Η διασύνδεση του ηλεκτρικού δικτύου της Κρήτης με το δίκτυο της Ηπειρωτικής Ελλάδος και της Κύπρου βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων και της λήψης αποφάσεων σήμερα που αφορούν τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων χωρών της Ε.Ε., αλλά και των αντίστοιχων Ευρω-ασιατικών δικτύων. Πρόσφατα υπεγράφη η συμφωνία για τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων Ισραήλ – Κύπρου – Κρήτης – Ηπειρωτικής Ελλάδος με υποθαλάσσιο καλώδιο ισχύος 2.000 MW. Με τον τρόπο αυτό θα μπορεί να μεταφέρεται ηλεκτρική ενέργεια μεταξύ χωρών της Ε.Ε. και Ασιατικών χωρών καθώς στόχος της Ε.Ε. είναι η διασύνδεση για τη δυνατότητα μεταφοράς του 10% της ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των χωρών μελών της καθώς υπολογίζεται ότι αυτό θα μειώσει το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές, τη ρύπανση του περιβάλλοντος λόγω της έκλυσης λιγότερων θερμοκηπιακών αερίων, θα εξοικονομήσει ενέργεια και θα αυξήσει την ενεργειακή ασφάλεια. Το προαναφερθέν έργο της διασύνδεσης των ηλεκτρικών δικτύων είναι πολύπλοκο και απαιτεί την πόντιση υποθαλάσσιων ηλεκτρικών καλωδίων σε μεγάλα βάθη που φθάνουν τα 2.000 μέτρα καθώς και την εκπόνηση σειράς εξειδικευμένων μελετών.
Ταυτόχρονα ο ΑΔΜΗΕ έχει εντάξει στο δεκαετές πλάνο του την ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την Ηπειρωτική Ελλάδα με υποθαλάσσιο καλώδιο. Σήμερα το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης δεν είναι συνδεδεμένο με άλλα δίκτυα και η ηλεκτρική ενέργεια στο νησί παράγεται κυρίως από τρεις θερμοηλεκτρικές μονάδες που βρίσκονται στους Νομούς Χανίων, Ηρακλείου και Λασιθίου. Υπολογίζεται ότι λόγω του υψηλού κόστους της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Κρήτη από τους υπάρχοντες θερμοηλεκτρικούς σταθμούς (το κόστος είναι αρκετά υψηλότερο από το αντίστοιχο κόστος των λιγνιτικών σταθμών στην Ηπειρωτική χώρα) οι απώλειες της ΔΕΗ ανέρχονται σε περίπου 300 εκατ. ευρώ ετησίως, ποσό για το οποίο επιβαρύνονται οι καταναλωτές και η επιχείρηση. Δεδομένου ότι το κόστος της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Ηπειρωτικής Ελλάδος με υποθαλάσσιο καλώδιο ισχύος 1.000 MW ανέρχεται περίπου σε 1 – 1.5 δισ. ευρώ θεωρείται ότι το κόστος κατασκευής του θα αποσβεσθεί σύντομα λόγω του σημαντικού οικονομικού οφέλους που θα προκύψει, ενώ θα απομακρύνει το κίνδυνο μπλακ – άουτ στην Κρήτη.
Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Ηπειρωτικής Ελλάδος θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην Κρήτη, η οποία σήμερα έχει βαλτώσει λόγω έλλειψης διαθέσιμης ισχύος και αδυναμία έγκρισης – αδειοδότησης διαφόρων επενδυτικών σχεδίων. Ταυτόχρονα το έργο της διασύνδεσης θα μπορούσε να ενταχθεί στο πακέτο Γιούνκερ και να υλοποιηθεί με σύμπραξη του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα.
Η διεσπαρμένη παραγωγή ηλεκτρισμού και η ενεργειακή δημοκρατία
Ενώ πριν το 2000 στην Ελλάδα η ηλεκτρική ενέργεια παραγόταν κυρίως από λίγες μεγάλες μονάδες που ανήκαν στη ΔΕΗ, τα επόμενα χρόνια με την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου επετράπη και σε ιδιώτες να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι με τη βελτίωση των διαφόρων τεχνολογιών αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έγινε δυνατή η παραγωγή ηλεκτρισμού σε μεγάλη, μικρή και πολύ μικρή κλίμακα από αυτές και σταδιακά εγκαταστάθηκαν χιλιάδες μικροί ή μεγαλύτεροι ιδιωτικοί ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί στην Ελλάδα οι οποίοι αξιοποιούν την ηλιακή ενέργεια, την αιολική, την υδροδυναμική και τη βιομάζα και τροφοδοτούν με την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια το δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό επετεύχθη η διεσπαρμένη και αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρισμού όπου συμμετείχαν και πολλοί ιδιώτες σε αντιδιαστολή με τη συγκεντρωποιημένη παραγωγή του από τη ΔΕΗ παλαιότερα. Τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη πάνω από το 20% της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από περισσότερους από χίλιους διεσπαρμένους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς οι οποίοι κυρίως χρησιμοποιούν την ηλιακή και την αιολική ενέργεια.
Καθώς δίδεται πλέον η δυνατότητα σε κάθε ιδιώτη να παράγει ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι του από φωτοβολταϊκά πλαίσια αυτός μετετράπη σε παραγωγό ηλεκτρισμού, εκτός από καταναλωτή, με αποτέλεσμα να προάγεται η ενεργειακή δημοκρατία καθώς κάθε ένας από εμάς μπορεί πλέον να συμμετέχει στην παραγωγή ηλεκτρισμού. Ταυτόχρονα καθώς σταδιακά αναπτύσσονται οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα οι οποίες έχουν μεγάλη ενεργειακή απόδοση, όπως τα διάφορα συστήματα συμπαραγωγής και οι κυψέλες καυσίμου, αναμένεται ότι σύντομα θα μπορούν να χρησιμοποιούνται και αυτές από τον καθένα για να παράγει ηλεκτρική ενέργεια είτε από την κατοικία ή από τον χώρο εργασίας του.
Οι νέες αυτές τεχνολογίες είναι εγγυημένης ισχύος και θα μπορούν να παράγουν προσχεδιασμένες ποσότητες ηλεκτρισμού σε αντιδιαστολή με τα φωτοβολταϊκά πλαίσια των οποίων η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Είναι φανερό πλέον ότι το τοπίο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έχει αλλάξει σημαντικά.
Το μικρό είναι όμορφο
Ο Ε. Σουμάχερ (1911 – 1977) γεννήθηκε στη Γερμανία και σπούδασε οικονομικά στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και Κολούμπια. Διετέλεσε οικονομικός σύμβουλος της Βρετανικής κυβέρνησης για δύο δεκαετίες και οι ιδέες του έγιναν ευρύτερα γνωστές κατά τη δεκαετία του 70 καθώς επέκρινε το κυρίαρχο τότε μοντέλο ανάπτυξης -της μεγάλης κλίμακας- των δυτικών οικονομιών και προέκρινε την ανάπτυξη σε μικρή κλίμακα με τη χρήση των κατάλληλων τεχνολογιών. Το βιβλίο του “Το μικρό είναι όμορφο” το οποίο εξεδόθη το 1973 θεωρείται σαν ένα από τα εκατό βιβλία που επηρέασαν περισσότερο τη δυτική σκέψη το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και αποτελεί βεβαίως ένα από τα Ευαγγέλια του οικολογικού κινήματος. Στο βιβλίο του αυτό ο Ε. Σουμάχερ υποστηρίζει ότι το σημερινό κυνήγι του κέρδους έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία γιγαντιαίων οικονομικών οργανισμών επιβάλλοντας τη μέγιστη δυνατή εξειδίκευση στα άτομα, οδηγώντας τελικά σε γενικότερη οικονομική δυσπραγία και ύφεση, καταστροφή του περιβάλλοντος και υποδούλωση του ανθρώπου στο κεφάλαιο και την τεχνολογία. Στο βιβλίο του ο συγγραφέας προτείνει έναν τρόπο οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας όπου η έμφαση δίνεται στον άνθρωπο και όχι στους μεγα-οργανισμούς και τα προϊόντα τους, προωθώντας εκείνες τις τεχνολογίες οι οποίες υπηρετούν τον άνθρωπο και την ευημερία του χωρίς να υποβαθμίζουν το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα. Εάν ζητούσαν σήμερα από τον Ε. Σουμάχερ να επιλέξει μεταξύ των μεγάλων εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ και των μικρών είναι προφανές ότι θα επέλεγε τις εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας.
Εναλλακτικές δυνατότητες και πολιτικές επιλογές
Η διασύνδεση του ηλεκτρικού δικτύου της Κρήτης με το δίκτυο της Ηπειρωτικής Ελλάδος ανοίγει νέες δυνατότητες για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στο νησί, κυρίως με την αξιοποίηση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας. Οι τρεις δυνατότητες που υπάρχουν είναι: 1. Ανάπτυξη μεγάλων αιολικών και πιθανώς ηλιακών πάρκων ισχύος πολλών MW σε διάφορα σημεία της Κρήτης. Ηδη υπάρχουν κατατεθειμένες προτάσεις από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους για την υλοποίηση ανάλογων ενεργειακών επενδύσεων. Θεωρείται σχεδόν σίγουρο ότι η προσπάθεια υλοποίησης τέτοιων φαραωνικών σχεδίων θα συναντήσει έντονες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, ενώ τα οφέλη από την αξιοποίηση των ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων της Κρήτης θα μοιρασθούν σε ελάχιστους επιχειρηματικούς ομίλους. 2. Ανάπτυξη εφαρμογών της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας κυρίως σε μικρή κλίμακα κάτω του 1 MW. Δεδομένης της μικρής ισχύος των εγκαταστάσεων ΑΠΕ, αυτές θα διασπαρούν σε όλο το νησί συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης τους σε κτήρια και αφού το κόστος τους είναι προσιτό θα δοθεί η δυνατότητα σε πολλούς να εγκαταστήσουν τέτοια συστήματα. Είναι πολύ πιθανό στην περίπτωση αυτή τα οικονομικά οφέλη που θα προκύψουν να διαχυθούν στις τοπικές κοινωνίες σε αντιδιαστολή με τις μεγάλες εγκαταστάσεις ιδιοκτησίας μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων όπου τα όποια κέρδη προκύψουν θα μεταφερθούν αλλού. 3. Ενα τρίτο ενδεχόμενο βεβαίως που υπάρχει είναι να αναπτυχθούν εφαρμογές στην Κρήτη και μικρής και μεγάλης κλίμακας όπως λίγο πολύ γίνεται σήμερα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να γίνει κατανομή της διαθέσιμης ισχύος σε εγκαταστάσεις μικρής και μεγάλης ισχύος και να αντιμετωπισθούν οι τοπικές αντιδράσεις από την κατασκευή μεγάλων αιολικών πάρκων. Το πιο από τα τρία προαναφερθέντα ενδεχόμενα αναφορικά με την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Κρήτη, μετά από την ηλεκτρική διασύνδεσή της, θα επικρατήσει τελικά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κυρίως πολιτικούς, αλλά και κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς, οικονομικούς κ.ά. Συνεπώς η κυβέρνηση η οποία θα διαχειριστεί στο μέλλον το θέμα αυτό θα κληθεί να απαντήσει (κατανέμοντας ανάλογα τη διαθέσιμη ισχύ) για το μέγεθος των εγκαταστάσεων ΑΠΕ, οι οποίοι θα παράξουν, επιπρόσθετα των σημερινών εγκαταστάσεων, ηλεκτρική ενέργεια καλύπτοντας τις ανάγκες του νησιού και τροφοδοτώντας το ηλεκτρικό δίκτυο της Ηπειρωτικής Ελλάδος. *Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
