέψης της πρόσοψης, σκέφτηκαν να επεκτείνουν τους εράνους στο εξωτερικό, κυρίως στις Ορθόδοξες χώρες της Ευρώπης και Αμερικής. Ο Χαλεπιανός Γεώργιος Παπαδογιαννάκης, ανέλαβε αυτό το δύσκολο έργο. Αφού εφοδιάστηκε τα κατάλληλα χαρτιά, ξεκίνησε για την Πόλη, τη Ρουμανία, τη Ρωσία κ.λπ. Εκτός από τα χρήματα, έφερε και ωραιότατα εκκλησιαστικά είδη, όπως τον κεντρικό πολυέλαιο, την μεγάλη καμπάνα, τον χρυσοποίκιλτο επιτάφιο και άλλα κυρίως από τη Ρωσία. Η μελέτη και επίβλεψη της κατασκευής του τρούλου και των καμπαναριών, ανατέθηκε στον μηχανικό Ν. Λογοθέτη, μετεκπαιδευμένο στη Γερμανία. Μονόφθαλμος και κακουδέρης στην εμφάνιση, όμως δαιμόνιος και πανέξυπνος, κατόρθωσε να υποκλέψει την τέχνη του μπετόν αρμέ από τους Γερμανούς, ένα νέο εντελώς υλικό για την εποχή. Οι κατασκευές του ήταν άφθαστες. Στην παραμικρή παρέκκλιση, γκρέμιζε κι έβαζε τους εργάτες να ξανακτίζουν. Τα καμπαναριά και ο τρούλος της Ευαγγελίστριας ήταν τα πρώτα έργα που έγιναν στην Κρήτη με την τεχνική του μπετόν αρμέ. Ο Παπαδογιαννάκης συνέχισε τους εράνους στην Αμερική απ’ όπου έστειλε άφθονα χρήματα για τη συνέχιση και αποπεράτωση του ναού, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 12 Αυγούστου 1923 από τον επίσκοπο Χανίων Αγαθάγγελο Νινολάκη. Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 1929, ημέρα της εορτής του Αγίου Ελευθερίου έγινε δοξολογία στην Ευαγγελίστρια, παρουσία του εορτάζοντος Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και των Αρχών του τόπου. Ακολούθως, και παρά την κακοκαιρία προχώρησαν προς το κοντινό οικόπεδο όπου μετά τον Αγιασμό, ο Γεν. Διοικητής Κρήτης Γ. Κατεχάκης τοποθέτησε τον θεμέλιο λίθο ανέγερσης του 10ου Δημ. Σχολείου.
Οι ιστορικές αυτές πληροφορίες και φωτογραφίες είναι από τις “Φωτο-Αναδρομές στα παλιά Χανιά”, σελ. 130 ΦΑΚΩΘΙΑΝΑ, όπως και στη σελ. 131 ΦΑΚΩΘΙΑΝΑ που δημοσιεύτηκαν στα “Χανιώτικα νέα” του ακούραστου συγγραφέα, συλλέκτη και ερευνητή, φίλου Μανώλη Μανούσακα, τον οποίον και θερμά ευχαριστώ.
Στο μεταξύ από το καλοκαίρι του 1946 είχε μετατεθεί από τον Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου Νέας Χώρας και ανέλαβε εφημέριος του ναού, ο ιερέας Ζαχαρίας Τζομπανάκης.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1940 και αρχές του 1950, ο τρούλος της εκκλησίας έκαμε ρωγμές, έπεφταν κομμάτια μπετόν αρμέ από τη βάση του, έβαζε υγρασία περιμετρικά και ήταν ανάγκη να στεγανοποιηθεί. Πληροφορήθηκε, λοιπόν, ο νέος εφημέριος ότι εφαρμοζόταν μια πρωτοποριακή μέθοδος για την εποχή, επικάλυψις του τρούλου και της βάσης του, με φύλλα μολύβδου. Το συζήτησε με το εκκλησιαστικό Συμβούλιο και αποφάσισαν να την εφαρμόσουν. Αφού με κληρώσεις, εράνους και δωρεές εξασφάλισαν την αναγκαία δαπάνη, άρχισε η εκτέλεση του έργου. Επί μήνες θυμούμαι τον πατέρα μου με το αντερί να ανεβοκατεβαίνει επιβλέποντας και να πηγαινοέρχεται στις σκαλωσιές που είχαν τοποθετηθεί για την ασφαλή στερέωση και βάψιμο. Αυτό το είχε αναλάβει το “Αλεκάκι” ένας μικροκαμωμένος πιτήδειος ελαιοχρωματιστής από το Κουμ Καπί, που κρεμόταν από την κορυφή, αληθινός ζογκλέρ! Ομως το βάρος του μολύβδου ήταν δυσανάλογο με τις αντοχές του τρούλου και έτσι στο τέλος της δεκαετίας του ’80 και τις αρχές του 1990 ο τρούλος καθαιρέθηκε και ανακατασκευάστηκε, στη θέση δε των μολύβδινων φύλλων, τοποθετήθηκαν γαλβανιζέ λαμαρίνες με επιμετάλλωση, και απέκτησε τη σημερινή μορφή. Δυστυχώς ο τρούλος έχασε μέρος της παλιάς του εμφάνισης με τις έντονες νευρώσεις, που αποτελούσαν συνέχεια των εντυπωσιακών πεσσών στην περιφέρεια του τυμπάνου του. Επίσης και τα καμπαναριά ανακατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου, γιατί το μπετόν αρμέ εκ της πολυκαιρίας, είχε καταστεί επικίνδυνο. Νέο κτήριο, ταιριαστό με το ύφος του ναού, προστέθηκε ανατολικά από το ναό το “Πνευματικό Κέντρο” επί εποχής του μακαριστού ιερέα Αναστασίου Σπινθουράκη.
Η ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΙ
Ενα απόσπασμα από την εισαγωγή της παραπάνω σελ. 131, των “Φωτο-Αναδρομών” αναφέρει: «Αλλωστε ένας κοινός παρονομαστής συνδέει τούτη δω τη σελίδα με το γενικότερο πρόβλημα της προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού και κτισμένου, ιστορικού ή σύγχρονου»
Πού να ήξερε όμως ότι πολύ αργότερα, ένας τεράστιος ακατέργαστος όγκος, “έκτρωμα” κατά ομολογία Χαλεπιανών, του Τεχνολογικού Ιδρύματος Χανίων -παράρτημα του κεντρικού αντίστοιχου Ηρακλείου- θα σκίαζε τη μεγαλοπρέπεια του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας. Και όμως θα μπορούσε να ανεγερθεί 20 και 30 μέτρα πιο μέσα αφού η οδός Γεωργίου Ρωμανού που περνά από την πρόσοψή του έως την οδό Παπαγιαννάκη που είναι το ανατολικό τέρμα του είναι 173 μ. περίπου και να είχε κάποιο αρχιτεκτονικό σχέδιο.
Σε σχετική ερώτησή μου γιατί κτίστηκε εκεί, πήρα από αρμόδιο την απάντηση: «Οι Χαλεπιανοί, ήθελαν να είναι κοντά για να ψωνίζουν οι σπουδαστές από τα μαγαζιά τους και να νοικιάζουν τα σπίτια τους!». Δεν είμαστε αντίθετοι με την ίδρυση και λειτουργία του Ιδρύματος, γιατί είναι πολλαπλά χρήσιμο. Πράγματι έδωσε ζωή στη γειτονιά, σε ολόκληρη την πόλη και όχι μόνον, όμως όλα μπορούσαν να είναι διαφορετικά… Για να κτιστεί εκεί το ΤΕΙ, έγινε τροποποίηση του υφιστάμενου πολεοδομικού σχεδίου πόλης και από έρευνα που έκαμα στο αρχείο του πολεοδομικού γραφείου στη Σούδα, δεν έχει εκδοθεί πολεοδομική άδεια ανέγερσης οικοδομής… Ορισμένοι δε φερέλπιδες νέοι, -ασφαλώς μειοψηφία εκ των σπουδαστών- έχουν κατάλληλα “ζωγραφίσει” το πίσω μέρος του “Πολιτιστικού Κέντρου” της εκκλησίας με απίθανες βωμολοχίες εναντίον της.
Το παράρτημα ΤΕΙ Χανίων νομοθετήθηκε επί υπουργού Παιδείας Ελευθερίου Βερυβάκη με εισήγηση του Βουλευτή Χανίων Σήφη Μιχελογιάννη.
Για την Ανωτέρα Σχολή Οικιακής Οικονομίας και τα άλλα ιδρύματα που υπήρχαν στο χώρο που κατέλαβε θα αναφερθούμε στο επόμενο δημοσίευμα,
