Η χώρα των Φαραώ ασθμαίνει

Μια “φαραωνική πόλη” που είναι υπό κατασκευή στην Αίγυπτο αναφέρεται ως η νέα πρωτεύουσας της Αιγύπτου, γνωστής ως “Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα”, θα έχει επιπτώσεις στην οικονομική σταθερότητα της χώρας. Αυτό το έργο, που αποτελεί ένα από τα πλέον φιλόδοξα κατασκευαστικά έργα του 21ου αιώνα, αποσκοπεί στην αντιμετώπιση πολλών από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το υπερπλήρες και υποβαθμισμένο Κάιρο, περιλαμβανομένων της υπερπληθυσμίας, της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της υποβάθμισης των υποδομών.

Ωστόσο, το έργο έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με το κόστος και την επιβάρυνση που θα μπορούσε να συνεπάγεται για την οικονομία της Αιγύπτου. Η κατασκευή μιας τόσο μεγαλεπήβολης πόλης περιλαμβάνει τεράστιες δαπάνες, και η χρηματοδότηση τέτοιων φιλόδοξων έργων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο δημόσιο χρέος ή στην ανακατανομή πόρων από άλλες κρίσιμες περιοχές.
Το πληθυσμιακό ζήτημα αναδεικνύεται επίσης ως μια σημαντική πτυχή αυτής της συζήτησης. Η εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού στην Αίγυπτο, από περίπου 21 εκατομμύρια το 1950 σε πάνω από 105 εκατομμύρια σήμερα, και η πρόβλεψη για περαιτέρω αύξηση πάνω από τα 160 εκ. το 2050.
Η σύγκριση με τον πληθυσμό της Λιβύης (7 εκ.) υπογραμμίζει την εξαιρετική δημογραφική πίεση που βιώνει η Αίγυπτος σε σύγκριση με τις γειτονικές της χώρες, αναδεικνύοντας τη σημασία της ανάπτυξης νέων υποδομών και κατοικιών για την αντιμετώπιση των πληθυσμιακών και πολεοδομικών προκλήσεων.
Η Αίγυπτος έχει το Νείλο που παρέχει το 97% του ύδατος, γύρω από τον οποίον αναπτύσσεται η ζωή για χιλιάδες χρόνια. Μαζί με τις περιοχές του Δέλτα του Νείλου είναι οι πραγματικοί πυρήνες της χώρας.
Το 95% του συνολικού πληθυσμού (περίπου 102 εκ.) της Αιγύπτου ζει γύρω από τον Νείλο και είναι η πιο πυκνοκατοικημένων περιοχή σε ολόκληρο τον κόσμο με μέσο όρο πυκνότητα πληθυσμού σε ολόκληρη την περιοχή της κοιλάδας και του δέλτα του Νείλου τουλάχιστον 2.000 ατόμων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο
Στο Καΐρο, την πολυπληθέστερη πόλη της Αφρικής, από το 1950 έχει εξαπλασιαστεί ο πληθυσμός της φθάνοντας σήμερα στα 22 εκ., αναμένεται δε να φθάσει περίπου τα 38 εκ., μέχρι το 2050.
Για την αποσυμφόρηση του Καΐρου η κυβέρνηση κτίζει από το 2016, μια νέα πόλη 45 χιλιόμετρα ανατολικά του Καΐρου που σκοπεύει να φιλοξενήσει 62 εκ. κατοίκους. Καθώς μόνο περίπου το 25% του πληθυσμού του Καΐρου διαθέτει αυτοκίνητο, ανακύπτει το πρώτο πρόβλημα σύνδεσης με την νέα πόλη μέσω της ερήμου της Σαχάρας.
Οικοδομώντας μια τεράστια και υπερβολικά ακριβή νέα πρωτεύουσα η κυβέρνηση σχεδιάζει να μεταφέρει όλα τα γραφεία και το προσωπικό της από την παλιά πρωτεύουσα στο Καΐρο καθώς και τις ξένες πρεσβείες. Στην ολοκλήρωση του θα είναι ο μεγαλύτερος νέος οικισμός που ιδρύθηκε οπουδήποτε στον κόσμο με συνολική έκταση 700 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το προεδρικό μέγαρο, είναι τεράστιο, περίπου 50.000 τ.μ. και είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερο από τον Λευκό Οίκο στην Ουάσιγκτον. Οι κήποι θα είναι πάνω από 2.000 τ.χ. σε έκταση που είναι περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερη από το Βατικανό.
Έχει ήδη κατασκευαστεί το Μεγάλο Τζαμί της Αιγύπτου με τον βαρύτερο και μεγαλύτερο πολυελαίο στον κόσμο, και τον υψηλότερο άμβωνα στον κόσμο. Έχει κτιστεί και καθεδρικός ναός της Γέννησης του Χριστού που είναι η μεγαλύτερη εκκλησία που έχει κατασκευαστεί ποτέ στη Μέση Ανατολή, αφιερωμένος στην κοπτική ορθόδοξη κοινότητα της Αιγύπτο που πιστεύει το 10% του πληθυσμού της Αιγύπτου. ¨Χτίστηκε ένας εμβληματικός πύργος με συνολικά 79 ορόφους ύψους 394 μέτρα που αποτελεί το ψηλότερο κτίριο στην Αφρική.
Πρόκειται να κατασκευαστεί ένας ουρανοξύστης εμπνευσμένος από έναν αρχαίο οβελίσκο της Αιγύπτου, με 165 ορόφους και συνολικό ύψος 1.000 μ.. το οποίο θα είναι το μεγαλύτερο κτίριο στον κόσμο και θα ξεπερνά το Burj Khalifa στο Ντουμπάι κατά 170 μέτρα.
Κατασκευάζεται γήπεδο ποδοσφαίρου που θα έχει χωρητικότητα 94.000 ατόμων, γεγονός που θα το καταστήσει το δεύτερο μεγαλύτερο γήπεδο ποδοσφαίρου στην Αφρική και το όγδοο μεγαλύτερο παγκοσμίως.
Το κέντρο Άμυνας αποτελείται από 10 νέα κτίρια σε οκταγωνικό σχήμα σε μια έκταση άνω των 22.000 στρεμμάτων θα είναι το μεγαλύτερο κτίριο γραφείων οποιουδήποτε στρατού σε ολόκληρο τον κόσμο που έρχεται με σχεδόν οκτώ φορές περισσότερο χώρο από το Πεντάγωνο των ΗΠΑ.
Κατασκευάζεται τεχνικό ποτάμι και πάρκο, το Green River Park που ρέει μέσα από το κέντρο της πρωτεύουσας σχεδιασμένο να συμβολίζει τη ροή του ίδιου του ποταμού Νείλου με ένα πάρκο μήκους περίπου 10 χιλ., το οποίο θα το είναι διπλάσιο από το μέγεθος του Central Park στη Νέα Υόρκη και όταν επεκταθεί στο πλήρως προβλεπόμενο μέγεθός του θα είναι εξαπλάσιο.
Οκτώ πλήρως κατοικημένες περιοχές σχεδιάζονται επίσης να κατασκευαστούν κατά μήκος της περιμέτρου του πάρκου διάσπαρτα μεταξύ μεγάλων λεωφόρων και αυτοκινητοδρόμων που συνδέονται με την κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις, τις θρησκευτικές και αθλητικές περιοχές.
Μια εντελώς ξεχωριστή αθλητική πόλη, μια πόλη γνώσης που προοριζόταν να να είναι ο χώρος των ξένων πανεπιστημίων, της τέχνης και του πολιτισμού, μια τραπεζική περιοχή, μια ιατρική πανεπιστημιούπολη μια εκθεσιακή πόλη για μεγάλα συνέδρια και ένα ολοκαίνουργιο μεγάλο διεθνές αεροδρόμιο κλπ.
Περισσότερα από 6.000 κάμερες ασφαλείας προορίζονται να εγκατασταθούν στη νέα πρωτεύουσα κατά τα κινεζικά πρότυπα επιτήρησης ώστε η Κεντρική Διοίκηση να παρακολουθεί όλα όσα συμβαίνουν στην πρωτεύουσα.
Όλα αυτά τα έργα έχουν ήδη ξεπεράσει τα $58 δις, και όλα γίνονται σε μια εποχή που το δημόσιο χρέος της Αιγύπτου έχει φτάσει σε υψηλά όλων των εποχών Ο πληθωρισμός βρίσκεται σε υψηλά όλων των εποχών, το αιγυπτιακό νόμισμα έχει καταρρεύσει σε χαμηλά όλων των εποχών και η χώρα αντιμετωπίζει τη χειρότερα οικονομική κρίση εδώ και δεκαετίες.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου χρηματοδοτείται μέσω των δημόσιων πόρων της Αιγύπτου με τη λήψη δανείων που αυξάνουν το χρέος της κυβέρνησης ή πώληση κρατικής γης. Τα έργα κατασκευάζονται κυρίως από μια κρατική εταιρία η οποία ανήκει κατά 51% στον αιγυπτιακό στρατό και το 49% ανήκει στο Αιγυπτιακό Υπουργείο Στέγασης. Τα κατασκευαστικά έργα που εκτελούνται εντός της πρωτεύουσας και τα οικονομικά τους είναι εντελώς αδιαφανή και δεν υποβάλλονται σε δημόσιο έλεγχο ή ανεξάρτητη εποπτεία. Αυτό βολεύει πολύ, υψηλόβαθμα μέλη του αιγυπτιακού στρατού που είναι σημαντικοί μέτοχοι, προμηθευτές ή επόπτες για τις κατασκευαστικές εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη. Πιθανότατα όλοι κερδίζουν δισεκατομμύρια δολάρια από τα έργα και δεδομένου ότι τα περισσότερα χρήματα προέρχονται από τους δημόσιους πόρους της Αιγύπτου, όλο αυτό το έργο της νέας πρωτεύουσας ήταν ουσιαστικά μια τεράστια μεταφορά πλούτου από το αιγυπτιακό κοινό στους αιγύπτιους στρατηγούς και αξιωματούχους.
Από το 2014, τα επίπεδα εξωτερικού χρέους της Αιγύπτου έχουν τετραπλασιαστεί σε ξεπερνώντας τα $164 δις, ενώ ολόκληρο το δημόσιο χρέος, συμπεριλαμβανομένου του εσωτερικού χρέους, έχει εκτοξευθεί σε σχεδόν $370 δις, που είναι περίπου το 93% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας.
Τα εξωτερικά δάνεια της Αίγυπτου προέρχονται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο η Αίγυπτος οφείλει τώρα περίπου $18 δις από το 2023, γεγονός που καθιστά σήμερα την Αίγυπτο τη δεύτερη μεγαλύτερη οφειλέτρια του ΔΝΤ στον κόσμο μετά από την Αργεντινή.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις για 2021 η τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο στα νέα συγκροτήματα κατοικιών ξεκινούν από $450 έως $500 ένα τεράστιο ποσό για πολλούς σε αυτή τη χώρα όπου περισσότεροι από 1/3 ζουν κάτω από το όριο της φτώχεια. Ακόμη χειρότερα, ο πληθωρισμός εκτινάσσεται στα ύψη κάνοντας την στέγαση απρόσιτη για τους περισσότερους Αιγυπτίους με τις τιμές να αυξάνονται κατά περισσότερο από 30% έτος. Μια έρευνα από το Διεθνή Ινστιτούτο Έρευνας για την Πολιτική Τροφίμων δείχνει ότι το 47% των Αιγυπτίων αναγκάστηκαν να μειώσουν την κατανάλωση φαγητού.
Η εκτόξευση του χρέους της χώρας σημαίνει επίσης ότι από το 2024 η χώρα δαπανά περίπου το 60% προϋπολογισμού της για να εξυπηρετεί τις δανειακές της υποχρεώσεις.
Δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια δαπανώνται σε φαραωνικές κατασκευές στη νέα πρωτεύουσα, ενώ το ένα τρίτο του αιγυπτιακού πληθυσμού εξακολουθεί να ζει σε συνθήκες φτώχειας και οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το υψηλότερο επίπεδο πληθωρισμού όλων των εποχών και ένα νόμισμα που έχει χάσει το 90% της αξίας του έναντι του δολαρίου.
Υπάρχει μια πραγματική ανησυχία ότι αυτή η φαραωνική νέα πρωτεύουσα που αναδύεται στην έρημο συμβάλλει καθημερινά στην χρεοκοπία ολόκληρης της χώρας καθώς δεν μπορεί να αντέξει το οικονομικό βάρος των υπερκατασκευών στην έρημο.
Η ανάγκη για αναπτυξιακές πρωτοβουλίες είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά το κλειδί για την επιτυχία τους είναι η ισορροπημένη προσέγγιση, η οποία θα εξασφαλίζει ότι η ανάπτυξη είναι βιώσιμη και ότι οι πόροι διατίθενται με τρόπο που να μην υπονομεύει την οικονομική σταθερότητα της χώρας.

*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής καθηγητής
Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης