Η Χιλιανή ποιήτρια Γκαμπριέλα Μιστράλ (1889-1957)

“Ένας πελώριος στίχος που αφρίζει σαν το κύμα του αρχιπελάγους’’

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ
ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ (Α’)

Κύριε! Εσύ που δίδαξες, συγχώρα με που διδάσκω,/που φέρω το όνομα της δασκάλας/το οποίο Εσύ έφερες όσο στη γη βρισκόσουν./Δώσε μου μια μοναδική αγάπη για το σχολειό μου /ώστε ούτε το κάψιμο της ομορφιάς/να μην μπορεί να κλέψει/την τρυφεράδα μου απ’ όλες τις στιγμές./Δάσκαλε, κάνε ασίγαστο τον ενθουσιασμό μου/και περαστική την απογοήτευση./Βγάλε από μέσα μου τον πόθο για δικαιοσύνη που εξακολουθεί να με ταράζει,/το γελοίο απομεινάρι της διαμαρτυρίας/που βγαίνει από μέσα μου όταν με πληγώνουν./Να μην πονάει η περιφρόνηση και να μην θλίβομαι/για την λήθη αυτών που με δίδαξαν./Κάνε να είμαι πιο μάνα από τις μάνες,/για να μπορέσω ν’ αγαπήσω/και να υπερασπίσω όπως κι εκείνες,/ τα παιδιά που δεν είναι σάρκα της σάρκας μου./Βοήθα με να πετύχω να κάνω για καθένα/από αυτά τον στίχο μου τέλειο,/να του ενσταλάξω αυτή την άφωνη,/την πιο δυνατή μου μελωδία,/ακόμη κι όταν τα χείλη μου δεν θα τραγουδούν πια./Δείξε μου τη δύναμη του Ευαγγελίου σου έγκαιρα,/για να μην εγκαταλείψω τη μάχη της κάθε μέρας/και της κάθε ώρας./Βάλε στο δημοκρατικό σχολειό μου/τη λάμψη που σκορπίζεται/από το τρέξιμο των ξυπόλητων παιδιών./Κάνε με δυνατή ακόμα καις τη γυναικεία αδυναμία μου/και στη γυναικεία φτώχεια μου/κάνε με αδιάφορη για ό,τι μπορεί να μην είναι αγνό/για κάθε πίεση που δεν είναι /της ζεστής θέλησής σου στη ζωή ……………………………………………………
(ποίηση Γκαμπριέλα Μιστράλ –Απόδοση:Γ.Δ.Χουρμουζιάδης)

Η Γκαμπριέλα Μιστράλ ήταν η πρώτη γυναίκα της Λατινικής Αμερικής που τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1945. Γεννήθηκε το 1889 στη Χιλή και απεβίωσε το 1957 στις ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομά της είναι Λουσίλα Γκοντόυ Αλκαγιάγκα , όμως καθιερώθηκε με το ψευδώνυμό της που αποτελεί σύνθεση των ονομάτων των πιο αγαπητών της ποιητών , του Ιταλού Γκαμπριέλε ντ’ Ανούτσιο και του Γάλλου Φρεντερίκ Μιστράλ. Η καταγωγή της είναι τριπλής αφετηρίας ισπανικής, βασκικής και ινδιάνικης. Εργάστηκε από την πολύ μικρή ηλικία των δεκαπέντε χρόνων ως αγροτική δασκάλα σε χωριά στις Χιλιανές Άνδεις αφού τότε η πολιτική κατάσταση της Χιλής ήταν περίπλοκη και η ανάγκη για δασκάλους . Οπότε η Γκαμπριέλα Μιστράλ από νωρίς ζυμώθηκε με τις δύσκολες κοινωνικές συνθήκες βιώνοντας και η ίδια περιορισμούς. Ενώ όμως εδραιωνόταν η φήμη της ως ποιήτρια η εκπαιδευτική της σταδιοδρομία συνεχίστηκε και αργότερα διορίστηκε διευθύντρια στο πιο φημισμένο λύκειο του Σαντιάγκο . Αυτοδίδακτη αλλά μελετηρή, ταλαντούχα με ευαίσθητα κοινωνικά αντανακλαστικά καλλιεργούσε τη γραφή της παράλληλα με την παιδαγωγική δράση της. Εργάστηκε στο μορφωτικό τμήμα της Κοινωνίας των Εθνών. Aγωνίστηκε για την ειρήνη, την κατάργηση της φτώχειας, την προστασία των παιδιών και τη συναδέλφωση των λαών. Συμμετείχε σε διπλωματικές αποστολές στην Μαδρίτη, τη Λισαβώνα, τη Γένουα, τη Νάπολη, τη Νίκαια, το Λος Άντζελες , την πόλη του Μεξικού κ.α. Τη δεκαετία του 1930 ήταν γενική επιθεωρήτρια των αγροτικών σχολείων της χώρας της. Με την αγωνιστική δράση και την κοινωνική πείρα της ισχυροποίησε τη γραφή της κι εκτός από την ποίησή της- στην οποία κυριαρχούν τα έντονα συναισθήματα και το νοιάξιμο για τον άνθρωπο- διακρίθηκε στον δημοσιογραφικό και στον δοκιμιακό λόγο.

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ (Β΄)

…Φίλε, Συντρόφεψέ με! Στήριξέ με!/Πολλές φορές δεν θα έχω άλλο/από Σένα στο πλευρό μου./Όταν το δίδαγμά μου θα είναι πιο αγνό/και η αλήθεια πιο θερμή,/θα παραμείνω χωρίς τα εγκόσμια∙/αλλά Εσύ τότε θα με κυβερνήσεις/ενάντια στην καρδιά σου,/που γνώρισε πολύ/τη μοναξιά και την αδυναμία./Δεν θ’ αναζητήσω παρά/στη ματιά σου τη γλύκα της αποδοχής./Πρόσφερέ μου απλότητα και βάθος∙/Λύτρωσέ με από το να είμαι /περίπλοκη ή κοινότοπη στο καθημερινό μου μάθημα./Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτια/πάνω από το πληγωμένο στήθος μου,/μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου./Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες,/ούτε τις καθημερινές μικροαστικές μου θλίψεις./Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρία/κι απάλυνέ το, ακόμα πιο πολύ στο χάδι./Να μαλώνω με πόνο/να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας!/Κάνε να γεμίσει με πνεύμα/το χτισμένο με τούβλα σχολείο μου./Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μου/ η φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα./Η καρδιά μου να είναι κολώνα του/και η αγνή μου θέληση πιο δυνατή/από τις κολώνες και το χρυσάφι/των πλούσιων σχολείων./Και, τέλος, θύμιζέ μου/από την ωχρότητα του καμβά του Βελάθκεθ/ότι το να διδάσκεις/ και ν’ αγαπάς παράφορα στη Γη/είναι να φτάνεις με τη λόγχη του Λογγίνου/στην πιο καυτή πλευρά του έρωτα.(ποίηση Γκαμπριέλα Μιστράλ –απόδοση:Γ.Δ.Χουρμουζιάδης)

1 από 2

Γιατί όμως η ποίησή της Γκαμπριέλα Μιστράλ έχει τον αχό μιας βαθιάς θλίψης στην πρώιμη φάση της ; Μιας θλίψης που υπήρξε οδηγός της στην απαρχή της λογοτεχνικής αναγνώρισής της που ήταν η βράβευση της συλλογή της ‘’Σονέτα θανάτου’’ (Sonetos de la muerte) το 1914; Μελετώντας τους βίους των ποιητών, τις περισσότερες φορές διαπιστώνουμε ότι η αφoρμή του ισχυρού ποιητικού λόγου τους είναι το ίδιο τους το τραύμα .Ο ωκεανός της θλίψης, αν δεν συν-θλίψει τον δημιουργό , λειαίνει την έκφραση, τη σμιλεύει και μετουσιώνει τον ζόφο στην αιώνια διαύγεια της τέχνης. Στην περίπτωση της Μιστράλ το τραύμα είναι η τραγική αυτοχειρία της πρώτης της αγάπης,του αρραβωνιαστικού της Romelio Ureta.

ΕΡΩΤΕΥΟΜΑΙ

“Πάει ελεύθερος στο αυλάκι, φτερουγίζει στον αέρα,/ πάλλει ζωντανός στον ήλιο, πιάνεται μες στον πευκιά./ Δεν φελάει να τον ξεχάσεις όπως μια κακιά σκέψη, θα πρέπει να τον ακούσεις./ Μιλάει γλώσσα από μπρούτζο και μιλάει γλώσσα πουλιού,/ ικεσίες δειλές, παραγγέλματα της θάλασσας/ Δεν αξίζει να του θυμώσεις, να του συνοφρυωθείς, πρέπει να τονε κοιμίσεις!/ Έχει χαρακτήρα αφέντη, λόγια δεν τον μαλακώνουν,/ γρατζουνάει ανθογυάλια κι ανοίγει βαθιά παγόβουνα./ Δε φελάει να του πεις: δεν μπορείς να τον κοιμίσεις: πρέπει να του δώσεις στέγη!………..

‘Άλλα έργα της: ‘’Ερημιά’’(Desolation)1922, ‘’Tρυφερότητα’’ (Τernura) 1924 και 1945),’’Καταστροφή’’(Tala) 1938,’’To πατητήρι’’(Lagar)1954 , ‘’Αναγνώσματα για γυναίκες’’(Lecturas para Mujeres)1922 κ.α.
Η βασική εκπαίδευση της Μιστράλ τελείωσε πριν γίνει 12 χρονών και συνέχισε να επιμορφώνεται αυτοδίδακτα. Αφιέρωσε τη ζωή της στην εκπαίδευση και την υπεράσπιση των κοινωνικά ασθενέστερων. Υπήρξε μαχητική φεμινίστρια και το 1923 το Πανεπιστήμιο της Χιλής της απένειμε τον τίτλο της καθηγήτριας ισπανικής γλώσσας και πολιτισμού. Ήταν δασκάλα του Πάμπλο Νερούδα που υπήρξε επίσης διπλωμάτης και τιμήθηκε το 1971 με Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η Χιλή δεν ξεχνά ποτέ τους δυο νομπελίστες της ποιητές και στο Vina del Mar υπάρχει μνημείο* αφιερωμένο στη μνήμη τους.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ

Καρφωμένο στη σάρκα μου φέρνω από χρόνια/ Ζεστό μαχαίρι,/ Ένα πελώριο στίχο που αφρίζει σαν το κύμα/ Του αρχιπελάγους./ Φιλοξενώντας τον τυφλά, τα σωθικά μου σφάζει/ Το μεγαλείο του./ Με το φτωχό αυτό στόμα που τόσα ψέματα είπε/ Πώς να τον τραγουδήσω;/ Τα τριμμένα, ξεχασμένα λόγια των ανθρώπων/ Δεν έχουν την φλόγα/ Της ζωντανής, της πύρινης γλώσσας που μέσα τους/ Της ζωντανής, της πύρινης γλώσσας που μέσα τους/ Της ζωντανής, της πύρινης γλώσσας που μέσα τουςΣαν ένα βρέφος, με τον ορό του αίματος μου/ Τον ανατρέφω/ Και ποτέ ένα βρέφος δεν βύζαξε τόσο αίμα/ Από ένα γυναικείο στήθος!/ Ανελέητο δώρο, ατέλειωτο καψάλισμα,/ Και μια οιμωγή../ Αυτός που τον έμπηξε βαθιά στα σωθικά μου/ Ας με σπλαχνιστεί! .(ποίηση Γκαμπριέλα Μιστράλ –απόδοση: Γ.Δ.Χουρμουζιάδης)

Η Γκαμπριέλα Μιστράλ , ένα φτωχό κορίτσι που από την παιδική του ηλικία εργαζόταν για να επιβιώσει. Μια δημιουργός που σφυρηλάτησε την ποίησή της μέσα στη δύσκολη, από κάθε άποψη, αγροτική κοινωνία και στις περίπλοκες πολιτικές συνθήκες της Χιλής. Μακριά από την τρυφηλότητα οποιουδήποτε ακαδημαϊκού περιβάλλοντος φρόντισε η ίδια τη μόρφωσή της, σταδιοδρόμησε στον εκπαιδευτικό και διπλωματικό τομέα κι έφτασε να λάβει και το νόμπελ λογοτεχνίας. Την όποια προσωπική ματαίωση τη μετέτρεψε σε έμπνευση και αγωνιστικότητα. Έχει λεχθεί ότι το έργο της χρησιμοποιήθηκε από το καθεστώς Πινοσέτ. Τελικά πώς προστατεύεται η συγγραφική πρόθεση του δημιουργού από τα εκάστοτε πολιτικά συστήματα; Το πνευματικό έργο ανοιχτό προς όλους διατρέχει πάντα τον κίνδυνο μιας αλλότριας οικειοποίησης. Όμως συγχρόνως το ίδιο το έργο είναι και στη διάθεση του αναγνώστη που με ενσυναίσθηση θα είναι πάντα ικανός να ‘’πιάνει’’ τη βαθιά φωνή και τη γνήσια αγωνία του δημιουργού . Όταν ο ποιητής σπείρει με αλήθεια, ο θερισμός θα είναι στο διηνεκές διαυγής και χρυσοφόρος.

Δώσ’ μου το χέρι σου

Δώσ’ μου το χέρι σου και θα χορέψουμε/ Δώσ’ μου το χέρι και θα μ’ αγαπάς./ Σαν ένα λουλούδι μόνο θα είμαστε/ Σαν ένα λουλούδι – κι άλλο τίποτα πια./ Την ίδια στροφή θα τραγουδάμε,/ Στο ίδιο βήμα χορό θα πατάς./ Σαν ένα στάχυ θα κυματίζουμε,/ Σαν ένα στάχυ – κι άλλο τίποτα πια./ Σε λένε Ρόσα κι εμένα Ελπίδα,/ Όμως το ίδιο σου τ’ όνομα θα το ξεχνάς/ Γιατί σαν ένας χορός πάνω στο λόφο θα είμαστε/ Σαν ένας χορός – κι άλλο τίποτα πια…( ποίηση Γκαμπριέλα Μιστράλ Μετάφραση: Δημήτρης Αγγελής)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ -ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Στις φωτογραφίες η ποιήτρια σε διάφορες ηλικίες
τα ποιήματα Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ και ΜΑΡΤΥΡΙΟ από ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ τεύχος 1034 1-8-1970
ΓΚΑΜΠΡΙΕΛΑ ΜΙΣΤΡΑΛ: ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ (ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΕΚΔΟΣΗ)-ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΑΤΗ

Η στήλη “Πράξεις Ποιητών” κάθε πρώτη Δευτέρα
του μήνα θα παρουσιάζει
το έργο και τη ζωή ποιητών.